Όπως γινόταν επί 76 συναπτά έτη, έτσι και εφέτος, στις 10 Νοεμβρίου, ώρα 9.05 το πρωϊ, ημέρα και ώρα του θανάτου του Κεμάλ Ατατούρκ, τιμήθηκε η μνήμη αυτού σε όλη την επικράτεια της Τουρκίας.
Η επίσημη τελετή έγινε στο Μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ[i] στην Άγκυρα, όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ακολουθούμενος από σύμπασα την πολιτική, πολιτειακή και στρατιωτική ηγεσία, κατέθεσε στεφάνι.
Μία σεμνή σύντομη τελετή έγινε και στο Ανάκτορο Ντολμά-μπαχτσέ[ii] στη Κωνσταντινούπολη, όπου απεβίωσε ο Κεμάλ Ατατούρκ.
Σημειωτέον ότι, ενώ εκείνος όρισε την Άγκυρα ως πρωτεύουσα της Τουρκικής Δημοκρατίας και έγινε ο πρώτος (ισόβιος) Πρόεδρος αυτής, του άρεσε να περνάει τον περισσότερο χρόνο του στη Κωνσταντινούπολη, στο Ανάκτορο Ντολμά-μπαχτσέ.
Κάθε ομοιότης με τον κ. Έρντογαν, ο οποίος επίσης αρέσκεται στο να περνά αρκετό χρόνο εδώ στη Κωνσταντινούπολη και καθιέρωσε Γραφείο και Επίσημη Κατοικία Πρωθυπουργού που στεγάζονται σε ένα παρεπόμενο κτίριο του Ανακτόρου Ντολμά-μπαχτσέ και εντός του περιβόλου αυτού, είναι απλώς συμπτωματική!
Ήταν άνθρωπος που του άρεσε η διασκέδαση. Σχεδόν κάθε βράδυ διοργάνωνε συνεστιάσεις, οι οποίες διαρκούσαν μέχρι τις πρωϊνές ώρες και στις οποίες ιδιαίτερη θέση κατείχε η αείμνηστη Ελληνίδα τραγουδίστρια Ζωζώ Νταλμάς, η οποία φαίνεται να κατείχε ιδιαίτερη θέση και στην ……καρδιά του ιδρυτού της Τουρκικής Δημοκρατίας!
Άλλωστε η υπηρέτρια του Κεμάλ ήταν Ρωμιά, η κυρία Μαριάνθη, την οποία ενθυμούμαι στα παιδικά μου χρόνια στα Ταταύλα, εδώ στη Κωνσταντινούπολη. Ήταν ήδη μία ηλικιωμένη, ασπρομάλλα γυναίκα.
Ρωμιός ήταν και ο κηπουρός του Κεμάλ Ατατούρκ στο Προεδρικό Μέγαρο, στην Άγκυρα, ο Παντελής Ρέκτος, τον οποίο ο Κεμάλ πεισματικά κρατούσε στην υπηρεσία του παρά την επίμονη εισήγηση του Πρωθυπουργού του Ισμέτ Ίνονου να τον απολύσει!
Ο θάνατος του Κεμάλ Ατατούρκ, το 1938, σε ηλικία μόλις 57 ετών, ήταν αναμφιβόλως μεγάλη απώλεια για την Τουρκία.
Πήρε μία υπό διάλυση χώρα και σε χρονικό διάστημα μικρότερο των δύο δεκαετιών, από την Ασία την πήγε στην Ευρώπη! Δεν ήταν κάτι εύκολο!
Τις όντως καινοτόμες μεταρρυθμίσεις που έκανε στη δεκαετία του 1920 σε μία συντηρητική (για να μη πω οπισθοδρομική) μουσουλμανική χώρα, κανένας αυτοπροβαλλόμενος ή προβαλλόμενος ως επαναστάτης, προοδευτικός ηγέτης χώρας του μουσουλμανικού κόσμου δεν διενοήθη, ούτε τόλμησε να επιβάλλει στη χώρα του 25-35 χρόνια αργότερα!
Ούτε ο Νάσερ στην Αίγυπτο στην δεκαετία του 1950,ούτε το σοσιαλιστικής εμπνεύσεως Κόμμα Μπάαθ στην Συρία και στο Ιράκ στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, ούτε το επίσης σοσιαλιστικού πολιτικού προσανατολισμού FLN (Front de Liberation Nationale- Μέτωπο Εθνικής Απελευθερώσεως), που ακόμα κυβερνά την Αλγερία!
Ο θάνατος του Κεμάλ Ατατούρκ υπήρξε απώλεια και για την Ρωμιοσύνη και για τις Ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Το δηλώνω αυτό χωρίς καμία επιφύλαξη!
Έκανε τον Πόλεμο Ανεξαρτησίας, ο οποίος, δυστυχώς, κατέληξε να έχει ως αιχμή του δόρατος μόνο την Ελλάδα, αφού, ένεκα των γνωστών λόγων εσωτερικής πολιτικής καταστάσεως της Ελλάδος, η Γαλλία και η Ιταλία την εγκατέλειψαν στην τύχη της![iii]
Έκανε κάτι που καθένας θα έκανε στην θέση του. Προσπάθησε να σώσει ότι μπορούσε από τον εδαφικό κορμό μιάς καταρρέουσας ,πάλαι ποτέ διαλαμψάσης αυτοκρατορίας.
Όμως είχε το πολιτικό σθένος να δεχθεί την Συνθήκη της Λωζάννης και να απορρίψει επανειλημμένες εισηγήσεις του Ισμέτ Ίνονου περί εκδιώξεως, κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης, των εξαιρεθέντων της Ανταλλαγής Πληθυσμών Ελλήνων.
Η απόφασή του να διατάξει, το 1935,την μετατροπή της Αγίας Σοφίας από τέμενος σε μουσείο, ώστε όλοι να έχουν πρόσβαση- κυρίως οι Χριστιανοί, διότι οι Μουσουλμάνοι είχαν πρόσβαση- σε αυτό το υπέροχο μνημείο, που ανήκει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, ήταν μία πράξη πολιτικής γενναιότητας.
Μία πράξη που καταδεικνύει το γεγονός ότι, ο Κεμάλ Ατατούρκ ήταν άνθρωπος ευρείας αντιλήψεως. Ανοικτό μυαλό! Δεν ήταν μικρόψυχος, ούτε μίζερος!
Δύο ήταν τα «ατυχήματα», δηλαδή τα «ατυχή συμβάντα» που συνδέονται με τον θάνατο του Κεμάλ Ατατούρκ:
1. Το γεγονός ότι πέθανε νέος. Ήταν μόλις 57 ετών. Ο κατά 11 χρόνια νεώτερος του Τίτο (Josip Broz Tito) έζησε 88 χρόνια (1892-1980). Κατά την συνήθη πορεία των πραγμάτων στη ζωή, ο Κεμάλ Ατατούρκ θα μπορούσε να ζήσει τουλάχιστον άλλα 20 χρόνια, εάν δεν αρρώσταινε από κύρωση του ήπατος.
2. Το γεγονός ότι τον διεδέχθη αυτός που τον διεδέχθη, δηλαδή ο Ισμέτ Ίνονου, ο οποίος, και εκ χαρακτήρος και εξ΄ιδιοσυγκρασίας, ήταν στον αντίποδα του Κεμάλ Ατατούρκ.
Διαδεχόμενος τον Κεμάλ Ατατούρκ στην κορυφή της εξουσίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Ισμέτ Ίνονου δεν έχασε καμία ευκαιρία για να πλήξει καίρια την Ρωμιοσύνη![iv]
Επτά-μιση δεκαετίες μετά τον θάνατό του, πέρα των επισήμων τελετών, η μνήμη του Κεμάλ Ατατούρκ εξακολουθεί να τιμάται από τον τουρκικό λαό, ο οποίος αυθόρμητα και εθελοντικά, χωρίς άνωθεν οργανωτική προτροπή, στέκεται σε στάση προσοχής στις 9.05 το πρωϊ της 10ης Νοεμβρίου, ενώ ηχούν οι σειρήνες.
Καμία σύγκριση με τις οργανωμένες από την κεντρική κρατική και κομματική εξουσία «εκδηλώσεις θρήνου και σπαραγμού» των κινητοποιουμένων λαϊκών μαζών στα μονοκομματικά ή προσωποπαγή δικτατορικά καθεστώτα, όπως οι διατεταγμένες εκδηλώσεις προσωπολατρείας προς τον Κιμ Γιονγκ Ιλ το 2011, στην βόρεια Κορέα, και προς τον πατέρα του, τον Κιμ Ιλ Σουνγκ, το 1994, ακόμα και προς τον Μάο Τσε Τουνγκ κατά τον θάνατο του, το 1976.
Σε αυτές τις διατεταγμένες «εκδηλώσεις θρήνου και σπαραγμού», όσοι δεν κλαίνε γοερά και δεν θρηνούν δακρύζοντας αρκετά, απειλούνται με ποινικές κυρώσεις!
Επτά-μιση δεκαετίες μετά τον θάνατο του Κεμάλ Ατατούρκ, η Τουρκία είναι μαζί με το Ιράν, μία περιφερειακή δύναμη, που φιλοδοξεί να ηγηθεί όλου του μουσουλμανικού κόσμου, είναι μέλος της Ομάδας των 20 (G20),όπου κατέχει την 17η θέση και φιλοδοξεί να κατέβει στην 9η θέση μέχρι το 2023, αλλά πολιτικά και πολιτιστικά έχει στραφεί προς την «Αραβική Μουσουλμανική Μέση Ανατολή».
Ακριβώς ο Κεμάλ Ατατούρκ θέλησε και προσπάθησε να αποκόψει την Τουρκία από τον πολιτιστικά αραβοκρατούμενο μουσουλμανικό κόσμο και την έστρεψε σταθερά προς την Δύση/ προς την Ευρώπη.
Αυτή η κατάσταση έχει πλέον ανατραπεί. Η Τουρκία έχει μπει στην τροχιά της θεοκρατίας.
Πρόκειται για μία εξέλιξη άκρως αξιοπρόσεκτη, την οποία η Ελλάδα, η Ευρώπη και ασφαλώς η Κύπρος θα πρέπει να παρακολουθούν με τεταμένη προσοχή.
Του Δρα Βύρωνα Ματαράγκα
Διεθνολόγου
[i] Anıt Kabir
[ii] Dolmabahçe Sarayı. Μεγαλοπρεπές, εντυπωσιακό ανάκτορο εφάμιλλο των Ανακτόρων των Βερσαλλιών (Παρίσι) και Schönbrunn (Βιέννη), βρίσκεται στην ευρωπαϊκή (δυτική) ακτή στην είσοδο του Βοσπόρου. Κτίσθηκε κατ΄εντολήν του σουλτάνου Αμπντουλμετζίζ (Abdülmecit,1839-1861), ο οποίος εμπιστεύθηκε τα σχέδια του ανακτόρου αυτού στον Αρμένιο αρχιτέκτονα Γκαραμπέτ Μπαλγιάν και τον γιό του, Νικολόζ Μπαλγιάν. Ντολμά-μπαχτσέ σημαίνει γεμιστός κήπος, δηλαδή προσχωματικός κήπος, που σχηματίσθηκε με επιχωμάτωση.
Οι εργασίες οικοδόμησης διήρκεσαν δέκα-τρία (13) χρόνια (1843- 1856).Χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία έξι (6) σουλτάνων από το 1856 έως το 1924 έτος καταργήσεως του Χαλιφάτου.
[iii] Όσο δε για την Αγγλία, είναι αληθές ότι δεν παρενέβη στρατιωτικά για την διάσωση της οικτρώς ηττηθείσης Ελλάδος. Απόπειρά της να το πράξει την ύστατη στιγμή, απετράπη με παρέμβαση της Γαλλίας. Η προοπτική νίκης των γερμανόφιλων της Αθήνας και του Βασιλιά- κουνιάδου του ηττηθέντος στην Ευρώπη Κάϊζερ, ήταν ένας εφιάλτης για το Παρίσι, που προτίμησε την σύμπραξη με τον Κεμάλ Ατατούρκ για την διασφάλιση της παρουσίας και των συμφερόντων της Γαλλίας στην Ανατολή.
Όμως, στην Διάσκεψη Ειρήνης της Λωζάννης (Νοέμβριος 1922- Ιούλιος 1923), η Αγγλία υπήρξε το μόνο στήριγμα της Ελλάδος.
[iv] Άλλωστε αναγράφεται πλέον και σε μελέτες Τούρκων ερευνητών και επιστημόνων η φράση, που αποδίδεται στον Ισμέτ Ίνονου: «Εγώ αυτούς (δηλαδή τους Ρωμιούς) θα τους καταντήσω να πουλάνε λεμόνια».