31 Ιανουαρίου, 2014 | 07:48

Ήταν σαν σήμερα, 18 ολόκληρα χρόνια πριν…

Τα ξημερώματα της 31ης Ιανουαρίου του 1996, κορυφώθηκε η κρίση στα Ίμια, ένα γεγονός που έφερε κοντά όσο ποτέ στον πόλεμο την Ελλάδα και την Τουρκία στη σύγχρονη ιστορία τους και στοίχισε τη ζωή τριών αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού.

Τα «ανησυχητικά» περιστατικά στο Αιγαίο είχαν αρχίσει ήδη από το Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους, όταν τουρκικό φορτηγό πλοίο που προσάραξε κοντά στα δύο νησιά αρνήθηκε τη βοήθεια του ελληνικού λιμενικού, λέγοντας πως βρισκόταν σε τουρκικά χωρικά ύδατα και κάνοντας σαφείς τις διαθέσεις της τουρκικής πλευράς στην περιοχή, με το υπουργείο εξωτερικών της γείτονος να δηλώνει πως «ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε γενικότερα θέμα με τα Ίμια».

Δείτε την εκπομπή του Αλέξη Παπαχελά \”Φάκελοι\”, πέντε χρόνια μετά την κρίση, αφιερωμένη στη νύχτα των Ιμίων

Το Χρονικό της Κρίσης

25 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του.

26 Δεκεμβρίου 1995: Το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

27 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε θέμα γενικότερα.

28 Δεκεμβρίου 1995: Δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό φορτηγό και το οδηγούν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Το πρωί της ίδιας μέρας ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο τούρκος πιλότος διασώζεται.

29 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.

9 Ιανουαρίου 1996: Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με καθυστέρηση, απορρίπτοντας τη διακοίνωση.

15 Ιανουαρίου 1996: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλεύεται στο «Ωνάσειο».

16 Ιανουαρίου 1996: Το Υπουργείο Εξωτερικών αντιλαμβανόμενο το παιγνίδι των Τούρκων και ζητά αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

19 Ιανουαρίου 1996: Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλέγει νέο πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σημίτη.

26 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από το γεγονός της αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Ιμίων, υψώνει την ελληνική σημαία σε ένα από τα δύο νησιά, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού. Θα κατηγορηθεί αργότερα από τους συντρόφους του στο ΠΑΣΟΚ ότι ήταν αυτός που έριξε λάδι στη φωτιά.

27 Ιανουαρίου 1996: Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» στη Σμύρνη μεταβαίνουν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια. Υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Η όλη επιχείρηση βιντεοσκοπείται και προβάλλεται από το τηλεοπτικό κανάλι της «Χουριέτ».

28 Ιανουαρίου 1996: Το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά. Η πολιτική εντολή προς τους έλληνες στρατιωτικούς είναι να αποφευχθεί κάθε κλιμάκωση της έντασης.

29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς τη Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ζητά διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου. Τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησιάζουν τα Ίμια. Γίνονται διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.

30 Ιανουαρίου 1996: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του εκφράζει την ελληνική θέση ότι η χώρα μας δεν επιθυμεί την ένταση, αλλά εφόσον προκληθεί θα αντιδράσει δυναμικά. Η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως και την ελληνική σημαία. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής». Ο τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δηλώνει ότι υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου με ασαφές νομικό καθεστώς και δεν αποδέχεται την ελληνική πρόταση (αποχώρηση του αγήματος, όχι και της σημαίας).

31 Ιανουαρίου 1996

00:00 Συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, φθάνει καθυστερημένα, επειδή παίρνει μέρος σε τηλεοπτική εκπομπή.

01:40 Στο ΓΕΕΘΑ καταφθάνουν πληροφορίες ότι τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.

04:30 Ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες.

04:50 Το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ. Αργότερα θα ανασυρθούν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, σκοτώθηκαν. Σχετικά με τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Η επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου. Ωστόσο, στην Ελλάδα υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το Τουρκικό Ναυτικό είτε από τους τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί και ότι το γεγονός αποκρύφθηκε, προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο.

06:00 Οι αμερικανοί διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. «No ships, no troops, no flags» διαμηνύουν ή σε πιο κομψή διπλωματική γλώσσα να ισχύσει το status quo ante. Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Η Κρίση των Ιμίων δεν είχε συνέπειες ως προς το καθεστώς των νησιών. Ωστόσο, έδωσε αφορμή στην Τουρκία να θέσει ζήτημα «Γκρίζων Ζωνών» στο Αιγαίο, αμφισβητώντας την κυριαρχία της Ελλάδας σε αρκετά νησιά και να θέσει ένα ακόμη θέμα στην ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών. Παρόλα αυτά, η ελληνική πλευρά δεν αποδέχτηκε ποτέ την ύπαρξη τέτοιου θέματος, επικαλούμενη τις διεθνείς συνθήκες.

Τα γεγονότα στα Ίμια κλόνισαν την αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης, ειδικά όταν ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ευχαρίστησε από το βήμα της Βουλής τους Αμερικανούς για τον καταλυτικό τους ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης.

 

ΙΜΙΑ-ΕΥΠ-CIA: Η τελευταία νύχτα και τα φοβερά ντοκουμέντα

– Ποτέ οι Αμερικανοί δεν έθεσαν θέμα απομάκρυνσης της Ελληνικής Σημαίας από τα Ίμια!

– Σημίτης προς τον Διοικητή της ΕΥΠ Βασιλικόπουλο: «Το θέμα το χειρίζεται ο κ. Πάγκαλος, μην κάνετε τίποτα, μην ασχοληθείτε άλλο!»  

Λίγα 24ωρα πριν από την κορύφωση της κρίσης, οι Ελληνικές Μυστικές  Υπηρεσίες πήραν στα χέρια τους το περιεχόμενο μιας συνομιλίας του τότε αρχηγού του Τουρκικού ΓΕΝ ναυάρχου Ερκαγια, ο οποίος εξηγούσε ότι η ιστορία των γκρίζων ζωνών ήταν «δικό του παιδί». Ο Ερκαγια αποκάλυπτε πως όταν ήταν ακόμη αρχηγός του Στόλου είχε δώσει εντολή στις αρμόδιες υπηρεσίες να ψάξουν όλα τα επίσημα αρχεία του τουρκικού κράτους και να προσπαθήσουν να βρουν για ποιες νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο θα μπορούσαν να εγείρουν διεκδικήσεις. 

«Εστειλα τη μελέτη στο ΓΕΕΘΑ, το οποίο και την υιοθέτησε αμέσως» ανέφερε ο Ερκαγια και συμπλήρωσε: «Είμαι βέβαιος πως με τα στοιχεία που έχουμε μπορούμε να διεκδικήσουμε τους Καλογήρους, τους Φούρνους». 

Σε αυτό το σημείο η συνομιλία διεκόπη γιατί γινόταν από ανοικτή γραμμή. Οι αναλυτές της ΕΥΠ ήξεραν όμως αμέσως ότι είχαν στα χέρια τους μια σημαντικότατη είδηση που έδειχνε ότι η κλιμακούμενη κρίση στα Ιμια δεν ήταν η απρόβλεπτη εξέλιξη μιας τυχαίας υπόθεσης αλλά εσκεμμένο σχέδιο του Ερκαγια.  Το σχετικό τηλεγράφημα προωθήθηκε στους υπουργούς Εξωτερικών και Αμυνας.

H επιδρομή των κομάντος

Ως τότε οι ελληνικές υπηρεσίες δεν είχαν άλλη ένδειξη για ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο. H μόνιμη αγωνία τους ήταν η διεξαγωγή μιας καταδρομικής επιχείρησης των Τούρκων στη Μυτιλήνη ή άλλο νησί κοντά στα τουρκικά παράλια. 

Και αυτό γιατί από όλες τις πληροφορίες προέκυπτε ότι η Αγκυρα πίστευε ότι έλληνες πατριώτες κρύβουν τον αρχηγό του PKK Αμπντουλά Οτσαλάν σε μυστική τοποθεσία σε νησί. «Ο φόβος μας ήταν μια επιδρομή με 2-3 ελικόπτερα και κομάντος στη Μυτιλήνη ή κάπου αλλού» ανέφερε αξιωματούχος της ΕΥΠ εκείνη την περίοδο, ο οποίος πρόσθεσε πως «ξέραμε ότι ένα τέτοιο επεισόδιο, έστω και αν δεν έβρισκαν τον Οτσαλάν, θα προκαλούσε απίστευτη κρίση». 

Το δεύτερο ερώτημα που μένει αναπάντητο είναι κατά πόσο υπήρξε έγκαιρη προειδοποίηση για την τουρκική απόβαση στα Ίμια. Ο σταθμός της ΕΥΠ στην Αλεξανδρούπολη είχε εντοπίσει, από ανοικτά κανάλια επικοινωνίας (και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία), εντολές του τουρκικού ΓΕΝ προς δύο περιπολικά το απόγευμα της 29ης Ιουνίου. 

H εντολή ήταν σαφής, να πλησιάσουν και στις δύο βραχονησίδες και να ελέγξουν αν και πού υπάρχουν Έλληνες κομάντος αλλά και ελληνική σημαία. 

Ο κυβερνήτης του ενός περιπολικού ρωτήθηκε μάλιστα επίμονα από το κέντρο κατά πόσο θα μπορούσε να διαπιστώσει την τακτική κατάσταση κατά τη διάρκεια της νύχτας και με δεδομένες τις κακές καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν.

Ο τούρκος αξιωματικός απάντησε πως αυτό θα εξαρτιόταν από τις συνθήκες που θα αντιμετώπιζε την ώρα που θα προσέγγιζε τις βραχονησίδες. H σχετική συνομιλία μεταφράστηκε το βράδυ της 29ης Ιανουαρίου και στάλθηκε στην κεντρική υπηρεσία της ΕΥΠ το επόμενο πρωί.

Από εκεί στάλθηκε από τον απόρρητο τηλέτυπο στο κέντρο επιχειρήσεων του ΓΕΝ. Είναι σαφές πως οι επιτελείς δεν έδωσαν την ανάλογη σημασία στην κρίσιμη πληροφορία, ενδεχομένως επειδή βομβαρδίζονταν εκείνη την ώρα με πληροφορίες για τις κινήσεις των τουρκικών πλοίων.

Το βέβαιο πάντως είναι πως η ΕΥΠ είχε δώσει έγκαιρη προειδοποίηση για την προετοιμασία των Τούρκων. Ο Κώστας Σημίτης ενημερώθηκε γι\’ αυτό το έγγραφο και ζήτησε από τον τότε διοικητή της ΕΥΠ ναύαρχο Λεωνίδα Βασιλικόπολο αντίγραφο, το οποίο και έλαβε στις 31 Ιανουαρίου.

Ενα από τα σοβαρά προβλήματα εκείνων των ημερών ήταν ασφαλώς η καχυποψία που υπήρχε ανάμεσα στον  Σημίτη, ο οποίος μόλις είχε αναλάβει την πρωθυπουργία, και ανθρώπους σαν τον  Βασιλικόπουλο, τον ναύαρχο Λυμπέρη ή τον πτέραρχο Κουρή που ήταν τότε υφυπουργός Αμυνας. 

Οι αξιωματικοί αυτοί είχαν μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987. Ο  Σημίτης τους θεωρούσε «ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες. 

Ο Διοικητής της ΕΥΠ διαπίστωσε το χάσμα όταν επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό το πρωί της 30ής Ιανουαρίου. Λίγο πριν είχε συναντήσει στο κτίριο της λεωφόρου Κατεχάκη τον σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα Μπιλ P., ο οποίος τον ενημέρωσε ότι «σε λίγες ώρες θα μιλήσει ο πρόεδρος Κλίντον με τον έλληνα πρωθυπουργό. 

Τα πράγματα είναι σοβαρά». Ο σταθμάρχης παρέδωσε επίσης μια επιστολή του ελληνοαμερικανού αρχηγού της CIA Τζορτζ Τένετ, ο ο οποίος έγραφε πως «θα ήταν καταστροφικό για την Ελλάδα, την Τουρκία, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να προκληθεί ένας πόλεμος λόγω της κλιμάκωσης του επεισοδίου». 

Ο κ. Βασιλικόπουλος πήγε στο γραφείο του πρωθυπουργού, ο οποίος στεκόταν όρθιος όσο του μιλούσε, τον άκουσε και του είπε: «Δεν σας χρειάζομαι άλλο».

H πρόταση της CIA

Αρκετές ώρες αργότερα ο σταθμάρχης επισκέφθηκε για δεύτερη φορά το κτίριο της Κατεχάκη. Αυτή τη φορά δεν έκρυβε την ανησυχία του και δήλωσε στον κ. Βασιλικόπουλο πως μεταφέρει μια πρόταση του αρχηγού της CIA.  

«Να αποσύρετε εσείς ένα τμήμα της φρουράς που έχετε στα Ιμια σε ένδειξη καλής θέλησης και οι Τούρκοι σε ανταπόδοση θα αποσύρουν ναυτικές δυνάμεις» πρότεινε ο Μπιλ P. και συνέχισε: «Τρέχουμε το ίδιο σενάριο με την Αγκυρα και πιστεύομε ότι είμαστε σε καλό δρόμο». 

 Ο κ. Βασιλικόπουλος γέλασε αρχικά λέγοντας χαρακτηριστικά: «Δηλαδή πόσους κομάντος να αποσύρουμε, δεν έχουμε και καμιά μεραρχία;». «Δεν έχει σημασία πόσους, έστω και λίγους, για να δείξετε την καλή σας πρόθεση» ανταπάντησε ο σταθμάρχης. 

Αμέσως μετά άρχισε μια συζήτηση για την ακριβή διατύπωση, αν θα αναφερόταν σε λίγους (few), κάποιους (some of them) ή κάποια άλλη φράση. Ο αρχηγός της ΕΥΠ ρώτησε τον Μπιλ P. αν στη φόρμουλα της CIA ετίθετο ζήτημα απομάκρυνσης της Ελληνικής Σημαίας από τα Ιμια. «Οχι, σε καμία περίπτωση» απάντησε εκείνος. 

Καθώς έβγαινε από το γραφείο του κ. Βασιλικόπουλου, ο σταθμάρχης σταμάτησε, γύρισε προς το γραφείο του και του είπε: «Σας παρακαλώ, μη χάσετε χρόνο, δώστε μου μια απάντηση. Τα πράγματα είναι κρίσιμα».

Ο κ. Βασιλικόπουλος σήκωσε το πορτοκαλί τηλέφωνο και ζήτησε να μιλήσει με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Λυμπέρη για να τον ενημερώσει. Οι υπασπιστές του του είπαν πως είναι «εκτός επικοινωνίας» γιατί βρισκόταν στο γραφείο του κ. Σημίτη στη Βουλή.

Εν συνεχεία τηλεφώνησε στον υφυπουργό κ. Κουρή, ο οποίος βρισκόταν – μόνος του – στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων στα υπόγεια του Πενταγώνου. «Δεν μου φαίνεται και τόσο κακή ιδέα, γιατί πάμε για μεγάλη κρίση» του είπε ο κ. Κουρής και τότε ο κ. Βασιλικόπουλος μπήκε στο υπηρεσιακό του αυτοκίνητο και κατέβηκε ο ίδιος στη Βουλή.

Πήγε στο γραφείο του πρωθυπουργού και εκεί συνάντησε την πάντοτε ευγενέστατη ιδιαιτέρα του Μαρία Πλευράκη. Της ζήτησε να μιλήσει με τον πρωθυπουργό για θέμα «μείζονος σημασίας» και εκείνη του ζήτησε να περιμένει δύο λεπτά.

Μπήκε στην αίθουσα συσκέψεων, ενημέρωσε τον κ. Σημίτη και – λίγο αμήχανη – του είπε πως «ο πρόεδρος είπε να δείτε τον κ. Μαντέλλη και να τον ενημερώσετε».

Η επικοινωνία με τον πρωθυπουργό

Ο ψηλός και συνήθως νευρικός απόστρατος αξιωματικός δύσκολα συγκράτησε την αγανάκτησή του και επέμεινε: «Μα, αντιλαμβάνεσθε πως είμαι ο αρχηγός της ΕΥΠ και πρέπει να μιλήσω μόνο στον πρωθυπουργό». 

Αυτό δεν συνέβη και ο κ. Βασιλικόπουλος κάθησε σε έναν καναπέ για πολλή ώρα. Κάθε λίγο το γραφείο του τον ειδοποιούσε πως είχε τηλεφωνήσει ο Μπιλ P., τονίζοντας πως είναι επείγον να επικοινωνήσει μαζί του. 

Επειτα από μία ώρα και κάτι η πόρτα της αίθουσας συσκέψεων άνοιξε και βγήκε ο υπουργός Εξωτερικών κ. Θ. Πάγκαλος για να τηλεφωνήσει στον αμερικανό υφυπουργό Εξωτερικών κ. Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ από ένα διπλανό δωμάτιο. 

Ο κ. Βασιλικόπουλος βρήκε την ευκαιρία, μπήκε στην αίθουσα και βρέθηκε δίπλα στον κ. Σημίτη. Τον ενημέρωσε και εκείνος του απάντησε πως «το θέμα το χειρίζεται ο κ. Πάγκαλος, μην κάνετε τίποτα, μην ασχοληθείτε άλλο».

Αξίζει να σημειωθεί πως η πρόταση των Αμερικανών δεν προέβλεπε απευθείας επαφή του αρχηγού της ΕΥΠ με τον διοικητή της MIT πρέσβη Οξάν, καθώς όλη η διαπραγμάτευση θα γινόταν μέσα από το κανάλι της CIA.

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΓΕΝ

Λίγο πριν από τη 1 π.μ. της 31ης Ιανουαρίου, οι Τούρκοι έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο απόβασης των κομάντος τους στα Δυτικά Ιμια. Την ίδια ώρα που η φρεγάτα «Γιαβούζ» πλησίαζε πολύ κοντά στην επίμαχη βραχονησίδα, οπότε και πιστεύεται ότι άφησε τη λαστιχένια βάρκα με τους κομάντος, δύο τουρκικά ελικόπτερα «Μπλακ Χοκ» πετούσαν από πάνω. Οι επιτελείς του ΓΕΝ πίστευαν ότι τα δύο ελικόπτερα θα αποβίβαζαν εκείνα κομάντος ενώ στην πραγματικότητα επιχείρησαν να παραπλανήσουν τις ελληνικές δυνάμεις.

31 Ιανουαρίου, 00.47: Από φρεγάτα «Ναυαρίνο» (κέντρο επιχειρήσεων για τα Ιμια) προς ΓΕΝ: Ελικόπτερα κινούνται βόρεια προς βραχονησίδες.

00.55 ΓΕΝ προς Ναυαρίνο: Δεν θα πατήσει Τούρκος στα νησιά. Να βληθούν προειδοποιητικές βολές και αν συνεχίσουν να καταρριφθούν. Να προστατευθούν τα Ιμια και το Φαρμακονήσι.

01.04 ΓΕΝ προς Ναυ.: Δύο τουρκικά ελικόπτερα Μπλακ Χοκ βρίσκονται στην περιοχή, το ένα σε αιώρηση πλησίον της Γιαβούζ (φρεγάτα), 1.000 γιάρδες δυτικά από τα Ιμια. Το άλλο υπερίπταται Γιαβούζ.

01.25 ΓΕΝ προς Ναυ.: Εξασφαλίσατε την ετοιμότητα ημετέρων μονάδων. Στοχοποιήσατε κάθε τουρκική μονάδα. Να ευρίσκεσθε σε ετοιμότητα για παν ενδεχόμενο.

01.37 ΓΕΝ προς Ναυ.: Εφόσον τα ελικόπτερα προσπαθήσουν να βγάλουν κόσμο, να ριφθεί μια φωτοβολίδα. Δεύτερον, να ριφθεί προειδοποιητική βολή, τρίτον να καταρριφθούν.

01.55 Ναυ. προς ΓΕΝ: Τα ελικόπτερα είναι κοντά στη φρεγάτα. H φρεγάτα είναι 500 γιάρδες από το νησί.

Τα ελικόπτερα απομακρύνονται αλλά το ελληνικό Πεντάγωνο δεν ανησυχεί μόνο για τα Ιμια, καθώς έχει να προστατεύσει μια σειρά από νησίδες στην περιοχή.

02.00 ΓΕΝ προς Ναυ.: Εφιστάται η προσοχή σας μήπως η απομάκρυνση ελικοπτέρων είναι παραπλανητική για να κάνουν ενέργεια στο Φαρμακονήσι.

Στις 03.00 αρχίζουν να έρχονται οι πρώτες πληροφορίες πως οι Τούρκοι έχουν καταλάβει τα Δυτικά Ιμια. Δίνεται η εντολή να ανέβει η δεύτερη ομάδα βατραχανθρώπων αλλά η εκτέλεσή της καθυστερεί επειδή πέρασαν πρώτα από τα Ανατολικά Ιμια για να πάρουν φορτισμένες μπαταρίες ασυρμάτων. Για 45 λεπτά της ώρας Ελλάδα και Τουρκία βρέθηκαν πολύ κοντά στο να έχουν κομάντος τους πρόσωπο με πρόσωπο στα Δυτικά Ιμια.

03.15 ΓΕΝ προς Ναυ.: Υπάρχουν πληροφορίες ότι ίσως κάτι γίνεται στη Δυτική Ιμια. Εξακριβώσατε και πείτε μου.

03.16 ΓΕΝ προς Ναυ.: Πρι… Διατάξτε Πολεμιστή (περιπολικό ναυτικού) να αποβιβάσει Μονάδα Υποβρυχίων Καταστροφών στη Δυτική Ιμια και να μου πείτε έναρξη και πέρας.

03.30 ΓΕΝ προς Ναυ.: Υπάρχει πληροφορία ότι έχουν ανέβει 30 άτομα στο δυτικό νησί Ιμια. Να πάει ο Πολεμιστής να ελέγξει με προβολέα και στη συνέχεια να αποβιβάσει MYK (βατραχανθρώπους).

03.36 Ναυ. προς ΓΕΝ: Τώρα αποβιβάζονται MYK στη βάρκα και εκτιμάται ότι η κίνηση θα περατωθεί σε 30 λεπτά.

03.38 ΓΕΝ προς Ναυ.: Πείτε μου άμεσα αν υπάρχει κανένας Τούρκος κρατημένος δίπλα στο νησί. Με ενδιαφέρει άμεσα αν είναι κανένας πάνω στο νησί.

03.42 ΓΕΝ προς Ναυ.: Απογειώσατε ελικόπτερο και ελέγξατε δυτικό νησί προ αποβιβάσεως MYK.

04.08 ΓΕΝ προς Ναυ.: Τονίζεται η απαίτηση πριν βγουν οι MYK να είμαστε βέβαιοι ότι δεν υπάρχει άνθρωπος στη Δυτική Ιμια.

Το ελικόπτερο απογειώνεται από το Ναυαρίνο και πετάει, σε εξαιρετικά κακές συνθήκες, πάνω από τις βραχονησίδες. H πίεση από το κέντρο είναι ασφυκτική.

04.25 Ναυ. προς ΓΕΝ: Ελικόπτερο άνωθεν Δυτικής Νήσου, Αναμένω αποτελέσματα.

04.26 Ναυ. προς ΓΕΝ: Δεν έχει εντοπίσει ακόμη τίποτα. Ορατότητα χαμηλή.

04.28 Ναυ. προς ΓΕΝ: Βρέχει στην περιοχή. Ορατότητα χαμηλή. Προσπαθεί να εντοπίσει οτιδήποτε.

04.29 ΓΕΝ προς Ναυ.: Περιμένω να μου πείτε για το ελικόπτερο και το αποτέλεσμα της έρευνας. Το αναμένει ο πρωθυπουργός.

04.47 Ναυ. προς ΓΕΝ: Εχει περάσει τέσσερις φορές πάνω από το νησί. Αποτελέσματα αρνητικά. Πετάει σε ύψος 40-50 μέτρα και προσπαθεί.

04.50 Ναυ. προς ΓΕΝ: Υπάρχουν μερικά άτομα πάνω στο νησί.

Το ελικόπτερο αναφέρει πως πρόκειται για δέκα τούρκους κομάντος πάνω στο δυτικό νησί.

05.02 ΓΕΝ προς Ναυ.: Οι δικοί μας βατραχάνθρωποι να παραμείνουν στον Πολεμιστή και να γίνει συλλογή στοιχείων.

05.04 ΓΕΝ προς Ναυ.: Το ελικόπτερο να επιστρέψει.

05.05 Ναυ. προς ΓΕΝ: Εχω απώλεια επικοινωνίας με το ελικόπτερο. H τελευταία του αναφορά EMRGENCY EMERGENCY βόρεια 1,5 μίλι από το σημείο του ενδιαφέροντος.

Στις 05.40 το ΓΕΝ διατάζει τον κυβερνήτη του Πυρπολητή να πάρει τους έλληνες βατραχανθρώπους από την περιοχή.

05.40 ΓΕΝ προς Πυρπολητή: Θα εκτελεσθεί αποχώρηση φίλιων και εχθρικών μονάδων από την περιοχή.

05.58 ΓΕΝ προς Ναυ.: Οι οδηγίες για τον Πυρπολητή είναι ότι από την περιοχή θα φύγει ένα δικό τους και ένα δικό μας. H διαταγή θα δίνεται από το ΓΕΝ. Ο Πυρπολητής θα φύγει τελευταίος αφού πάρει τους ΟΥΚ και τη σημαία. Εσείς παραμείνετε για το ελικόπτερο. Θέλω τα ονόματα του πληρώματος.

07.12 ΓΕΝ προς Πυρπολητή: Να αρχίσετε να παίρνετε τη Σημαία και τον κόσμο. Να μου πείτε αν γίνεται το ίδιο και από τους άλλους.

Έγκαιρη ή καθυστερημένη ενημέρωση;

Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν οι ελληνικές υπηρεσίες ενημέρωσαν έγκαιρα για την απόβαση των τούρκων κομάντος στα Δυτικά Ιμια. Οι αξιωματούχοι που χειρίζονταν την κρίση εκείνο το βράδυ επιμένουν πως οι αναλυτές της ΕΥΠ παρακολουθούσαν συνεχώς τα τουρκικά κανάλια για να συλλέξουν πληροφορίες. 

Μόλις είδαν ότι ανακοινώθηκε η απόβαση των κομάντος, ενημέρωσαν το Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ. Θυμούνται μάλιστα πως ο υφυπουργός κ. Κουρής έδωσε αμέσως εντολή να ετοιμασθεί το σχέδιο ανακατάληψης της βραχονησίδας. 

Οι τρεις λύσεις που έμειναν στο τραπέζι

Για τους ιστορικούς, τα γεγονότα παραμένουν αναλλοίωτα, όμως για τους ρομαντικούς και τους θεωρητικούς ανακυκλώνεται συνεχώς το ερώτημα: «Τι θα γινόταν εκείνο το βράδυ αν τα ελληνικά σκάφη άνοιγαν πυρ;»

Τετάρτη, 31 Ιανουαρίου 1996

Στις 04.50 π.μ. η φρεγάτα ΝΑΒΑΡΙΝΟ F461 αναφέρει ότι το ελικόπτερο AB- 212ASW ΠΝ21 εντόπισε άτομα πάνωστη δυτική Ίμια και ότι πρόκειται για 10 περίπου Τούρκους καταδρομείς. Αμέσως μετά την επιβεβαίωση της παρουσίας Τούρκων στη νησίδα, ο Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Λυμπέρης εισηγήθηκε τρεις λύσεις στην πολιτική ηγεσία της χώρας.

Η πρώτη λύση αφορούσε τον άμεσο ναυτικό βομβαρδισμό της νησίδας, η δεύτερη προέβλεπε την προσβολή της από αέρος με το πρώτο φως, και η τρίτη την ανάληψη επιχείρησης ανακατάληψης με καταδρομείς. Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης τού ζήτησε να εκκενωθεί το εθνικό έδαφος με τον προσφορότερο τρόπο… Οι ελληνικές δυνάμεις διατάσσονται να αποκαταστήσουν τη συνέχεια της εθνικής κυριαρχίας.

Στην επίμαχη περιοχή, το Πολεμικό Ναυτικό έχει αναπτύξει δύο μεγάλες μονάδες, τρία ταχέα περιπολικά κατευθυνόμενων βλημάτων (πυραυλάκατοι) και δύο κανονιοφόρους. Συγκεκριμένα, η φρεγάτα ΝΑΒΑΡΙΝΟ F461 βρισκόταν βορείως των Ιμίων. Το αντιτορπιλικό ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ D221 βρισκόταν νότια των νησίδων. Οι τρεις πυραυλάκατοι είχαν από νωρίς λάβει θέσεις βολής, αγκιστρωμένες ως εξής: ο ΣΤΑΡΑΚΗΣ P29 στην Κάλυμνο, ο ΜΥΚΟΝΙΟΣ P22 βόρεια της Κω στη νησίδα Ψέριμο και ο ΞΕΝΟΣ P27 στη νησίδα Καλόλιμνο, πολύ κοντά στο επίκεντρο της κρίσης. Σε συνεχή κίνηση γύρω από τις νησίδες βρίσκονταν οι κανονιοφόροι ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ P57 και ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ P61.

Οι τρεις πυραυλάκατοι φέρουν 16 συνολικά κατευθυνόμενα βλήματα επιφανείας-επιφανείας. Αναλυτικά, η πυραυλάκατος ΜΥΚΟΝΙΟΣ τύπου Combattante III («Λάσκος»), φέρει 4 βλήματα ΜΜ38 Exocet, ενώ οι άλλες δύο πυραυλάκατοι τύπου Combattante IIIΒ («Καβαλούδης») φέρουν 6 βλήματα Penguin. Το αντιτορπιλικό ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ D221 τύπου Charles F. Adams φέρει 8 κατευθυνόμενα βλήματα Harpoon και 32 αντιαεροπορικά βλήματα Standard SM- 1MR (τα οποία σε βολές του Πολεμικού Ναυτικού είχαν αποδείξει την υψηλή αποτελεσματικότητά τους κατά στόχων επιφανείας), η δε φρεγάτα ΝΑΒΑΡΙΝΟ F461 τύπου Standard φέρει και αυτή 8 RGM-84 Harpoon.

Από τουρκικής πλευράς στην περιοχή βρίσκεται η φρεγάτα YAVUZ F240 τύπου ΜΕΚΟ-200 Track 1 και δύο φρεγάτες τύπου Knox, η TRAKYA F254 και η EGE F256. Έχουν αναπτυχθεί επίσης δύο πυραυλάκατοι τύπου Dogan, οι GOURBET P346 και FIRTINA P347, με μάλλον 4 βλήματα Harpoon η καθεμιά. Τα πλοία του συγκεκριμένου τύπου με εγνωσμένο πρόβλημα στους φορείς των Harpoon σπανίως φέρουν τα 8 προβλεπόμενα βλήματα και συνήθως φέρουν μόνο 2 από αυτά. Κάθε φρεγάτα Knox φέρει 8 Harpoon και τον ίδιο αριθμό φέρει και η YAVUZ.

H σύγκριση του αριθμού των βλημάτων είχε ως εξής:

– Ελλάδα, 64 βλήματα.

– Τουρκία, 32 ή 28 βλήματα.

Η ελληνική πλευρά έχει βάσιμα εκτιμήσει ότι μία τουλάχιστον πυραυλάκατος παραμένει ανεντόπιστη από το τουρκικό Ναυτικό και συνεπώς αυτή θα μπορούσε να αρχίσει πρώτη αιφνιδιαστικά τις πυραυλικές επιθέσεις.

Την έναρξη των πυρών της πρώτης πυραυλακάτου θα ακολουθήσουν μαζικά και τα υπόλοιπα τέσσερα σκάφη. Από πλευράς αντιπυραυλικών συστημάτων, η YAVUZ φέρει τρία συστήματα Sea Zenith, ούσα ένα από τα πληρέστερα προστατευμένα κατά επιθέσεων κατευθυνόμενων βλημάτων πλοία στον κόσμο. Αντίστοιχα, η ΝΑΒΑΡΙΝΟ όσο και οι δύο τουρκικές Knox φέρουν μόλις ένα αντιπυραυλικό σύστημα τύπου Phalanx.

Συνεπώς οι φρεγάτες Knox κατά πάσα πιθανότητα θα καταστρέφονταν σύντομα αφού το σύστημα αυτοπροστασίας τους θα είχε κορεστεί κατά τη διάρκεια μαζικής πυραυλικής προσβολής. Αντίθετα, η YAVUZ θα αντιμετώπιζε με επάρκεια τις πυραυλικές προσβολές, εκτός αν αυτές ελάμβαναν πλέον ρυθμό καταιγισμού.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, η Κρίση των Ιμίων ήταν η αφορμή που έψαχνε η τουρκική πλευρά να θέσει θέμα Γκρίζων Ζωνών και να διεκδικεί αρκετά ελληνικά νησιά στο Αιγαίο, μια θέση που ποτέ δεν δέχθηκε να συζητήσει βέβαια η ελληνική πλευρά.

protothema.gr/aftonomi.gr/