Πριν από περίπου ένα μήνα, το βίντεο με τον αποκεφαλισμό του Βρετανού Ντέιβιντ Χέινς, από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους (IS) έκανε το γύρο του διαδικτύου, ενώ λίγες ημέρες αργότερα, ένα νέο βίντεο με τον αποκεφαλισμό του συμπατριώτη του, Άλαν Χένινγκ, προκάλεσε διεθνή αποτροπιασμό.
Οι δύο Βρετανοί εργάζονταν σε ανθρωπιστικές οργανώσεις και απήχθησαν από μαχητές του IS ενώ συμμετείχαν σε αποστολές για την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας σε πρόσφυγες από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. 
Πώς όμως καθημερινοί άνθρωποι (ο Άλαν ήταν οδηγός ταξί) από τον λεγόμενο Δυτικό κόσμο βρέθηκαν να εργάζονται, στα πιο επικίνδυνα μέρη του πλανήτη, ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν κηρύξει πόλεμο στη Δύση;
Την απάντηση δίνει ο Γιώργος Ντίλης από τα Χανιά, ο οποίος εδώ και 14 χρόνια εργάζεται σε διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις και έχει πάρει μέρος σε αποστολές σε Λίβανο, Συρία, Ιράκ, Δυτική Σαχάρα, Αιθιοπία, Σουδάν, Ζάμπια, Μοζαμβίκη και Ινδονησία, για την αντιμετώπιση κρίσεων εξαιτίας πολέμων, ασθενειών και φυσικών καταστροφών όπως σεισμοί και τσουνάμι.
«Σε πολλές χώρες» λέει ο Γιώργος, στη Μέση Ανατολή για παράδειγμα, \”το να είσαι Έλληνας είναι προσόν\”. Εκεί δεν σε βλέπουν ως Δυτικό ή Ευρωπαίο, αναγνωρίζουν φυλή, σε πλησιάζουν και σε αποκαλούν «Υunan”. 
Ο Γιώργος πλέον, είναι ένας ΄διαφορετικός\” Yunan, ένας πολίτης του κόσμου, που αναφέρεται στη χολέρα ή τον Έμπολα όπως «εμείς» αναφερόμαστε στη γρίπη του χειμώνα. 


Αυτή, η ψυχραιμία και ο ρεαλισμός στο λόγο του, προέρχεται από τη δύναμη της γνώσης που δίνει η εμπειρία και η πραγματική επαφή με προβλήματα που ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα.

Είναι άλλο να μιλάς για πείνα από «απόσταση ασφαλείας» και άλλο να βλέπεις ουρές εξαθλιωμένων ανθρώπων πασχίζοντας να τους βοηθήσεις. Είναι άλλο να βλέπεις στην τηλεόραση καταυλισμούς προσφύγων και άλλο να ζεις ανάμεσά τους και να δουλεύεις μαζί τους για να τους ανακουφίσεις.
\"\"

(Προσφυγες από το Νότιο Σουδάν που έφυγαν από τον τόπο τους όταν ξέσπασαν ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ ένοπλων επαναστατών και της κυβέρνησης)

\"\"
(διανομή υγειονομικού υλικού σε καταυλισμό προσφύγων στο Σουδάν)
Διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις δραστηριοποιούνται ανά τον κόσμο κατά της φτώχειας, της πείνας, της βίας και της πολιτικής αυθαιρεσίας ενώ συχνά οι χώρες δράσης χαρακτηρίζονται από δικτατορικά καθεστώτα. 
Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί, ότι υπάρχει ένας έντονος σκεπτικισμός για τη δράση τους καθώς πολλοί τις συνδέουν με όχι και τόσο ανθρωπιστικούς στόχους. Η εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, η διάβρωσή τους από μυστικές υπηρεσίες και η ένταξή τους σε μια στρατηγική επέμβασης και ελέγχου περιοχών στο πλαίσιο της άσκησης εξωτερικής πολιτικής ισχυρών κρατών, αποτελούν το βασικό κορμό αυτού του επιχειρήματος.
Ακραία έκφραση της αντίληψης αυτής, είναι οι επιθέσεις σε βάρος ευάλωτων ομάδων που λαμβάνουν βοήθεια από διεθνείς ομάδες αρωγής. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η παρουσία και μόνο ανθρωπιστικών ομάδων, είναι ικανή να πυροδοτήσει κύμα επιθέσεων κατά ντόπιων που συνεργάζονται μαζί τους για την αντιμετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων ή και να θέσει σε κίνδυνο ακόμα και την ίδια την ασφάλεια των πληθυσμών, τους οποίους οι οργανώσεις αυτές προσπαθούν να ανακουφίσουν.

Η αρχή

Ο Γιώργος, όπως οι περισσότεροι, ξεκίνησε από περιέργεια και κατά τύχη βρέθηκε σε αποστολή στη Ζάμπια για την καταπολέμηση του AIDS. Μετά κόλλησε το… μικρόβιο της «ανθρωπιστικής αποστολής» και πλέον του έχει γίνει τρόπος ζωής.
«Έχω γνωρίσει ελάχιστους ανθρώπους που να ήθελαν εξαρχής να κάνουν καριέρα σε αυτόν τον τομέα. Συνήθως αυτό γίνεται σταδιακά. Ξεκινάει με μια επιθυμία να προσπαθήσεις να ανακουφίσεις ανθρώπους που βρίσκονται σε τρομακτική ανάγκη»…  «Ένας καλός και εύκολος τρόπος να ξεκινήσεις είναι σε προγράμματα αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, όπως σεισμοί, ξηρασία, τυφώνες κτλ, καθώς το περιβάλλον εργασίας είναι καλύτερο από άποψη προσωπικής ασφάλειας αλλά και ψυχολογίας. Οι φυσικές καταστροφές, ενώνουν τους ανθρώπους σε αντίθεση με τις ανθρωπογενείς, σύγκρουσεις και πόλεμους που τους χωρίζουν». 
Ως προς το τυπικό μέρος, κάποιος που επιθυμεί να εργαστεί σε τέτοιες οργανώσεις, πρέπει καταρχήν, να έχει βασικά προσόντα όπως η πολύ καλή γνώση Αγγλικών, υπολογιστών και λευκό ποινικό μητρώο. Από εκεί και πέρα, απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις και ακαδημαϊκά προσόντα, ανάλογα με τον τομέα στον οποίο ενδιαφέρεται κάποιος να δουλέψει πχ σε τομείς υγείας, εκπαίδευσης, προγράμματα που αφορούν στην πρόσβαση σε νερό, παροχή βοήθειας σε ευάλωτες ομάδες (πρόσφυγες, ορφανά, μειονότητες) κτλ.
\"\"
Πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα σε περιοχές όπως το Νότιο Σουδάν, μεταξύ άλλων, αφορούν την δημιουργία προϋποθέσεων ώστε τα παιδιά να συγκεντρώνονται σε χώρους που τους απασχολούν δημιουργικά.
\”Αν δεν έρθουν στο σχολείο τότε θα πιάσουν τα καλάσνικοφ με τους αντάρτες\”, σημειώνει ο Γιώργος, αποτυπώνοντας σε μια φράση τις πολύπλευρες πτυχές μιας ανθρωπιστικής αποστολής.
\"\"

(υπαιθρια σχολικη αιθουσα σε προσφυγικό καταυλισμό)

\"\"
(σχολική αίθουσα σε καταυλισμό προσφύγων)
\"\"

Κίνδυνοι, απαγωγές και ένοπλες επιθέσεις

\”Οι απαγωγές μελών ανθρωπιστικών αποστολών δεν είναι καινούριο φαινόμενο\”, απλά πλέον έχει λάβει και άλλες μορφές ή μάλλον εξυπηρετεί άλλους στόχους. «Παλαιότερα οι απαγωγές είχαν ως κίνητρο κυρίως τα χρήματα και όμηροι ανταλλάσσονταν για λύτρα».

Σήμερα οι εξτρεμιστές χρησιμοποιούν τις απαγωγές και τους αποκεφαλισμούς on camera, σαν όπλο προπαγάνδας και αληθινής τρομοκρατίας στην σύγκρουση μεταξύ Ισλάμ και Δύσης.
Ο Γιώργος δεν υπήρξε ποτέ στόχος επίθεσης όμως έχει εργαστεί σε εμπόλεμη ζώνη ενώ συνάδελφοί του έπεσαν θύματα είτε απαγωγής, είτε ένοπλης επίθεσης.
Στο νότιο Σουδάν, σε περιοχή που εργάζονταν έγινε επίθεση από το πυροβολικό. «Επικράτησε πανικός όμως ακολουθήσαμε το πρωτόκολλο, συνεργαστήκαμε με τις ειρηνευτικές δυνάμεις των ΗΕ και εγκαταλείψαμε την πόλη εντός ολίγων ωρών, υπό τον φόβο της εξάπλωσης των εχθροπραξιών»… \”Σε άλλη περίπτωση πάλι στο νότιο Σουδάν, τα γραφεία του οργανισμού στον οποίο εργαζόμουν, δέχτηκαν επίθεση από ένοπλους ληστές, οι οποίοι άνοιξαν πυρ και κατά της ασφάλειας, τραυματίζοντας ένα άτομο, ευτυχώς ελαφριά. Στη συνέχεια οι ένοπλοι εξαφανίστηκαν κλέβοντας ένα από τα αυτοκίνητα που ήταν παρκαρισμένο έξω από τα γραφεία\” 
Ένας από τους καλύτερους εκπαιδευτές του Γιώργου σε ζητήματα ασφαλείας, ο David όπως τον αποκάλεσε, πριν από περίπου 20 χρόνια είχε απαχθεί από αντάρτες στη Λιβερία και παρέμεινε όμηρος για ένα μήνα, μέχρις ότου οι αντάρτες κατέλαβαν την πρωτεύουσα. Ο David μετά την εμπειρία αυτή, επέστρεψε στην Βρετανία και δημιούργησε μια από τις top εταιρείες για την εκπαίδευση ατόμων, που μετέχουν σε ανθρωπιστικές αποστολές, σε μέτρα προσωπικής ασφάλειας και προφύλαξης. 
\"\"

(κεντρική Ζάμπια, παιρνώντας το ποτάμι για να φτάσουμε σε κέντρα περιθαλψης σε αγροτικές περιοχές)

Οι επιθέσεις από εξτρεμιστές, αποτελούν ένα είδος κινδύνου που αν και οι συνέπειες μπορεί να είναι εξαιρετικά δυσάρεστες – βιασμό, τραυματισμό, ψυχολογική βία – η πραγματική απειλή είναι πολύ χαμηλότερη.

\”Στις περιοχές που πηγαίνουμε και υπάρχει υψηλό ποσοστό εγληματικότητας\”, σημειώνει, πολλοί μας βλέπουν \”σαν χρήμα, είμαστε οι πλούσιοι του χωριού\” και ενέδρες από κλέφτες είναι πιθανόν να συμβούν\”. Άλλες μορφές κινδύνων ωστόσο, που σχετίζονται για παράδειγμα με την υγεία των εργαζομένων σε ανθρωπιστικές αποστολές, είναι πολύ πιο υψηλά στη λίστα των καθημερινών κινδύνων που αντιμετωπίζουν.

Στρατηγικές ασφάλειας και αντιμετώπισης των απειλών

Όσοι εργάζονται σε ανθρωπιστικές οργανώσεις και συμμετέχουν σε συγκεκριμένες αποστολές, συνήθως υπογράφουν συμβόλαια που διαρκούν από ένα εξάμηνο μέχρι δύο χρόνια και ενημερώνονται από πριν για τους κινδύνους κάθε προγράμματος.
\”Κάθε πρόγραμμα έχει λεπτομερείς κανονισμούς ασφαλείας (security guidelines and protocols), που ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ανάλογα με το επίπεδο ασφαλείας και τους τύπους των απειλών, τα πρωτόκολλα ασφαλείας μπορεί να απαιτούν προφυλάξεις όπως: να μην οδηγούμε τη νύχτα έξω από αστικές περιοχές ή την απαγόρευση της κυκλοφορίας μετά το σούρουπο, να μην έχουμε πάνω μας πολύτιμα αντικείμενα ή να μην περπατάμε ποτέ μόνοι δημόσια\”.
Σε πολύ επικίνδυνα μέρη, το προσωπικό περνάει από εκπαίδευση προφύλαξης και ασφάλειας, πριν μεταβεί στη χώρα της αποστολής. Η μη συμμόρφωση με τα πρωτόκολλα ασφαλείας συνεπάγεται απομάκρυνση από το πρόγραμμα.
Τεχνικά μέσα όπως πρόσβαση σε ραδιοεπικοινωνίες, κινητά και δορυφορικά τηλέφωνα αλλά και η γνώση των απειλών που χαρακτηρίζουν κάθε περιοχή, μειώνουν το ρίσκο σημαντικά.
Ταυτόχρονα μια πιο \”ήπια\” στρατηγική ασφαλείας, περιλαμβάνει δραστηριότητες για την \”δημόσια αποδοχή\” από τους ντόπιους. \”Η επαφή και γνωριμία μαζί τους αλλά και η διάδοση του έργου που κάνουμε και του θετικού αντίκτυπου στην περιοχή, \”φέρνει την κοινότητα\” με το μέρος μας και αυτό αποτελεί την καλύτερη προφύλαξη για εμάς. 

\"\"

Γενικά, οι πιο επικίνδυνες περιοχές για να εργαστεί κανείς στην παρούσα φάση, είναι από τη μια η Συρία και η Σομαλία λόγω επιθέσεων από μαχητές του ριζοσπαστικού Ισλάμ, και από την άλλη, η Λιβερία και η Σιέρα Λεόνε, λόγω της εξάπλωσης του Έμπολα.
Αμερικανοί και Βρετανοί αλλά κυρίως οι πρώτοι, αποτελούν «κόκκινο πανί» για αντάρτες και ντόπιους, αν και υπάρχουν περιοχές όπως λέει ο Γιώργος που έχει δει να συμβαίνει και το αντίθετο.  Για παράδειγμα \”στην αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν, στο βόρειο Ιράκ οι Αμερικανοί είναι ιδιαίτερα αγαπητοί στους Κούρδους\”.

Το συμπέρασμα του Γιώργου: \”Man, I love my work\”

Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο, ότι όσο προσεκτικά σχεδιασμένες και να είναι οι στρατηγικές και τα πρωτόκολλα ασφαλείας, οι απειλές και οι κίνδυνοι στους οποίους εκτίθενται τα μέλη των ανθρωπιστικών αποστολών, δεν είναι στατικοί και συνιστούν έναν εξελισσόμενο ποιοτικά παράγοντα, απέναντι στον οποίο θα πρέπει να εφαρμόζονται διαφοροποιημένες στρατηγικές ασφάλειας.
Οι επιθέσεις εναντίον εργαζομένων που παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια είναι συχνότερες από ποτέ, με αποτέλεσμα το θάνατο κατά μέσο όρο, 100 ατόμων ετησίως. Το 2013, 454 εργαζόμενοι δέχθηκαν επίθεση – αριθμός ρεκόρ ενώ πάνω από το ένα τρίτο των θυμάτων (155) σκοτώθηκαν (σύμφωνα με τα στοιχεία του aidworkersecurity.org της 15ης Ιουλίου 2014).
Η κλασική ερώτηση προς τον Γιώργο, αν έχει σκεφτεί να αφήσει αυτή τη δουλειά, τώρα που τα πράγματα φαίνεται ότι \”αγριεύουν\”, έχει σαφή και απόλυτη απάντηση.
\”Το να βλέπεις τις ανθρωπιστικές αποστολές από έξω, με τα ΜΜΕ να επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά τις επιθέσεις από εξτρεμιστές και τις σκληρές συνθήκες στα πεδία δράσης, κάνουν τις οργανώσεις αυτές να μοιάζουν πιο επικίνδυνες από ότι πραγματικά είναι. Χωρίς να προσπαθώ να υποβιβάζω τα ρίσκα που συνδέονται με τις δράσεις της διεθνούς βοήθειας και ακόμα και αν δεν γνωρίζω τι είναι αυτό που παρακινεί τον καθένα να αναμειχθεί με αυτές, βλέπω μια κοινή αντίληψη σε όλους μας: η ανταμοιβή υπερσκελίζει τα ρίσκα. 

Η ανθρωπιστική εργασία, είναι το είδος δουλειάς που σε κάνει να πεις \”man, i love my work\”, που κάτι τέτοιο στις μέρες μας είναι ανεκτίμητο\”.

Ελένη Ζουμαδάκη

Ακολουθήστε το flashnews.gr στο Google News και την σελίδα μας στο Facebook