Από όλα τα project που συμμετείχατε και τα προγράμματα που ήσασταν επικεφαλής, ποιο είναι το αγαπημένο σας;
Προφανώς είναι το Voyager. Είναι πραγματικά η διαστημική αποστολή του 20ου αιώνα. Δεν υπήρξε καλύτερο. Ξεπέρασε όλες τις προβλέψεις με την μακροζωία του και τις ανακαλύψεις που έχει κάνει. Ο αρχικός προορισμός ήταν να πάμε στον Δία και στον Κρόνο. Μετά εμείς πήγαμε και στον Ποσειδώνα και συνεχίζουμε ακόμα.
Ξέρατε ότι ήταν δυνατό να γίνει;
Ξέραμε ότι ήταν τεχνικά δυνατό και έτσι η επιστημονική ομάδα μαζί με τους μηχανικούς θέσαμε τις προδιαγραφές, ώστε σε κανένα από τα υποσυστήματα να μην υπάρχει περιορισμός που να σταματάει την αποστολή στον Κρόνο. Τότε ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ ο Νίξον, ο οποίος είχε πει ρητώς να μην πάμε πέρα από τον Δία και τον Κρόνο για να μην ξοδέψουμε περισσότερα χρήματα. Βέβαια εμείς γνωρίζαμε ότι ως το 1977 που θα γινόταν η εκτόξευση ο Νίξον δεν θα ήταν πια πρόεδρος. Τελικά έφυγε πολύ πιο νωρίς…
Πώς ακριβώς συμμετείχατε εσείς στο σχεδιασμό των αποστολών;
H επιστημονική κοινότητα, μέσω της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών και της επιτροπής που λέγεται Science Board, τα μέλη του οποίου είναι κυρίως εκτός NASA, καθορίζουν τις επιστημονικές ανάγκες της επόμενης δεκαετίας. Στη συνέχεια η NASA παίρνει τις αιτήσεις αυτές και σύμφωνα με τους πόρους που υπάρχουν, και με τη βοήθεια της επιστημονικής κοινότητας πάλι, επιλέγει ποια προγράμματα θα προωθήσει. Κάπως έτσι επιλέχθηκε τότε το Voyager, ένα πρόγραμμα που είχαμε σχεδιάσει εγώ με συναδέλφους μου από το πανεπιστήμιο Johns Hopkins, του Σικάγου, της Καλιφόρνιας κ.ά.
Έχετε αναρωτηθεί αν είχατε μείνει στην Ελλάδα, αν είχατε μείνει στη Χίο, ποια θα ήταν η πορεία σας;
Θα ήταν όπως σχεδόν όλων των συμμαθητών μου που έγιναν καπετάνιοι – και θα είχα και πολλά περισσότερα χρήματα. Δύο από εμάς γίναμε φυσικοί. Ο ένας έμεινε στην εκπαίδευση και έγινε γενικός επιθεωρητής, εγώ έφυγα και πήγα για να σπουδάσω στο εξωτερικό.
Πηγαίνοντας, είχατε στο μυαλό σας τη φυσική, ή και το Διάστημα;
Η διαστημική εποχή άρχισε όταν ήμουν πρωτοετής στο πανεπιστήμιο. Εγώ είχα ξεκινήσει ως ηλεκτρολόγος μηχανικός, αλλά μετακινήθηκα στη φυσική. Είχα τη μεγάλη τύχη να συναντήσω τον καθηγητή Van Allen, ο οποίος ήταν ο πατέρας του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος και ανακάλυψε τις ζώνες ακτινοβολίας που πήραν και το όνομά του. Με κάλεσε να δουλέψω μαζί του, ως μεταπτυχιακός φοιτητής. Κατάλαβα ότι ήμουν πολύ τυχερός και ότι έπρεπε να δουλέψω σκληρά για να μπορέσω να εκμεταλλευτώ τις ευκαιρίες που μου παρουσιάζονταν. Και αυτό ήταν κατά κάποιο τρόπο η συνταγή όλης μου της καριέρας. Ποτέ μου δεν έκανα αίτηση για δουλειά, οι διάφοροι ανώτεροι μου ζητούσαν να αναλάβω κάτι και ότι αναλάμβανα ήταν επειδή αισθανόμουν την υποχρέωση να κάνω κάτι. Για τη χώρα, για το διαστημικό πρόγραμμα, για το πανεπιστήμιο στο John Hopkins, για την Ελλάδα με το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας κλπ.
Η διαφορά της NASA του ’60 και του ’70, με σήμερα, είναι μεγάλη;
Είναι μεγάλη διότι τότε η NASA ήταν κυβερνητική υπηρεσία που είχε ελκύσει τους καλύτερους και τους εξυπνότερους. Αλλά μετά το τέλος του προγράμματος Apollo (σ.σ. το 1973) οι προϋπολογισμοί μειώνονταν και όλοι αυτοί οι άνθρωποι έγιναν ανάρπαστοι στον ιδιωτικό τομέα. Αυτοί που έμειναν πίσω είχαν, δυστυχώς, μια τάση προς τη γραφειοκρατία και την ατολμία. Εμείς στα πανεπιστήμια αντιστεκόμασταν σε αυτή την τάση και είχαμε πολλές φορές ομηρικές μάχες ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα και στην γραφειοκρατία της NASA, στις οποίες είχα λάβει μέρος κι εγώ σε μεγάλο βαθμό. Στο τέλος και εκείνοι έβαζαν νερό στο κρασί τους, και εγώ ήξερα μέχρι πού να τους πιέσω. Είχαμε ένα modus vivendi.
Από ότι καταλαβαίνω, πρέπει όσον καιρό διευθύνατε το επιστημονικό πρόγραμμα, ο μισός χρόνος σας ήταν στα εργαστήρια και ο άλλος μισός στις διαπραγματεύσεις.
Όταν έχεις 600 ανθρώπους να πληρώσεις, δημιουργείς προγράμματα που χρειάζονται χρηματοδότηση και υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας και του Κονγκρέσο και τέλος κάνεις επαφές και παρουσιάσεις με την διοίκηση της NASA για να προωθηθούν αυτά τα προγράμματα, αυτό είναι μία δουλειά από μόνη της. Έτσι, μετά από 13 χρόνια σταμάτησα το 2004 να είμαι επικεφαλής του Space Department του Johns Hopkins, άλλωστε είχα σχεδιάσει προγράμματα για τα επόμενα 10 χρόνια.
Ο κόσμος ρωτά αν θα πάμε σε άλλους πλανήτες ή αν θα τους αποικίσουμε
Πολύ δύσκολα, και δεν έχει και επιστημονικό ενδιαφέρον. Ο κόσμος ίσως δεν ξέρει πως το 95% των επιστημονικών δημοσιεύσεων προέρχεται από τις μη επανδρωμένες πτήσεις και τα ρομποτικά διαστημόπλοια. Οι ανακαλύψεις που έχουν προέλθει από το επανδρωμένο πρόγραμμα είναι ελάχιστες και κυρίως για το θεαθήναι. Αλλά αρέσει στον κόσμο, από πολιτική άποψη «πουλάει» και δημιουργεί συμβόλαια και θέσεις εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, δεν το βλέπω να γίνεται στο εγγύς μέλλον.
Λένε ότι η επιστήμη δημιουργεί συνεχώς νέα ερωτήματα. Η δική σας δουλειά πόσα νέα ερωτήματα έχει δημιουργήσει;
Συνεχώς αυτό κάνουμε. Τα συμπεράσματα του Voyager απέδειξαν πως οι προβλέψεις των θεωρητικών φυσικών για το τι θα βρούμε εκεί έξω ήταν λανθασμένες. Στον τομέα του Διαστήματος, το πείραμα οδηγεί τη θεωρία και όχι η θεωρία το πείραμα. Ναι μεν γίνονται προβλέψεις, αλλά στην πραγματικότητα είναι τόσοι πολλοί οι άγνωστοι παράγοντες που τα πειράματα αποδεικνύουν ότι οι προβλέψεις ήταν ανεπαρκείς. Έτσι τα ερωτήματα ανανεώνονται συνεχώς.
Είστε διάσημος, είστε πολυβραβευμένος, είστε σεβάσμιος. Τι σας κάνει να σκέφτεστε αυτό;
Α, δεν το σκέφτομαι. Το καλό είναι ότι οι συνάδελφοι μου έχουν μία καλή γνώμη για την δουλειά μου, αλλά η δουλειά είναι δουλειά και συνήθως στην επιστήμη ρωτάμε «Τι έχεις κάνει τώρα τελευταία;». Εγώ προσπαθώ τουλάχιστον, παρά την ηλικία μου, να μην αποφοιτήσω στον κλάδο των… πρώην αστέρων.
Πόσα χρόνια σκοπεύετε ακόμη να εργάζεστε;
Συνεχώς. Δεν παίζω γκολφ, έχω ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και δεν με ενδιαφέρει να ξαναταξιδέψω, δεν μ’αρέσει να κάτσω στον καναπέ να δω τηλεόραση. Αν ζήσω αρκετά, περιμένω το 2018 που θα κάνουμε την εκτόξευση του Solar Probe Plus προς τον Ήλιο. Ένα πρόγραμμα που το δουλεύω τα τελευταία 25 χρόνια και τελικώς ευοδώθηκε….
Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο φοιτητή που βλέπει την καριέρα σας και θα ήθελε να κάνει κάτι παρόμοιο;
Το έχω πει επανειλημμένως και δημοσίως. Έτσι όπως είναι η κατάσταση με τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα, καλύτερα να φύγει. Έχουμε τρομερά προβλήματα, γίνονται πράγματα που είναι ανήκουστα στο εξωτερικό. Δεν μπορείς να μορφώσεις ένα παιδί όταν δεν πηγαίνει στην τάξη, όταν δεν ακούει τον καθηγητή, όταν το όλο σύστημα βασίζεται στην παπαγαλία και όχι στην ανακάλυψη καινούριας γνώσης. Ωστόσο, θα του ’λεγα όχι να φύγει για πάντα, αλλά να εμποτιστεί με τις πραγματικές αξίες και το ήθος της επιστήμης και της αξιοπρέπειας και μετά να επιστρέψει. Να δημιουργηθεί μία κρίσιμη μάζα για να αλλάξουμε το σύστημα εδώ.
Ποιος είναι ο Σταμάτης Κριμιζής
Ο δρ. Σταμάτης Κριμιζής γεννήθηκε το 1938 στη Χίο και τελείωσε το σχολείο στο τοπικό Γυμνάσιο Αρρένων το 1956. Στη συνέχεια, καθώς ο πατέρας του ήταν μετανάστης που πηγαινοερχόταν στην Αμερική, ο Δρ. Σταμάτιος Κριμιζής φοίτησε στα Πανεπιστήμια της Μινεσότα (Πτυχίο Φυσικής, 1961) και της Αϊόβα (μεταπτυχιακή εξειδίκευση M.Sc. 1963, διδακτορική διατριβή Ph.D. 1965) των ΗΠΑ. Εργάστηκε ως καθηγητής της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Αιόβα και το 1968 ανέλαβε την ηγεσία της Ομάδας Διαστημικής Φυσικής και Διαστημικών Οργάνων στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής (Applied Physics Laboratory) του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, όπου και υπηρέτησε ως καθηγητής. Το 1980 έγινε επιστημονικός διευθυντής, το 1991 επικεφαλής της Διοίκησης Διαστήματος και το 2004 επίτιμος διευθυντής.
Είναι επικεφαλής ερευνητής σε διάφορες διαστημικές αποστολές της NASA, συμπεριλαμβανομένων και των Voyager 1 και 2, και στην αποστολή του Cassini-Huygens στον Κρόνο και στον Τιτάνα.
Εχει σχεδιάσει όργανα που έχουν ταξιδέψει και στους οκτώ πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος και με την εν εξελίξει αποστολή New Horizons, η οποία κατευθύνεται προς τον Πλούτωνα. Στο ενεργητικό του έχει περισσότερες από 530 δημοσιευμένες εργασίες σε επιστημονικά έντυπα, ενώ έχει γράψει και βιβλία σχετικά με τη φυσική του Ηλίου, τον μεσοαστρικό χώρο, τις πλανητικές μαγνητόσφαιρες και την ηλιόσφαιρα.
Έχει λάβει δύο φορές το Exceptional Scientific Achievement Medal της NASA και είναι μέλος των American Physical Society, American Geophysical Union, American Association for the Advancement of Science και American Institute of Aeronautics and Astronautics.
Το 2002 βραβεύθηκε με το τιμητικό COSPAR’s Space Science Award, ενώ έχει αποσπάσει πολλές άλλες διακρίσεις όπως το Basic Sciences Award της Διεθνούς Ακαδημίας Αστρoναυτικής και το χρυσό μετάλλιο του CEAS (Council of European Aerospace Societies) τo 2011. Ως μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από 2004 διευθύνει το Γραφείο Ερευνας της Επιστήμης του Διαστήματος.
Από το 2006 ως το 2010 υπηρέτησε ως αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και από τον Σεπτέμβριο του 2010 ως πρόεδρος έχει αναλάβει τα ηνία του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ).