Αποτελεί γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι – αν όχι όλοι – εμφανίζουν στοιχεία ναρκισσισμού (υπό την ευρύτερη έννοια) από τη στιγμή, κιόλας, της γεννήσεως τους και ακολούθως σε περαιτέρω εξελικτικά στάδια της ζωής τους.
Ο ναρκισσισμός συνδέεται, αμιγώς, με εκφάνσεις και σημεία που χαρακτηρίζουν τα άτομα και την προσωπικότητα τους. Τέτοια είναι: η έντονη επιζήτηση του θαυμασμού των άλλων, η αίσθηση του μεγαλείου και της σπουδαιότητας, η πεποίθηση ότι αποτελούν ξεχωριστά άτομα και η επιβολή των απόψεων τους στους άλλους.
Επίσης, ναρκισσισμός θεωρείται και η μη αποδοχή κριτικής που δεν ταυτίζεται με την εικόνα που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους, η εστίαση στα δικά τους «θέλω» και ενδιαφέροντα και η αδιαφορία για τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων.
Η σύγχρονη μορφή έκφρασης του ναρκισσισμού, συναντάται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter και άλλα) και αφορά τη δραστηριότητα όπου ο χρήστης ή follower, σε τακτά χρονικά διαστήματα (ορισμένες φορές, σχεδόν, καθημερινά), μοιράζεται με διαδικτυακούς φίλους του εικόνες που απεικονίζουν, μόνο, τον ίδιο σε διάφορες καταστάσεις (εικόνα προφίλ, selfie) ή στοιχεία που αναδεικνύουν τις γνώσεις, την ικανότητα και τη δύναμη του σε κάποιους τομείς.
Επιπροσθέτως, μια τέτοια πρακτική ακολουθείται συστηματικά με μόνη προοπτική να υπάρξουν τα «πολυπόθητα» likes (μου αρέσει) και τα θετικά comments (σχόλια) τα οποία θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της αυταρέσκειας του follower και στην ικανοποίηση της ανάγκης, που αισθάνεται, για προβολή και «καταξίωση».
Σαφώς, δε συνιστά ναρκισσισμό η διαδικτυακή συμπεριφορά που βασίζεται σε στοιχεία όπως: ρύθμιση μιας αναγνωριστικής εικόνας προφίλ (χωρίς συχνές αλλαγές) για εύκολο εντοπισμό από φίλους, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση – ενεργοποίηση για ένα σημαντικό θέμα, παράθεση μιας άποψης ή ενός αστείου γνωμικού για ανάπτυξη σχολιασμού και διαλόγου, κοινοποίηση ενός μουσικού κομματιού, όπως και εικόνες που παρουσιάζουν κάποια στιγμιότυπα – γεγονότα (π.χ αξιοθέατα, τοπία, κοινωνικές συνεστιάσεις κ.ά.) για τα οποία ο ίδιος (ο χρήστης) έχει την επιθυμία να λάβουν γνώση και οι διαδικτυακοί του φίλοι.
Η διαμόρφωση μιας ναρκισσιστικής προσωπικότητας έχει βαθιές ρίζες στα βιώματα της παιδικής ηλικίας. Ο τρόπος ανατροφής και διαπαιδαγώγησης από την οικογένεια, επί το πλείστον, ευθύνεται για τη διάπλαση ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών και συμπεριφοράς.
Ειδικότερα, όταν τα πρότυπα του παιδιού, μεγαλώνοντας, έγκειται στην απόκτηση μιας εικόνας που επιθυμούν και φιλοδοξούν οι γονείς – παραμερίζοντας τις δικές του ανάγκες – ή καταβάλλει υπέρμετρη προσπάθεια να «σχηματοποιηθεί», ανάλογα, ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον των γονιών και να πετύχει το θαυμασμό τους, τότε φτάνει στο σημείο να αποδέχεται μια «ψευδή εικόνα» για τον εαυτό του η οποία αποτελεί αντανάκλαση των απόψεων των άλλων (γεγονός που στην ενήλικη ζωή μπορεί να εξελιχθεί σε ναρκισσιστική διαταραχή).
Οι νάρκισσοι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, παρουσιάζουν εμμονές σχετικά με την θέαση του εαυτού τους στο διαδίκτυο και αποκτούν μια σχέση εξάρτησης με τις κολακείες των άλλων. Απόρροια αυτών, να εγκλωβίζονται σ’ έναν «ουτοπικό κόσμο» που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα στοιχεία του ναρκισσισμού είναι τόσο εμφανή και έντονα όπου, πλέον, αναφερόμαστε σε απόλυτα διαταραγμένη προσωπικότητα με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης σοβαρότερων ψυχικών διαταραχών (π.χ. μια ισχυρή ταπείνωση μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απόσυρση).
Η προσέγγιση των, σύγχρονων, νάρκισσων του διαδικτύου, χρειάζεται κατάλληλους χειρισμούς ώστε, να υπάρξει δυνατότητα, να επέλθει αλλαγή συμπεριφοράς και νοοτροπίας.
Συγκεκριμένα, μια βοηθητική διαδικτυακή στάση, θεωρείται χρήσιμο να προσανατολίζεται στους εξής άξονες:
1. Mη ενθάρρυνση ναρκισσιστικών συμπεριφορών, όπως περιγράφηκαν παραπάνω (με την επιλογή του like ή των θετικών σχολίων ανατροφοδοτούμε, ακούσια, μια παθολογική κατάσταση).
2. Υποστήριξη για αποδοχή του «είναι» και εναντίωση στο «φαίνεσθε» (με την άσκηση έντονης κριτικής και στηλίτευσης των ναρκισσιστικών συνθέσεων).
3. Απειλή αποχώρησης από διαδικτυακός φίλος (ο φόβος της εγκατάλειψης, μπορεί να οδηγήσει σε αναθεώρηση της ναρκισσιστικής στάσης και των σχετικών απόψεων).
4. Παρότρυνση για αναζήτηση ειδικής βοήθειας (σε αρκετές περιπτώσεις, απαιτείται η συμβολή επιστημόνων ψυχικής υγείας).
Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω τούτο: ας μην επιδιώκουμε την πρόσκαιρη γοητεία που μπορεί να προκαλέσει μια «ψευδή εικόνα» του εαυτού μας στους άλλους αλλά να επιζητούμε την (αληθινή) αποδοχή αυτού που υφίστανται πραγματικά … μόνο έτσι, θα πιστέψουμε, κι εμείς οι ίδιοι, στον εαυτό μας, μόνο έτσι, θα προχωρήσουμε σε υγιή μονοπάτια ώστε να φτάσουμε στην «αυτοεκτίμηση» και όχι στην «αυτοπροβολή»…
Γιώργος Σαριδάκης
Κοινωνικός Λειτουργός