Στα χρόνια της οραματικής και φιλόδοξης Επιτροπής Ντελόρ, δόθηκε ώθηση στην Ενιαία Εσωτερική Αγορά, νέα δεδομένα καθορίσθηκαν για την Περιφερειακή Πολιτική και την Συνοχή, διαμορφώθηκαν πλαίσια πολιτικών που έφεραν την Ευρωπαϊκή Αυτοδιοίκηση στο κέντρο των κοινοτικών εξελίξεων. Τότε, στην Κοινότητα των 12 κρατών-μελών, έγινε κατανοητό πόσο εθνικά ορθό είναι να μεταφέρονται πολιτικές αποκλειστικά εθνικής κυριαρχίας, όπως το νόμισμα,σε ένα υπερεθνικό δημοκρατικό σύνολο. Μια διαδρομή που προσαρμόζει τα ευρωπαϊκά εθνικά κράτη όχι στην κατάργηση τους, αλλά στην προοδευτική μεταφορά της εθνικής ισχύος σε ένα δυναμικό υπερεθνικό πλαίσιο.
Και είναι αυτή η ακριβώς πρωτόγνωρη διαδικασία σε παγκόσμιο επίπεδο, που καλεί τα παλιά ευρωπαϊκά εθνικά κράτη, εκείνα που βρέθηκαν αντιμέτωπα με ποταμούς αίματος, εκατομμύρια νεκρούς, καταστροφές, στο όνομα ενός ακατάληπτου εθνικισμού, σήμερα να απολαμβάνουν κοινές δεσμεύσεις και υποχρεώσεις, να αναγνωρίζουν ότι οι μοναχικές εθνικές πορείες δεν οδηγούν πουθενά.
Αυτήν την εξαιρετικά προοδευτική και δημοκρατική προσπάθεια οικοδόμησης μιας υπερεθνικής Κοινότητας, που επιφέρει αλλαγές στην συνεργασία εντός και εκτός των εθνικών συνόρων των κρατών-μελών, που εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να προσελκύει νέα υποψήφια μέλη, την διασύρουν και την υπονομεύουν συνειδητά πολιτικά στερεότυπα που εκφράζουν τον εθνικισμό, άλλοι που καλλιεργώντας έναν απίστευτα δημαγωγικό και πολλές φορές έξαλλο λόγο, πιστεύουν στην κλειστοφοβική εμμονή στον εθνοκεντρισμό, αλλά και φοβικοί ή δογματικοί ενός κομματιού της Αριστεράς που από την μια έχει ιδεολογική απέχθεια προς την Ευρώπη και από την άλλη προσπαθεί να πείσει και η ίδια τον εαυτό της ότι είναι ευρωπαϊκή. Οι εκφραστές αυτό του ιδιότυπου αρνητισμού και ευρωσκεπτικισμού στην Ευρώπη χρησιμοποιούν κοινωνικές ομάδες που είναι πιο ευάλωτες στο να δεχθούν τα αντιευρωπαϊκά τους μηνύματα.
Όμως, η απάντηση στον ακροδεξιό εξτρεμισμό, στον εθνικισμό της Λεπέν και του Φάρατζ, στον έξαλλο δημαγωγικό ευρωαρνητισμό, στον εμφανή και αδιάλλακτο ευρωσκεπτικισμό του Κάμερον, στον δογματισμό κομματιού της Αριστεράς, είναι, ότι η Ευρώπη, δημιουργεί εδώ και έξι δεκαετίες έναν ενιαίο χώρο οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής συνεργασίας. Μια συνεργασία που δεν καταργεί τα εθνικά κράτη, αλλά τους συνοριακούς φραγμούς, εμπλουτίζοντας την εθνική ταυτότητα με την ευρωπαϊκή ιθαγένεια, δίνοντας διάσταση στην έννοια των δικαιωμάτων του Πολίτη σε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο.
Αυτή όμως η εν εξελίξει διαδικασία που επηρεάζει τον Ευρωπαίο Πολίτη, πρέπει και να τον καταστήσει συμμέτοχο και όχι άχρωμο παθητικό αποδέκτη των όσων αποφασίζονται. Γιατί, είναι ο παθητικός χαρακτήρας που επιφέρει άγνοια, που αφήνεται επιρρεπής σε εθνικιστικά και φοβικά κελεύσματα, στην αίσθηση του απομονωτισμού, δημιουργώντας νέες εστίες δημοκρατικού ελλείμματος.
Η ευρωπαϊκή ενοποίηση σαν πολιτική πράξη, βασιζόμενη σε ένα πλαίσιο συνύπαρξης, ταύτισης του εθνικού με το ενωσιακό συμφέρον, οφείλει να διαμορφώσει το νέο κοινοτισμό, ενισχύοντας θεσμικούς και πολιτικούς όρους πάνω στους οποίους αναπτύχθηκαν οι Κοινοτικές Συνθήκες.
Να επαναφέρει μέσα από πιο ώριμες συνθήκες φιλόδοξους πολιτικούς στόχους, αυτούς που αφέθηκαν στην εγκατάλειψη της ημιτελούς προσπάθειας εισαγωγής του ευρώ, όταν της διεύρυνσης δεν προηγήθηκε η εμβάθυνση θεσμών και πολιτικών, όταν την στιγμή που έπρεπε να γίνει ένα ποιοτικό άλμα, αφεθήκαμε στον παγερό ρεαλισμό του διακυβερνητισμού, επιφέροντας έναν μυωπικό τρόπο αντιμετώπισης των εξελίξεων.
Σήμερα, η ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν μπορεί να φαλκιδεύεται από τους βρετανικούς imperium μινιμαλισμούς, από τον ελλειμματικό διακυβερνητισμό.
Μπαίνουμε σε μια νέα περίοδο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και σε αυτήν η προσπάθεια δεν μπορεί να ανήκει αποκλειστικά στα εθνικά κέντρα, η θεσμική δημοκρατία δεν μπορεί να υπαναχωρεί μπροστά στην διακυβερνητική λογική.
Η νέα περίοδος απαιτεί εξελίξεις που προϋποθέτουν και θα διαμορφώσουν μεταρρύθμιση στις Συνθήκες, που δεν μπορεί παρά να προέλθει από αναβαθμισμένους δημοκρατικούς κοινοτικούς θεσμούς, από μια νέα αναδιαμόρφωση πολιτικών ζυμώσεων και έναν ενεργητικό ρόλο της ευρωπαϊκής Κοινωνίας των Πολιτών, των ιστορικών φιλοευρωπαϊκών οργανώσεων, αντικαθιστώντας το δημοκρατικό έλλειμμα από μια μόνιμη δημόσια συζήτηση η οποία να περιλαμβάνει από την λειτουργία της δημοκρατίας και την ύπαρξη του έθνους-κράτους στο ενωσιακό περιβάλλον, μέχρι και τον τρόπο επικύρωσης των ευρωπαϊκών Συνθηκών, την μορφή που θα πρέπει να έχουν.
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με διαφορετικές συνθήκες, τόσο στο εσωτερικό της, όσο και στο περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, με ανισότητες στον Βορρά και στον Νότο, αλλά και διαπεριφερειακές ανισότητες, με εθνικιστική άνοδο, με άνοδο ακραίων ευρωφοβικών κινημάτων διαφορετικών χρωμάτων και προελεύσεων.
Τα φαινόμενα ευρωσκεπτικισμού και ενίσχυσης των ευρωαρνητικών κομμάτων δεν είναι αποκομμένα από το γεγονός της αυξανόμενης απόστασης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος από τις Ευρωπαϊκές Κοινωνίες, που σχετίζεται με το δημοκρατικό έλλειμμα, τον τρόπο λήψης αποφάσεων, το ότι οι Πολίτες δεν αισθάνονται την Ευρώπη ως ζωντανή οντότητα κοινών συμφερόντων. Όμως, καθώς είμαστε σε ένα χρονικό σημείο όπου συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές, στις φιλοευρωπαϊκές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις εναπόκειται στο να διαμορφώσουν τις νέες φιλόδοξες ενοποιητικές πολιτικές τάσεις που θα καθορίσουν την πορεία της ΕΕ.
Τα εκπεμπόμενα μηνύματα των τελευταίων ετών δεν προσέδιδαν κάτι σημαντικό για την υπόθεση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ελλείμματα εμβάθυνσης, αδιαφορία και αποχή στις ευρωεκλογές, άνοδος ακραίων κομμάτων και ευρωσκεπτικισμού, διακυβερνητική στασιμότητα, μείωση του δημόσιου ενδιαφέροντος των Πολιτών για την Ευρώπη. Η περίοδος της νέας Προεδρίας της Επιτροπής Γιούνκερ στην Ε.Ε. μπορεί να συνδέσει ξανά τα ουσιώδη ζητήματα της αναπτυξιακής εμβάθυνσης του ενωσιακού οικοδομήματος, να οδηγήσει την Ε.Ε. στον αναγκαίο και επιβεβλημένο από τις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις χαρακτήρα.
Η Ευρώπη να ξεφύγει από τις αγκυλώσεις των εθνικών αντιφάσεων, των διαχειριστικών Συνόδων, να προσδιορίσει τα νέα μεγάλα γεγονότα μαζί με τους Πολίτες της που θα την οδηγήσουν στο ιστορικά αναγκαίο και πολιτικά εφικτό βήμα ενοποίησης.
Γιώργος Ζερβάκης
Εκπρόσωπος Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης