Η ελληνική οικονομία πορεύεται μέσα στη κρίση όπως ένα καράβι μέσα σε ένα φουρτουνιασμένο ωκεανό και λιμάνι δε φαίνεται.
Ας ξεκινήσουμε με ένα χαρακτηριστικό, ιδιαίτερα ενδιαφέρον, τον πληθωρισμό, που κατάφερε το καλάθι της νοικοκυράς να το κάνει το καλάθι του καταναλωτή για ένα απλούστατο λόγο, ότι τώρα ο καταναλωτής αγοράζει μόνο τα απαραίτητα. Τώρα, πως μετράμε τον πληθωρισμό; Μετράται από 700 είδη που αφορούν τα τρόφιμα, την βενζίνη, τον τύπο, τα είδη ένδυσης, τις συσκευές και από τις υπηρεσίες, δηλαδή τα κομμωτήρια, τις ασφάλειες, τις ενοικιαζόμενες κατοικίες κ.λ.π.
Άλλο χαρακτηριστικό του, πολύ σημαντικό είναι ότι τον Νοέμβριο του 2013 έφτασε στο -2,9 και αυτό γιατί η κατανάλωση έπεσε στα τάρταρα… ενώ τον μήνα Οκτώβριο του 2013 ήταν -1,9 δηλαδή πάμε από το κακό στο χειρότερο.
Όμως καταφέραμε να έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα τέλος του 2013 που αντιστοιχεί στο 1,9 του ΑΕΠ ή 3,4 δισεκατομμύρια (κατέληξε στα 603 εκατομμύρια).
Αυτό σημαίνει σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας λόγω της ανάσχεσης της αύξησης του δημοσίου χρέους.
Έχουμε μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 6,3 μονάδες και μείωση των εισαγωγών κατά 10,7% αγαθών και 16% υπηρεσιών και ο δείκτης καταναλωτή (ΔΚΤ) καταγράφει ιστορικό χαμηλό 45 ετών, δηλαδή από το 1968.
Ας δούμε τώρα την ανεργία που έφτασε τους καλοκαιρινούς μήνες 27,6 % και προβλέπεται να αυξηθεί σύμφωνα με τα στοιχεία του προϋπολογισμού κατά 0,6%
· Τα ποσοστά ανεργίας χαρακτηριστικά:
|
2012 |
2013 |
2014 (πρόβλεψη) |
|
22,5 |
25,5 |
25,5 |
· Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού:
*Στοιχεία κρατικού προϋπολογισμού (ποσά σε δισεκατομμύρια)
|
2012 |
2013 (εκτίμηση) |
2014 |
|
61.499 |
59.292 |
49.449 |
· Μισθοί και συντάξεις:
|
2012 |
2013 (εκτίμηση) |
2014 |
|
20.511 |
18.543 |
18.410 |
Το 2014 φαίνεται και θα είναι ευχής έργο για την οικονομία, να μην υπάρξουν άλλες μειώσεις γιατί σε άλλη περίπτωση θα υπάρξει πλήρης κατάρρευση.
· Κοινωνική ασφάλιση και περίθαλψη:
|
2012 |
2013 (εκτίμηση) |
2014 |
|
17.134 δις. |
15.369 |
13.271 |
Είναι δραματική η μείωση των δαπανών για την υγεία που σημαίνει τα χειρότερα για την υγειονομική κάλυψη του λαού.
Σύνθεση του δημόσιου χρέους.
· Χρέος γενικής κυβέρνησης :
|
2009 |
2010 |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
|
300 δις. |
329 δις. |
355 δις. |
304 δις. |
321 δις. |
319 δις. |
|
Ως του ΑΕΠ |
|
|
|
|
|
|
129,7 % |
148,3 % |
170,3% |
156,9% |
175% |
174% |
Σήμερα είμαστε πάλι στο 178% του Α.Ε.Π. , πράγμα που σημαίνει ότι οι θυσίες του Έλληνα εδώ και τέσσερα χρόνια πήγαν χαμένες.
· Καταβολή τόκων :
|
2009 |
2010 |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
|
12.325 |
13.233 |
16.340 |
12.224 |
6.100 |
6.150 |
|
Ως του ΑΕΠ |
|
|
|
|
|
|
5,3% |
6 % |
7,8 % |
6,3 % |
3,3 % |
3,4 % |
Από το 2009 μέχρι σήμερα βλέπουμε ότι πληρώνουμε αφενός μεν τους μισούς τόκους για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους και αφετέρου φαίνεται ότι τα 6.150 δις το 2014 είναι μεγάλο ποσό και δε μπορεί να το αντέξει η χειμάζουσα οικονομία.
· Ανεργία
o Στο 27,4% τον Σεπτέμβριο του 2013 από 26% του αντίστοιχου μήνα του 2012
o 1.376.000 καταγεγραμμένοι άνεργοι
o 54,5 % άνεργοι νέοι
o 3.327.859 οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός.
Το δραματικότερο στοιχείο της οικονομίας είναι αυτό, δηλαδή η ανεργία με αποτέλεσμα άθλιες συνθήκες διαβίωσης των ευαίσθητων λαϊκών στρωμάτων.
· Κλειστά καταστήματα:
o 30-31% του συνόλου είναι κλειστά
o Στην Αθήνα πριν το 2012 ήταν περίπου στο 24% η οδός Πανεπιστημίου, 34,5% η οδός Σταδίου, 42% η οδός Ακαδημίας. Χαρακτηριστικά εδώ πρέπει να πούμε ότι το 2013 άνοιξαν 134.000 νέες επιχειρήσεις με αβέβαιο μέλλον.
· Καταναλωτική συμπεριφορά
o Προσανατολίζεται πλέον μόνο στις άμεσες ανάγκες.
o Γίνονται από τους καταναλωτές στοχευμένες αγορές
o Υπάρχει πλήρης αδυναμία εκπλήρωσης αναγκών λόγω έλλειψης ρευστότητας και κυρίως εισοδημάτων.
· Φόροι
o Από το 21,5 του ΑΕΠ έφτασαν στο 24,3 το 2013.
Τα ακίνητα έχουν 40 φόρους:
1. Φόρος Εισοδήματος μισθωμάτων 10-33 %
2. Τέλος Χαρτοσήμου + ΟΓΑ (πλην μισθωμάτων κατοικιών) 3,6 %
3. Συμπληρωματικός Φόρος Εισοδήματος Μισθωμάτων 3 %
4. Ειδική εισφορά αλληλεγγύης φυσικών προσώπων 1-4%
5. Τεκμαρτό εισόδημα διαβίωσης σε ιδιόκτητη ή μισθωμένη α\’+ β\’ κατοικία αναλόγως εμβ. & Τ.Ζ.
6. Τεκμαρτό εισόδημα ιδιοχρησιμοποίησης επαγγελματικής στέγης 18-45 %
7. Κράτηση στα μισθώματα από το Δημόσιο υπέρ ΜΤΠΥ 3 %
8. Κράτηση στα μισθώματα από τους ΟΤΑ υπέρ ΤΑΔΚΥ 2 %
Β. Φόροι – τέλη κατά τη μεταβίβαση ακινήτων
9. Φ.Π.Α. στην αγορά νεόδμητων κτισμάτων και στην αντιπαροχή 23 %
10. Φόρος Μεταβίβασης Ακινήτων 8-10 %
11. Δημοτικός φόρος μεταβίβασης ακινήτων 3 % επί ΦΜΑ
12. Φόρος Ανταλλαγής (- συνένωσης οικοπέδων) 4-5%
13. Φόρος Διανομής Ακινήτων 2-2,5%
14. Φόρος Χρησικτησίας Ακινήτων 8-10 %
15. Φόρος Υπεραξίας στις πωλήσεις ακινήτων που αποκτήθηκαν από 1.1.2013 20 %
16. Τέλος υπέρ Ταμείου Νομικών κατά τη σύνταξη συμβολαίων και τη μεταγραφή 7,75‰
17. Πρόσθετο Τέλος Μεταγραφής Συμβολαίων 4,5-7,5‰
Γ. Φόροι κληρονομιάς/γονικής παροχής & δωρεάς ακινήτων
18. Φόρος Κληρονομιάς ή Γονικής Παροχής ακινήτων
Α\’ Κατηγορία: προς τέκνα (γον. παροχή), εγγονούς, συζύγους, γονείς 1-10 %
Β\’ Κατηγορία: προς κατιόντες, αδελφούς, θείους, παππούδες κλπ. 5-20 %
Γ\’ Κατηγορία: προς άλλους συγγενείς και ξένους 20-40 %
19. Φόρος Δωρεάς ακινήτων
Α\’ Κατηγορία: προς εγγονούς, συζύγους, γονείς 5-20 %
Β\’ Κατηγορία: προς κατιόντες, αδελφούς, θείους, παππούδες κλπ. 10-30 %
Γ\’ Κατηγορία: προς άλλους συγγενείς και ξένους 20-40 %
Δ. Ετήσιοι – Περιοδικοί φόροι επί της κατοχής ακινήτων
20. Ετήσιος Φόρος Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ) από 1.1.2010 2‰-2 % (Φ.πρόσ.) 6‰ (Νομ. πρόσωπα)
21. Ετήσιο Τέλος Ηλεκτρ. Δομημένων Επιφανειών (μέσω ΔΕΗ) για έτη 2011-2012 3-20 ευρώ/τμ
22. Ετήσιο Τέλος Ακίνητης Περιουσίας (ΤΑΠ),(κτίσματα +οικόπεδα) 0,25-0,35‰ (έως 10πλάσιο στους υπέρ χρεωμένους ΟΤΑ)
23. Ετήσιος Φόρος Ακίνητης Περιουσίας Υπεράκτιων Εταιριών 15 % (πλην απρόσ.)
24. Φόρος Αναπροσαρμογής Αξίας ακινήτων επιχειρήσεων (περιοδ.) γη 5 %, κτίρια 8 %
Ε. Άλλοι φόροι, τέλη και εισφορές υπέρ Ο.Τ.Α. και τρίτων
25. Δημοτικά Τέλη Καθαριότητας – Φωτισμού Ελεύθερα από ΟΤΑ
26. Δημοτικός Φόρος Ηλεκτροδοτούμενων Χώρων Ελεύθερα από ΟΤΑ
27. Ειδικό Τέλος Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Kwh x Μον.Χρ.€/Kwh
28. Δημοτικά Δυνητικά Τέλη (με διάφορες αιτιολογίες) Ελεύθερα από ΟΤΑ
29. Τέλη Αποχέτευσης ακινήτων (σύνδεση- χρήση). Από ΟΤΑ- ΔΕΚΟ
30. Εισφορές σε γη & χρήμα για ένταξη σε σχέδια πόλεων (Ν.1337/83) σε γη έως 60 %, σε χρήμα έως 25 %
31. Τέλος Εγγραφής ακινήτων στο Εθνικό Κτηματολόγιο 35 ευρώ/δικαίωμα +1‰ επί αντ. αξίας
32. Εισφορά Υπεραξίας -Τέλος Ανάπλασης υπέρ ΔΕΠΟΣ με το Ν.2508/97
Ζ. Φόροι, Τέλη & Εισφορές οικοδ. αδείας – ανέγερσης κτιρίων – αυθαιρέτων κλπ.
33. Τέλος έκδοσης οικοδομικής αδείας 1 % επί προυπολ.
34. Τέλος οικοδομικών εργασιών Ψήφισμα ΚΗ΄/1947
35. Κράτηση υπέρ Δήμου, ΤΕΕ και ΤΣΜΕΔΕ Επί προϋπολογισμού
36. Εργοδοτικές εισφορές προς ΙΚΑ & ΤΕΑΕΔΞΕ 90 % επί τεκμ.ημερομ.
37. Φόρος Προστιθέμενης Αξίας επί οικοδ. υλικών και εργασιών 23 %
38. Δημοτικά Τέλη Κατάληψης Πεζοδρομίου Ελεύθερα από ΟΤΑ
39. Τέλος ρευματοδότησης ακινήτου (υπέρ ΔΕΗ και Δημοσίου) Ν.4483/65 (άρθρο 8)
40. Πολεοδομικά πρόστιμα διατήρησης αυθαιρέτων κλπ. Ν. 4014/11
o Καλούνται οι φορολογούμενοι να πληρώσουν μέσα σε οκτώ μήνες εννέα φόρους ύψους 8,3 δις.
Αυτά είναι:
-Φόρος εισοδήματος 2012
-Αυξημένο τέλος επιτηδεύματος
-Ειδική εισφορά αλληλεγγύης
-ΕΕΤΑ, ΦΑΠ 2011, ΦΑΠ 2012, ΦΑΠ 2013, φόρος πολυτελούς διαβίωσης, τέλη κυκλοφορίας 2014.
· Αποπληθωρισμός
Έχουμε το φαινόμενο του αποπληθωρισμού στο -0,7 το 2013.
o Στο -1,6 το 2014
o Στο -1,4 το 2015
Αυτό βέβαια συμβαίνει λόγω της δραματικής μείωσης της κατανάλωσης με τις γνωστές κοινωνικές συνέπειες με αποκορύφωμα τα συσσίτια τα οποία αυξάνονται γεωμετρικά όσο πέφτουν οι μάσκες της ντροπής…
Μέχρι τώρα από τα παραπάνω ένα και μοναδικό συμπέρασμα βγαίνει: το χρέος μας χρειάζεται άμεσα ελάφρυνση για να υπάρξει δημοσιονομική βιωσιμότητα την επόμενη διετία.
· Το τραπεζικό τοπίο
o Θα υπάρξουν συγχωνεύσεις τραπεζών (από 22 σε 3-5)
o Ήδη υπάρχει σημαντική μείωση τόσο των καταστημάτων όσο και των υπαλλήλων αλλά αυτό θα συνεχισθεί και μάλιστα με ραγδαίους ρυθμούς.
o Υπάρχουν μεγάλες επιπτώσεις στις επιχειρήσεις λόγω των υψηλών επισφαλειών και του μη δανεισμού τους από το τραπεζικό σύστημα.
Το ζητούμενο στην εποχή μας είναι η επαρκής ρευστότητα των τραπεζών για να χάνουν τη δυνατότητα χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, αλλά και των ιδιωτών, γιατί μόνο έτσι θα επανεκινήσει η οικονομία.
· Προβλέψεις για την οικονομία τα επόμενα δύο χρόνια
o Ο ΟΟΣΑ λέει ότι θα έχουμε διατήρηση της ύφεσης και το 2014 και τα ποσοστά της ανεργίας θα παραμείνουν υψηλά.
o Οπωσδήποτε θα υπάρξει ελάφρυνση του δημόσιου χρέους αλλιώς θα έχουμε κατάρρευση και κυρίως είναι πολύ ξεκάθαρο ότι για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους δεν είναι δυνατόν να πληρώνουμε κάθε χρόνο πάνω 2-2,5 δις τόκους.
o Τα ποσοστά του ΑΕΠ θα κυμανθούν:
-Το 2013 στο -3,5%
-Το 2014 στο -0,4%
-Και το 2015 στο +1%
Αυτό δείχνει μία σταθεροποίηση και θα είναι ευχής έργον να υλοποιηθεί και να υπάρξει επιτέλους φρένο στον κατήφορο της οικονομίας μας.
o Στα πλαίσια της αναμενόμενης σταθεροποίησης τα επόμενα δύο χρόνια η ανεργία φαίνεται ότι θα είναι πάνω από το 27,1% ενώ…
o Το δημοσιονομικό ισοζύγιο θα κινείται αρνητικά και συγκεκριμένα
-2,4 το 2013
-2,2 το 2014
-1,4 το 2015
· Χρηματιστήριο
o Αναβαθμίσθηκε το 2001 με 50% πτώση
o Τώρα υποβαθμίστηκε στην κατηγορία των αναδυομένων αγορών, ενώ για 12 χρόνια ήταν στη κατηγορία των ώριμων αγορών.
Παρατίθενται ιστορικά στοιχεία :
o Μάρτιος του 2001 στις 1467 μονάδες μετά την αναβάθμιση στις 3.044 μονάδες, ενώ το 1999 έφτασε τις 6.355 μονάδες.
o Καταλύτης βέβαια είναι η ανάκαμψη και όχι η βαθμίδα.
· Την επόμενη πενταετία
o Ο ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), θα διαθέσει 1 τρις δολάρια και θα δημιουργηθούν αυτόματα 21 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας παγκοσμίως βέβαια
o Το νέο ΕΣΠΑ που θα ξεκινήσει το 2014 και θα διαρκέσει μέχρι το 2020 το οποίο θα φέρει:
o Προγράμματα όπως το πρόγραμμα ανταγωνιστικότητα, με το 25% των πόρων, πρόγραμμα για την αναδιάρθρωση του δημοσίου με το 3% των πόρων.
o Επανέναρξη νέων οδικών αξόνων, πράγμα που θα φέρει 20.000 νέες θέσεις εργασίας.
o Δημιουργία νέων διοδίων από τους δρόμους που θα δημιουργηθούν και όχι μόνο.
o Θα υπάρξει καινοτομία στις επιχειρήσεις και κυρίως στην υγεία, την αυτοκινητοβιομηχανία, στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, τα λειτουργικά συστήματα κ.λ.π, σε άλλη περίπτωση είναι καταδικασμένες να κλείσουν και να εκκαθαριστούν.
o Ανάπτυξη της πρωτογενούς παραγωγής, (πρωτογενής παραγωγή είναι τα αγαθά απευθείας από τη φύση). Θα είναι πλέον η πρωτογενής παραγωγή επιχείρηση και όχι τρόπος ζωής.
o Και προχωρούμε στο δευτερογενή τομέα, ο οποίος είναι οικοτεχνίας, βιοτεχνίας και βιομηχανίας.
o Και ο τριτογενής τομέας ο οποίος περιλαμβάνει την παροχή υπηρεσιών προς τον καταναλωτή και τα προϊόντα.
· Συμπέρασμα:
Τα επόμενα δύο χρόνια θα είναι πολύ δυσκολότερα και τα επόμενα τρία χρόνια θα χαρακτηρίζονται από σταθεροποιητικές τάσεις.
· Την επόμενη πενταετία:
Θα υπάρξουν δυνατότητες χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις τράπεζες και τις χρηματαγορές.
· Τραπεζική χρηματοδότηση:
Η οποία θα είναι:
o Δύσκολη
o Ακριβή
o Μικρού μεγέθους
o Έντονα τυπική
o Αυστηρού πιστωτικού ελέγχου
o Χρονοβόρα
o Εμπράγματης εξασφάλισης
o Βραχυπρόθεσμη.
o LEASING: δηλαδή ενοικίαση κινητού ή ακινήτου το οποίο χρηματοδοτείται και ο πιστούχος πληρώνει τα μισθώματα μέχρι την εξόφληση. o Έκδοση ομολόγων χρέους βάσει του αξιόχρεου της επιχείρησης. Είναι σύγχρονος τρόπος χρηματοδότησης μεγάλων επιχειρήσεων ελλείψει τραπεζικής χρηματοδότησης.
· Ρόλος των ΜΜΕ επιχειρήσεων και μεγάλων επιχειρήσεων στην εξέλιξη της οικονομίας την επόμενη δεκαετία.
o Νέο καταναλωτικό μοντέλο χαμηλότερου επιπέδου από το σημερινό που θα χαρακτηρίζεται από
-Εξαγωγές και παγκόσμια κατανάλωση
-Λιανικό εμπόριο
-Νέες τεχνολογίες
-Αλλαγή καταναλωτικής συμπεριφοράς
· Νέου τύπου χρηματοδότησης επιχειρήσεων
o Διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα όπως :
-Ευρώπη για τους πολίτες
-Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια (χρηματοδότηση)
-Νεολαία σε δράση
-Νεολαία σε κίνηση
-Πρόγραμμα πολιτισμός
-Δια βίου μάθηση
-Erasmus
-Erasmus «νέοι επιχειρηματίες»
-Πρόγραμμα Media
-Ενσωμάτωση της επιστήμης στο κοινωνικό στο 2013
o Άγγελοι επιχειρήσεων: αφορά το ρίσκο των ιδιωτικών κεφαλαίων τα οποία βάζουν ιδιώτες σε διάφορες επιχειρήσεις.
o Franchising (δικαιόχρηση), δηλαδή χρήση ενός Brand name για καλύτερες και αποδοτικότερες πωλήσεις.
Δημογραφικές προκλήσεις όπως:
o Τα επόμενα 50 χρόνια ο πληθυσμός της Ευρώπης θα είναι μικρότερος κατά 60 εκατομμύρια, ενώ ο πληθυσμός της Αφρικής από ένα δισεκατομμύριο θα διπλασιασθεί.
o Στην Ελλάδα, εκ των πραγμάτων θα υπάρχει χαμηλή κατανάλωση και αύξηση των εξαγωγών
o πολλά νέα επαγγέλματα θα “γεννήσει” η κρίση
o Μεγάλες επιχειρήσεις θα χαρακτηρίζονται από τις νέες τεχνολογίες.
o Θα είναι πλέον σημαντικός ο ρόλος των χωρών των Brics(Βραζιλία, Ρωσία, Κίνα, νότια Αφρική)
o Και όπου μεγάλες επιχειρήσεις θα υπάρχουν μεγάλοι τζίροι και πολλοί εργαζόμενοι.
o Θα υπάρξουν νέες επενδύσεις εκ των πραγμάτων για να στηρίξουν το νέο οικονομικό μοντέλο.
o Η ανάπτυξη θα έρθει, με την πάροδο του χρόνου (δεκαετία) και αφού έχει περάσει η πολυπόθητη περίοδος της σταθεροποίησης.
o Όλα τα παραπάνω με μία και μοναδική προϋπόθεση να μην υπάρξει στην πορεία πολιτικό, οικονομικό ή στρατηγικό ατύχημα.
Παναγιώτης Μπατσαρισάκης
Οικονομικός – Επιχειρηματικός Σύμβουλος – Αναλυτής