Η ενίσχυση του πολιτισμού, η κυριαρχία του ανθρώπου και όχι των αγορων είναι η βάση που πρέπει να στηριχθεί η σημερινή Ευρώπη, ο σημερινός κόσμος. Στις μέρες μας ο κόσμος βασανίζεται και μαζί του και η εικόνα της Ελλάδας. Η εικόνα της χώρας πρέπει να ξεκινήσει να βελτιώνεται από μέσα, από εμάς τους ίδιους με λύσεις ρεαλιστικές. Το κλειδί είναι η ανάπτυξη, η δημιουργία μιας νέας ταυτότητας, ενός νέου χαρακτήρα. Να γίνουν πράγματα γύρω από τον πολιτισμό και την τέχνη, γιατί αυτά είναι η παράδοσή μας.
Να βρει η χώρα τη χαμένη υπερηφάνεια της με νέες ιδέες και νέες στρατηγικές. Το μυστικό είναι η ανάπτυξη με σοβαρότητα και σωστή οργάνωση, αλλά πάντα σε ένα πλαίσιο ειλικρινές, νέο και σίγουρα ευρωπαϊκό. Η Ελλάδα ακόμη και σήμερα μπορεί να εμπνεύσει άλλους λαούς… αν εμείς οι Έλληνες δουλέψουμε σωστά.
Ένα από τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα μας είναι ο τουρισμός που μπορεί να λειτουργήσει σαν εθνικό προσκλητήριο προς τους ξένους, αλλά και παράλληλα να τονώσει την αυτοπεποίθησή μας. Το τουριστικό μας προϊόν πρέπει να το δούμε με μια νέα ματιά και για πρώτη φορά να επενδύσουμε σοβαρά στη μεγαλύτερη βιομηχανία μας. Η ενίσχυση του τουρισμού, εκμεταλλευόμενοι τις τόσο απίστευτης ομορφιάς τοποθεσίες, με πολιτιστικά δρώμενα (φεστιβάλ κινηματογράφου – θεάτρου, οργάνωση συναυλιών κ.λπ.) και πολλά άλλα, θα δώσει μία νέα αρχή, ώστε να γίνει και πάλι η Ελλάδα ένας θελκτικός και περιζήτητος προορισμός. Η Ευρώπη μπορεί να μας χρησιμεύσει ως παράδειγμα. Βλέπουμε ότι το Παρίσι σχεδιάζει και εκτελεί κάθε δεκαετία νέα project για την επομένη για να καταφέρει να διατηρήσει και να αυξήσει το τουριστικό του προϊόν, χωρίς να προσπαθεί κατ’ ανάγκη να το κάνει ανταγωνιστικό χαμηλώνοντας τις τιμές.
Η μεγάλη επικοινωνιακή δύναμη της αρχιτεκτονικής μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την ανάπτυξη και αξιοποίηση του τομέα του τουρισμού στη χώρα μας, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην ανανέωση της τοπικής ταυτότητας και τη διατύπωση νέων αφηγήσεων για το ελληνικό φυσικό και αστικό τοπίο. Μπορεί να δημιουργήσει σημεία αναφοράς και πόλους έλξης επισκεπτών και συγχρόνως να διαδώσει την ύπαρξή τους, ώστε να αποτέλεσουν μία πολύ δυνατή διαφημιστική καμπάνια για τον τουρισμό. Αυτά τα σημεία αναφοράς (όπως ο Παρθενώνας, ο πύργος του Άιφελ, το μουσείο Πομπιντού κ.λπ.) προσαρμοσμένα στον τόπο προχωρούν πολλές φορές πιο γρήγορα από την εποχή τους και αργότερα τον χαρακτηρίζουν αφού γίνονται σύμβολα χώρου και χρόνου. Επίσης η αρχιτεκτονική μπορεί να υποδείξει, έχοντας παραδειγματιστεί από το επίπεδο αξιών των Σουηδών, των Καναδών και των Αγγλοσαξόνων, τη σωστή αντίληψη στη χρήση του χώρου δημόσιας διαχείρισης με όρους κοινόχρησης και υπευθυνότητας. Για εμάς τους Έλληνες ο κοινόχρηστος χώρος δεν ανήκει σε κανένα, αλλά για αυτούς ανήκει σε όλους.
Δύο επίδοξα παραδείγματα, τα οποία φυσικά δε διεκδικούν αντίστοιχη αξία, αλλά δίνουν μία μικρή ιδέα για τον δρόμο προς τη δημιουργία και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθούν από τους πολίτες, είναι τα ακόλουθα: α. η μελέτη για τη διαμόρφωση και οργάνωση του πρώτου τμήματος του βόρειου λιμενοβραχίονα στο Ηράκλειο και β. η συμμετοχή στον πανελλήνιο διαγωνισμό για την πλατεία Σχίσματος Ελούντας στην Κρήτη.
Η πρώτη μελέτη αφορά, συγκεκριμένα, τα πρώτα 950 μ. του λιμενοβραχίονα από το ενετικό φρούριο Κούλε έως το πρώτο πλάτωμα. Στόχος της μελέτης είναι η περιοχή να προβληθεί ως \”πολιτιστικός περίπατος\” και να τονιστεί η παρουσία του, ώστε να αποτελέσει πόλο έλξης για τους επισκέπτες της πόλης μας, καθώς είναι μια από τις πρώτες εικόνες που λαμβάνει κανείς μπαίνοντας για πρώτη φορά στο λιμάνι του Ηρακλείου. Ο χαρακτήρας του ενισχύεται ως χώρος αναψυχής και περιπάτου, ώστε να δοθεί με ουσιαστικό τρόπο στους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης και ταυτόχρονα να αναδείξει το σπουδαίο ενετικό μνημείο. Οι προτεινόμενες χρήσεις εμπλουτίζουν τον χαρακτήρα του χώρου ως δημόσιο χώρο και τον βοηθούν να παραμείνει ένα ζωντανό κομμάτι της πόλης του Ηρακλείου.
Η μελέτη για την πλατεία Σχίσματος Ελούντας στοχεύει στη ριζική αλλαγή της σημερινής εικόνας της περιοχής, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στο δυνατό “Brand Name” της περιοχής που κάθε επισκέπτης έχει στο μυαλό του και να αποτελέσει ένα ολοκληρωμένο σύνολο αισθητικής ανάπλασης. Η μελέτη επιδιώκει τη δημιουργία μιας νέας εικόνας και ενός καινούριου ρεπερτορίου χρήσεων της πλατείας – λιμανιού προσδίδοντας στον χώρο ελευθερία, ελαφρότητα και ευελιξία. Επαναπροσδιορίζει την ισορροπία μεταξύ του αστικού οργανισμού της πλατείας και του λιμανιού και δημιουργεί μία νέα σχέση μεταξύ θάλασσας και πόλης.
Το νέο αρχιτεκτονικό κύτταρο ενοποιεί τη διαφορετικότητα και τα ετερόκλητα στοιχεία της περιοχής και μετατρέπει την περιοχή σε χώρο συνάθροισης και αναψυχής, τόσο για τους κατοίκους της πόλης όσο και τους πολυάριθμους και υψηλών απαιτήσεων επισκέπτες της.
Οι δύο παραπάνω μελέτες στόχο έχουν τόσο την ανάδειξη του τόπου, αισθητικά και λειτουργικά,όσο και την αναβάθμισή του ώστε να αποτελέσει σημείο προσέλκυσης επισκεπτών με όλα τα συνεπακόλουθα. Η αρχιτεκτονική έχει τη δυνατότητα να καλύψει ανάγκες ατομικές και συλλογικές, όπως τη διαφύλαξη των κοινών αγαθών, την ανανέωση του δημόσιου χώρου, την προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία κ.λπ. Μπορεί ακόμη να απαντήσει τόσο σε παγκόσμια προβλήματα (οικονομική κρίση, κλιματική αλλαγή, μετανάστευση κ.λπ.) όσο και σε τοπικές ιδιαιτερότητες (αποδιάρθρωση τοπικής ταυτότητας, αποσύνθεση αστικών κέντρων, καταστροφή φυσικού τοπίου κ.λπ.). Οι δυνατότητες της είναι άπειρες, αρκεί να της επιτραπεί η πρόσβαση. Χρειάζεται, όμως, δουλειά, σοβαρότητα και ειλικρίνεια για να εκτιμηθούν σωστά δεδομένα και ζητούμενα, ειδικά σε καιρούς ύφεσης, ειδικά για τη χώρα μας.
Η νέα εποχή που ζούμε ενισχύει περισσότερο την ανάγκη για οικειοποίηση του κοινόχρηστου χώρου σε μια προσπάθεια να χάσουμε την επιβαλλόμενη από πολλούς ατομικότητα που μας χαρακτήρισε τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα σε κάθε μας επέμβαση πρέπει να ενισχύεται το φυσικό περιβάλλον σε επίπεδο χρήσεων αλλά και εικόνας, τόσο για εμάς τους ίδιους όσο και για τους επισκέπτες μας. Ας κεφαλαιοποιήσουμε λοιπόν με τρόπο δημιουργικό την ευλογημένη γη που μας δόθηκε, μετατρέποντας την σε «γυναίκα» σαγηνευτική που θέλουμε να γευτούμε.
Τσικανδηλάκης Λευτέρης
Αρχιτέκτων