Ο Δήμος Γόρτυνας αναμένεται να ζητήσει την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος με το οποίο θα χαρακτηρίζεται ο οικισμός Σοκαράς ως Μαρτυρικός, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 18 εδ.5 του Ν.2503/30-5-1997, στηριζόμενος στο υλικό που έχει συγκεντρωθεί και το οποίο ουσιαστικά είναι προϊόν πολύχρονης έρευνας του καθηγητή Σήφη Κοσόγλου και του δικηγόρου Γιώργου Καρτσωνάκη. Μάλιστα στην επόμενη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Γόρτυνας, η δημοτική αρχή θα καταθέσει πρόταση προκειμένου να ληφθεί σχετική απόφαση από τα μέλη, για την κατάθεση αιτήματος προς τον Υπουργό Εσωτερικών, Ευριπίδη Στυλιανίδη.
Η εισήγηση που θα καταθέσει ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Γόρτυνας στην προσεχή συνεδρίαση του σώματος, θα αναφέρει τα κάτωθι:
\”Ως μαρτυρικά χωριά και πόλεις χαρακτηρίζονται στην Ελλάδα, χωριά ή πόλεις τα οποία έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές από ξένους εισβολείς ή κατακτητές σε περιόδους πολεμικών συγκρούσεων.
Για τον σκοπό αυτό συνίσταται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, τριμελής επιτροπή που έχει ως αντικείμενο την υποβολή αιτιολογημένης πρότασης για τον χαρακτηρισμό των πόλεων και των χωριών εκείνων που έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και σε υλικές ζημιές κατά την αντίσταση εναντίον των δυνάμεων κατοχής 1941 – 1944, ως «μαρτυρικών πόλεων» και «μαρτυρικών χωριών».
Η επιτροπή αποτελείται από έναν καθηγητή της Νεοελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, που ορίζεται από την οικεία σχολή του Πανεπιστημίου, έναν εκπρόσωπο της ΚΕΔΚΕ και τον Προϊστάμενο της αρμόδιας διεύθυνσης του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Χρέη γραμματέα εκτελεί υπάλληλος του Υπουργείου.
Ο χαρακτηρισμός γίνεται με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών.
Οι καταγόμενοι από τον Σοκαρά Σήφης Κοσόγλου καθηγητής φιλόλογος και Γεώργιος Καρτσωνάκης δικηγόρος κατέθεσαν στο Τοπικό Συμβούλιο Σοκαρά ένα ογκώδη φάκελο, προϊόν πολύχρονης έρευνας, στον οποίο περιέχονται βιβλία, δημοσιεύματα στον τύπο, ένορκες καταθέσεις μαρτύρων που έζησαν τα γεγονότα της εκτέλεσης των 27 κατοίκων της τότε Κοινότητας Σοκαρά, στις 17 Αυγούστου 1944, τις καταθέσεις και απολογίες των κατηγορουμένων που παραπέμφθηκαν σε δίκη, ως υπεύθυνοι των εκτελέσεων και της λεηλασίας του χωριού, καθώς και την με αριθμό 54,55,56,57/1945 καταδικαστική απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων Ηρακλείου.
Τo Τοπικό Συμβούλιο Σοκαρά, ομόφωνα στην συνεδρίασή του στις 27/11/2012 απεφάσισε:
1. Πραγματικά στο Σοκαρά και στη θέση «ΣΠΗΛIΑΡΑ», κατά την 17η Αυγούστου 1944, εκτελέστηκαν 27 άνδρες, εξ αιτίας της δράσης τους κατά των Στρατευμάτων κατοχής. Τα ονόματα των εκτελεσθέντων είχαν καταχωρηθεί σε κατάσταση, την οποία κατείχαν οι επικεφαλής και διαχωρίστηκαν από τους υπόλοιπους συλληφθέντες.
2. Μετά τις εκτελέσεις, οι εναπομείναντες άνδρες και γυναίκες μεταφερθήκαν στο Ασήμι, όπου έγινε διαχωρισμός τουλάχιστον σαράντα κατοίκων, οι οποίοι μεταφερθήκαν στις Φυλακές Μακάσι Ηρακλείου.
3. Μετά διήμερο οι επιζήσαντες επέστρεψαν στο Σοκαρά και στις οικίες των, οι οποίες είχαν πλήρως λεηλατηθεί, με εντολή των Στρατευμάτων Κατοχής από τους ίδιους τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους. Είχαν αφαιρεθεί και δεν ανευρέθησαν έπιπλα, ρούχα, καρποί, οικόσιτα ζώα-μικρά και μεγάλα, πόρτες, παράθυρα, κεραμίδια και κάθε πολύτιμο.
4. Οι καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και υλικές ζημιές κατά την 17η Αυγούστου 1944 και τις επόμενες ημέρες, ήταν ανυπολόγιστες, ώστε οι επιζήσαντες αναγκάστηκαν να ζητιανεύουν τον επιούσιο, για να επιβιώσουν.
5. Ζητούν από το Δημοτικό μας Συμβούλιο να λάβει παρόμοια απόφαση και να ενεργήσει τα νόμιμα ώστε ο σχετικός Φάκελος να υποβληθεί στο αρμόδιο Υπουργείο Εσωτερικών, για την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος ώστε ο Σοκαράς να χαρακτηριστεί «Μαρτυρικό χωριό», σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 18 εδ.5 του Ν.2503/30-5-1997.\”
Το χρονικό της Σπηλιάρας
Το πρωί της 17ης Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί κατακτητές συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους του Σοκαρά στο σχολείο. Λίγο πριν το μεσημέρι οι Γερμανοί διαχώρισαν τους άνδρες από τα γυναικόπαιδα. Όλοι οι άντρες του χωριού, από 18 έως 60 χρόνων βρέθηκαν ενώπιον των δοσίλογων οι οποίοι φορώντας μαύρες κουκούλες πρόδωσαν εκείνους που είχαν αναπτύξει αντιστασιακή δράση.
Οι προδότες ξεχώρισαν 26 Σοκαριανούς τους οποίους οι Γερμανοί έδεσαν πισθάγκωνα και τους οδήγησαν έξω από το χωριό, προς τη θέση «Σπηλιάρα». Ο Γιώργος Γιαννακάκης επιχείρησε κατά τη διαδρομή να δραπετεύσει όμως οι ναζί τον συνέλαβαν μέσα στον Σοκαρά και τον σκότωσαν επί τόπου δια ξυλοδαρμού.
Το μεσημέρι το απόσπασμα έχει στηθεί στην «Σπηλιάρα» κι ένα-ένα τα 25 παλικάρια του Σοκαρά σωριάστηκαν στο έδαφος έπειτα από τις γερμανικές ομοβροντίες των όπλων. Ο 27ος Σοκαριανός που εκτελέστηκε ήταν ο Γιώργος Κυριακάκης που δολοφονήθηκε με μαρτυρικό και απάνθρωπο τρόπο από τους ναζί, επειδή στο σπίτι του βρέθηκαν κρυμμένα όπλα. Οι Γερμανοί στην συνέχεια άνοιξαν έναν ομαδικό τάφο και πέταξαν μέσα και τους 27 εκτελεσθέντες, μαζί με ένα σκύλο.
Αναλυτικά οι 27 Σοκαριανοί που δολοφονήθηκαν από τους Γερμανούς ήταν οι:
-) Γιώργος Χαλκιαδάκης με τους 5 γιούς του, Μανώλη, Αστρινό, Δημήτρη, Γιάννη και Λευτέρη.
-) Γυπαράκης Στυλιανός και οι 2 γιοί του, Νίκος και Μανώλης
-) Παντελής Ορφανός του Νικολάου,
-)Γιώργης Ορφανός του Νικολάου
-)Λευτέρης Ορφανός του Νικολάου,
-) Αντώνης Ορφανός του Νικολάου
-) Γιαννουλάκης Βασίλης του Μιχαήλ,
-) Γιαννουλάκης Ευθύνης του Μιχαήλ,
-) Γιαννουλάκης Γιώργης του Μιχαήλ,
-) Γιαννουλάκης Βασίλης του Γεωργίου
-) Γυπαράκης Γιάννης του Αριστείδη
-) Κυριακάκης Γιώργης του Μιχαήλ
-) Κυριακάκης Νίκος του Μιχαήλ
-) Κωστακής Γιώργης του Ιωσήφ
-) Κωστάκης Νίκος του Ιωσήφ
-) Μπιμπάκης Νίκος
-) Σαρρής Δημήτρης
-) Κουτεντάκης Γιάννης
-) Παχιαδάκης Χαράλαμπος
-) Σταματάκης Γιάννης