Ελευσίνια Μυστήρια, η θεά Δήμητρα, η αρπαγή της Περσεφόνης, ο μύθος του Τριπτόλεμου. Επειτα, μετά κάμποσους αιώνες, τα ναυπηγεία, τα διυλιστήρια, η βιομηχανία. Η Ελευσίνα φιγουράρει εδώ και χιλιάδες χρόνια στον ιστορικό και πολιτιστικό χάρτη, αν και η εγγύτητά της με το κλεινόν άστυ δεν της βγήκε πάντα σε καλό. Πολλές βαριές βιομηχανίες, αρκετές για να επιβαρύνουν το βιοτικό επίπεδο της περιοχής, όχι όμως αρκετές ώστε να θαμπώσουν την ομορφιά και την προσωπικότητα μιας πόλης που… έχει τον τρόπο της!

Ναυπηγεία, διυλιστήρια και στο βάθος η Ελευσίνα, στο ηλιοβασίλεμα

Τι έχει; Και τι δεν έχει! Εν αρχή, μια υπέροχη παραλιακή περατζάδα, από τον χώρο του παλαιού Ελαιουργείου μέχρι τις παλιές εγκαταστάσεις του Κρόνος. Περίπατος ό,τι πρέπει για χαλάρωση, για ζευγαράκια, για κάθε λογής αφηρημένους, για λόγους που είναι πολύ εύκολο να βρεις. Κατά μήκος αυτής της βόλτας θα περάσεις από το κυρίως λιμάνι της Ελευσίνας, τη μαρίνα και το λιμανάκι με τις ψαρόβαρκες, απολαμβάνοντας παράλληλα τη θέα προς τον κόλπο της Ελευσίνας και την απέναντι Σαλαμίνα.

Το παλαιό Ελαιουργείο, που θα δεις στη δυτική άκρη της παραλιακής, είναι ένα εκπληκτικό βιομηχανικό κτίριο, υστερόγραφο περασμένων εποχών, που σήμερα φιλοξενεί συχνά-πυκνά πλούσιες πολιτιστικές δράσεις. Μεταξύ αυτών, είναι και τα ετήσια «Αισχύλεια», μια σειρά εκδηλώσεων με το όνομα του αρχαίου τραγικού ποιητή που γεννήθηκε στην πόλη. Στο τέρμα της παραλιακής φτάνεις στις ερειπωμένες πλέον εγκαταστάσεις της παλιάς εταιρείας «Κρόνος», με τα καταπληκτικά δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Ο χώρος δεν είναι επισκέψιμος, τα κεντρικά κτίρια ωστόσο διακρίνονται εύκολα από τον εξωτερικό χώρο και σου δίνουν μια πλούσια γεύση από τη μακρά παράδοση της πόλης στις βιομηχανικές κατασκευές.

Στο ύψος της μαρίνας καταλήγει ο πεζόδρομος της Νικολαΐδου, ένας από τους ωραιότερους δρόμους της πόλης, με πολλά καφέ που γεμίζουν από νεαρόκοσμο (και όχι μόνο), και από τις πιο κεντρικές… «αρτηρίες διασκέδασης» στην Ελευσίνα. Μεγάλο μέρος της κίνησης στην πόλη συγκεντρώνεται και γύρω από την κεντρική πλατεία Ηρώων (δύο βήματα μόλις από τον αρχαιολογικό χώρο). Στη ΒΑ άκρη της πλατείας θα διακρίνεις και τον Αγιο Ζαχαρία, μια καλοδιατηρημένη μεταβυζαντινή εκκλησία του 5ου μ.Χ. αι. (χτισμένη πάνω σε παλαιοχριστιανικό ναό), σχεδόν «αθέατος» από την πλατεία λόγω της πυκνής βλάστησης στον περίβολο του ναού.

Το Mediterranean Sky αναπαύεται μισοβυθισμένο στον κόλπο της Ελευσίνας

Και αρχαία και φουτουριστική!

Την πόλη αξίζει να την περπατήσεις και να τη νιώσεις από κοντά. Πίσω από τις πολύβουες λεωφόρους θα ανακαλύψεις σπίτια με κήπους και αυλές με λουλούδια. Κάτω από τα φουγάρα των εργοστασίων θα ξετρυπώσεις παλιά αρχοντικά, όπως το «σπίτι με τους Ερμήδες», επί της λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου, ένα πολύ όμορφο νεοκλασικό, διακοσμημένο με ακροκέραμα όπου απεικονίζεται η κεφαλή του Ερμή.

Ηξερες πως λίγο έξω από την Ελευσίνα υπάρχει και ένα ναυάγιο; Είναι το κουφάρι του μισοβυθισμένου «Mediterranean Sky», ένα πλοίο που πριν από αρκετές δεκαετίες ταξίδευε μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας, έως ότου παροπλίστηκε γύρω στο 1990. Το 1996 ρυμουλκήθηκε από την Πάτρα στην Ελευσίνα, όμως η μοίρα του (και μια θεομηνία) το έφεραν 6 χλμ. έξω από την Ελευσίνα, λίγο μετά τα ναυπηγεία, όπου και βρίσκεται έκτοτε. Το ναυάγιο φαίνεται πεντακάθαρα από την παλαιά Εθνική Οδό Αθηνών-Πατρών.

Ευκαιρία για πρωινή βόλτα στην παραλία

Κι αν οι Ερμήδες και το ναυάγιο έρχονται από το παρελθόν, υπάρχει μια εικόνα της Ελευσίνας που ανήκει μεν στο παρόν, ενίοτε μοιάζει όμως βγαλμένη κατευθείαν από το… μέλλον! Είναι η εικόνα των διυλιστηρίων, με τα εκατοντάδες φώτα τους που καθώς «συνεργάζονται» με τα χρώματα του σούρουπου αναγκάζουν όλους τους οδηγούς που περνούν βιαστικοί από τη νέα Εθνική, να στρέψουν για ελάχιστα κλάσματα του δευτερολέπτου το βλέμμα τους προς τα διυλιστήρια, όταν βρεθούν στο ύψος των εγκαταστάσεων. Με τα εκατοντάδες λευκά φώτα, τη φλόγα των διυλιστηρίων και το ροζ/μπλε του ουρανού, η εικόνα σαν να φέρνει στον νου σκηνικό από το… Blade Runner!

Μόνο για μυημένους!

Σίγουρα είχε ζήσει και καλύτερες μέρες το εργοστάσιο του «Κρόνος»

Περίπατος στην Ιστορία, σεργιάνι στους αιώνες, ό,τι και να πεις, όπως και να χαρακτηρίσεις τον αρχαιολογικό χώρο Ελευσίνας, πάλι λίγα θα έχεις πει, πάλι τα πιο πολλά θα τα \’χεις αφήσει απέξω. Γιατί εδώ δεν βρίσκεσαι απλώς στα ερείπια μιας αρχαίας πολιτείας: εδώ βρίσκεσαι στον τόπο όπου τελούνταν τα θρυλικά Ελευσίνια Μυστήρια, προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης, από τις ιερότερες τελετές των αρχαίων χρόνων, με κύρος που ξεπερνούσε τα όρια του ελληνικού κόσμου. Μόνο οι μυημένοι (οι «μύστες») είχαν δικαίωμα να λάβουν μέρος στα Μεγάλα Μυστήρια, κι εκείνοι πάλι δεν επιτρεπόταν να πουν έπειτα το παραμικρό από ό,τι είχαν δει και είχαν ακούσει στις τελετές, με ποινή τον θάνατο για τους παραβάτες. Σ\’ αυτό τον όρκο σιωπής οφείλεται και το γεγονός πως ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για το ίδιο το τελετουργικό των Μυστηρίων.

Τι ήταν τα Ελευσίνια Μυστήρια

Ενας «κήπος με τ\’ αγάλματα» στο προαύλιο του μουσείου, με φόντο την πόλη

Ο ιερός χώρος σήμερα

Αρχαιολογικός Χώρος Ελευσίνας, Ιερά Οδός 1 και Γκιόκα, τηλ.: 210 5543470, 210 5546019. Τρίτη-Κυριακή: 08:00-15:00, Δευτέρα κλειστά. Γενική είσοδος: 3 ευρώ. Κάθε Κυριακή η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους.

ethnos.gr/ Κείμενο: Γιάννης Μαντάς – Φωτογραφίες: Δημήτρης Κλεάνθης