Σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο καθιερώθηκε να ονομάζεται Μεγάλη Δευτέρα η επόμενη ημέρα του εορτασμού της Κυριακής των Βαΐων όπου και ξεκινά η εβδομάδα των Παθών του Ιησού Χριστού.
H Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ, του επονομαζόμενου “Παγκάλου” του γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και στην άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε μ’ ένα του λόγο.
Ο Ιωσήφ ήταν ο μικρότερος υιός του Ιακώβ ο οποίος όμως φθονήθηκε από τα αδέλφια του λόγω της ενάρετης ζωής του και αρχικά τον έριξαν σ’ ένα λάκκο και προσπάθησαν να εξαπατήσουν το πατέρα τους χρησιμοποιώντας ένα ματωμένο ρούχο ότι δήθεν τον κατασπάραξε κάποιο θηρίο. Αφού δεν μπόρεσαν να εξαπατήσουν τον πατέρα τους, τον πούλησαν σε εμπόρους, οι οποίοι με την σειρά τους τον πούλησαν στον αρχιμάγειρα του βασιλιά της Αιγύπτου, τον Φαραώ Πετεφρή. Εκεί ο Ιωσήφ αφού δεν ενέδωσε στις ερωτικές επιθυμίες της συζύγου του Πετεφρή, συκοφαντήθηκε από την ίδια και ο Φαραώ τον φυλάκισε. Κάποτε όμως ο Φαραώ είδε ένα παράξενο όνειρο και ζήτησε έναν ερμηνευτή. Ο Ιωσήφ ερμήνευσε ότι θα έλθουν στη χώρα επτά χρόνια ευφορίας και επτά ακαρπίας και λιμού. Ο Φαραώ ευχαριστημένος και ενθουσιασμένος από τη σοφία του, έδωσε στον Ιωσήφ αξιώματα. Ο Ιωσήφ διαχειρίσθηκε άριστα την εξουσία και φρόντισε στα δύσκολα χρόνια του λιμού τον λαό. Στα πρόθυρα του λιμού τα αδέρφια του που τον είχαν φθονήσει φανερώθηκαν μπροστά του ζητώντας βοήθεια. Εκείνος όχι μόνο δεν τους κρατούσε κακία, αλλά αντιθέτως τα συγχώρεσε και τα προσκάλεσε μόνιμα στην Αίγυπτο μαζί με τους γονείς του.
Το βράδυ στις Εκκλησίες ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Τρίτης, όπου στην υμνολογία κυριαρχεί η Παραβολή των 10 Παρθένων (Ιδού ο Νυμφίος έρχεται, Τον νυμφώνα σου βλέπω).
Η Βασιλεία των Ουρανών, μας λέει ο Ιησούς, μοιάζει με την παραβολή των 10 Παρθένων. Η ιστορία τους εν τάχει: Πέντε φρόνιμες και πέντε μωρές παρθένοι περιμένουν το Νυμφίο (γαμπρό) να έλθει να παραλάβει τη νύφη. Οι φρόνιμες παίρνουν μαζί με τα αναμμένα λυχνάρια τους και λάδι, όχι όμως και οι μωρές. Ο νυμφίος, όμως, αργεί, οι παρθένες νυστάζουν και κοιμούνται. Όταν ακούγεται η φωνή «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται», οι μωρές παρθένες ψάχνουν να βρουν λάδι για να ανάψουν τα σβησμένα λυχνάρια τους, αργοπορούν και μένουν έξω από το γάμο, δηλαδή «εκτός νυμφώνος».
Ευαγγέλιο (Κατά Ματθαίον κβ’ 15 – κγ’ 39)
Έπειτα από τη «μετά βαΐων και κλάδων» είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και την απήχηση των λόγων του στο λαό, οι Αρχιερείς και Φαρισαίοι αποφασίζουν να παγιδεύσουν τον Ιησού με συζήτηση. Ο Κύριος τους αποστομώνει και ελέγχει την υποκρισία των Φαρισαίων. Το κατηγορητήριό του ξεκινά με τις φράσεις: «Ουαί υμίν, Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί…»
Ρήσεις από το Ευαγγέλιο και την υμνολογία της ημέρας, που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο:
• «Αποδότε ουν, τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ».
• «Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν». (Από τους ακρογωνιαίους λίθους της χριστιανικής διδασκαλίας)
• «Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, οι διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες».
• «Μη μείνωμεν έξω του νυμφώνος Χριστού» («μένω εκτός του νυμφώνος» είναι η έκφραση που χρησιμοποιούμε σήμερα).
