Μνήμες της κρίσης του 1998 ξυπνάνε ξανά στην Ρωσία και τον υπόλοιπο κόσμο. Η ρώσικη είναι παρούσα με το ρούβλι να έχει χάσει περισσότερο από το 50% της αξίας του σε σχέση με το δολάριο μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η προσπάθεια της κεντρικής τράπεζας να συγκρατήσει το ρούβλι αυξάνοντας τα επιτόκια κατά 6.5% λειτούργησε σαν ανάχωμα μόνο για λίγες ώρες. Στην Μόσχα πλέον επικρατεί πανικός καθώς οδηγούνται στον καταστροφικό συνδυασμό βαθιάς ύφεσης με ραγδαία άνοδο πληθωρισμού.
Οι βασικές αιτίες της ρώσικης κρίσης συνοψίζονται ως εξής :
• Η ρώσικη οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο πολύ μεγάλο βαθμό από την παραγωγή υδρογονανθράκων και κατά προέκταση από τις εταιρείες παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 50% του κρατικού προϋπολογισμού και τα 2/3 των εξαγωγών βασίζεται στους υδρογονάνθρακες. Το κράτος κατέχει μεγάλα ποσοστά ιδιοκτησίας των εταιρειών ενέργειας ενώ τις χρηματοδοτεί επίσης μέσω κρατικά ελεγχόμενων τραπεζών. Η κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 6 ετών οδηγεί στην κατάρρευση των κρατικών εσόδων με παράλληλη επίδραση την κατακρήμνιση του εθνικού νομίσματος.
• Ο δεύτερος καταλύτης που ενισχύει την ρώσικη κρίση είναι οι κυρώσεις που επεβλήθησαν από τη δύση λόγω της Ουκρανικής κρίσης. Ουσιαστικά έχει απαγορευτεί στις δυτικές τράπεζες να χρηματοδοτούν ρώσικες εταιρείες καθιστώντας έτσι αδύνατη την αναχρηματοδότηση του χρέους των ρώσικων κολοσσών ενέργειας.
Τα χρέη του ρώσικου κράτους δεν υπερβαίνουν τα 71 δις δολάρια με μόλις 6 δις να λήγουν μέσα στο 2015. Ο ουσιαστικός κίνδυνος για τις οικονομίες της δύσης προέρχεται από τα εξωτερικά χρέη των ρώσικων τραπεζών και επιχειρήσεων. Τα χρέη αυτά υπολογίζονται σε 600 δις δολάρια, ενώ 115 δις από αυτά λήγουν μέσα στο 2015. Η εξυπηρέτηση των χρεών αυτών φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη. Η βύθιση της ρώσικης οικονομίας σε ύφεση το 2015, με την κεντρική τράπεζα να προβλέπει μείωση του ΑΕΠ κατά 4.5%, είναι πολύ πιθανό να έχει ως συνέπεια μία σειρά υποβαθμίσεων της χώρας από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης (κάτι θα πρέπει να μας θυμίζει αυτό). Άμεση συνέπεια των υποβαθμίσεων θα είναι η εκ νέου φυγή ξένων κεφαλαίων, η συρρίκνωση της επενδυτικής βάσης και η περαιτέρω υποτίμηση στο ρούβλι.
Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Ρωσίας ανέρχονται σε περίπου 370 δις δολάρια αλλά είναι αμφίβολο κατά πόσον επαρκούν μέχρι να ξεπεραστεί η κρίση. Ίσως δεν είναι μακριά η στιγμή που η διακυβέρνηση Πούτιν θα αναγκαστεί να επιβάλλει περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων.
Η απειλή του υπερπληθωρισμού όμως, ως συνέπεια της κατάρρευσης του ρουβλιού, είναι ο σημαντικότερος εχθρός στο πραγματικό εισόδημα του ρώσου εργαζόμενου. Πριν την πρόσφατη αναταραχή ο πληθωρισμός έτρεχε ήδη με 9.1%. Οι ρώσοι έμποροι όμως πλέον έχουν αρχίσει να αναπροσαρμόζουν τις τιμές των προϊόντων σε ημερήσια βάση.
Το εκρηκτικό αυτό οικονομικό μίγμα, αποτελούμενο από μία οικονομία σε συρρίκνωση, υψηλό πληθωρισμό, μειούμενα πραγματικά εισοδήματα εργαζομένων και υψηλά επιτόκια, είναι προπομπός των χρεοκοπιών που θα ακολουθήσουν.
*Ο Μηνάς Παπαδάκης είναι Πιστοποιημένος Επενδυτικός Σύμβουλος Συνδεδεμένος Αντιπρόσωπος της Eurobank Equities