Τότε συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση της σύγχρονης τουρκικής Δημοκρατίας που ίδρυσε στα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ο Μουσταφά Κεμάλ «Ατατούρκ». Ο Ερντογάν, ο άνθρωπος στον οποίο το κεμαλικό κατεστημένο είχε κάποτε απαγορεύσει ακόμη και την κάθοδο στις εκλογές, θέλει να βάλει την ανεξίτηλη σφραγίδα του στη μετατροπή της Τουρκίας σε περιφερειακή- ίσως και παγκόσμια- δύναμη. Μια δύναμη που θα έχει «ισλαμικό» άρωμα και σίγουρα θα ενοχλούσε τον Ατατούρκ.
Η άνοδος της Τουρκίας είναι μία από τις σημαντικότερες μικρές ιστορίες της διεθνούς πολιτικής της τελευταίας δεκαετίας. Αφού επί χρόνια υπήρξε ο καλύτερος «πελάτης» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), έφθασε να είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη διεθνώς, πίσω μόνο από την Κίνα και την Ινδία. Η επιτυχία αυτή εξαργυρώθηκε με τη συμμετοχή της Τουρκίας στην ομάδα των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη (G20). Την ίδια στιγμή οι τουρκικές εταιρείες επεκτείνονται με σαρωτικούς ρυθμούς.
Ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες έχουν πάρει όλες τις μεγάλες δουλειές- με το Ιράκ να έχει αναδειχθεί σε νέο «Ελντοράντο». Η Τουρκία είναι αυτή τη στιγμή ο δεύτερος μεγαλύτερος κατασκευαστής επίπεδου γυαλιού και ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός τηλεοράσεων για την Ευρώπη. Οι Τουρκικές Αερογραμμές έχουν μεταβληθεί σε παγκόσμια δύναμη και η Κωνσταντινούπολη είναι πλέον μια μεγαλούπολη στην οποία συρρέουν καθημερινά εκατομμύρια επιχειρηματιών και τουριστών.
Μεγαλεπήβολοι στόχοι
Και μόνο το άκουσμα αυτών των αριθμών προκαλεί δέος. Εξ ου και οι φόβοι ότι η τουρκική οικονομία απειλείται με υπερθέρμανση. Οι «Κασσάνδρες των αγορών» πιέζουν εδώ και αρκετό καιρό τον τούρκο πρωθυπουργό να βάλει φρένο στην άκρατη ανάπτυξη και να περιορίσει τεχνητά τη ρευστότητα, μειώνοντας τις δημόσιες δαπάνες και αυξάνοντας τα επιτόκια δανεισμού. Παραμένει ένα ερώτημα όμως: Πώς θα περιοριστούν οι δημόσιες δαπάνες με σχέδια όπως η διώρυγα του Βοσπόρου, που προβλέπεται να κοστίσει 10-15 δισ. δολάρια;
Οσοι φοβούνται ότι ο κίνδυνος της υπερθέρμανσης είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτός βλέπουν τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα και του εμπορικού ισοζυγίου, καθώς και τα υψηλά επίπεδα τραπεζικού δανεισμού νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Και βέβαια υπάρχει πανταχού παρόν το «φάντασμα του πληθωρισμού» που επί χρόνια ταλάνισε την τουρκική οικονομία.
Ανοιχτά μέτωπα στο εσωτερικό
Μια μεγάλη δύναμη όμως δεν μπορεί να ομφαλοσκοπεί. Ο Ερντογάν είναι ένας ηγέτης που θέλει μεν να κλείσει εσωτερικά μέτωπα, αλλά δεν αγνοεί το εξωτερικό. Λίγο μετά την ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων την περασμένη Κυριακή, ο τούρκος πρωθυπουργός έδωσε το στίγμα του.
«Χαιρετώ με στοργή τους λαούς της Βαγδάτης,της Δαμασκού,της Βηρυτού,του Αμμάν, του Καΐρου, της Τύνιδας, του Σαράγεβο, των Σκοπίων, του Μπακού, της Λευκωσίας και των υπόλοιπων φίλων και αδελφών λαών που παρακολουθούν τις ειδήσεις στην Τουρκία με μεγάλο ενθουσιασμό» είπε. Και πρόσθεσε: «Σήμεραη Μέση Ανατολή,ο Καύκασος και τα Βαλκάνια κέρδισαν το ίδιο όπως και η Τουρκία. Θα είμαστε ακόμη πιο δραστήριοι σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Θα συνεχίσουμε να καλούμε για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,του κράτους δικαίου,της ελευθερίας και της δημοκρατίας στην περιφέρειά μας». Τι λείπει από τη δήλωση αυτή; Μα φυσικά η Ευρώπη.
Ειδική σχέσημε την Ευρώπη
Ωστόσο η ελληνική πλευρά εκτιμά ότι ο Ερντογάν έχει επενδύσει εσχάτως προσεκτικά σε έναν αντιευρωπαϊσμό. Το ΑΚΡ και ο Ερντογάν προσωπικά πιστεύουν πλέον ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν θέλουν την Τουρκία στην ΕΕ. Και η Τουρκία όμως φαίνεται να της γυρνά την πλάτη, επιδιώκοντας μόνο συγκεκριμένα οφέλη σε θέματα όπως η απελευθέρωση της βίζας και η στρατηγική συνεργασία. Με την πλειονότητα των ενταξιακών κεφαλαίων να μένουν κλειστά, ενημερωμένοι κύκλοι δεν κρύβουν πλέον ότι έχει ξεκινήσει και στην Αθήνα εντατικά η προετοιμασία για το ενδεχόμενο μιας ειδικής σχέσης ΕΕ- Τουρκίας.
Οι μεγάλες παγίδες για την τουρκική ανάπτυξη
Μιλάει στο «Βήμα» ο καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης Ασάφ Σαβάς Ακάτ
Επί πολλά χρόνια η Τουρκία υπήρξε ένας από τους καλύτερους… πελάτες του ΔΝΤ. Βοήθησε ή όχι αυτό τη γειτονική χώρα; «Πιστεύω ότι η σχέση και η συνεργασία της Τουρκίας με το ΔΝΤ είχε και θετικά και αρνητικά στοιχεία για την Αγκυρα» παρατηρεί ο κ. Ακάτ. «Τα χρήματα του ΔΝΤ, αλλά και η αξιοπιστία του οργανισμού αυτού βοήθησαν πολύ στις αρχικές προσπάθειες για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Οι πολιτικές ηγεσίες στην Τουρκία εκμεταλλεύθηκαν τις προϋποθέσεις που έθεσε το ΔΝΤ για να ισχυροποιήσουν τη θέση τους και να προωθήσουν τις μεταρρυθμίσεις. Αυτά τα δύο σημεία είναι η θετική συνεισφορά του ΔΝΤ. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, η επιμονή του Ταμείου, επί μακρόν, σε μια σφιχτή νομισματική πολιτική που δεν ήταν απαραίτητη αποτέλεσε και τη βασική αιτία της ανατίμησης της τουρκικής λίρας και της δημιουργίας ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο».
ΑΠΟ ΤΗ ΛΙΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΝΤ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗ
Η «χρυσή οκταετία» του Ερντογάν
Αν και παρέλαβε «καμένη γη» από τους προκατόχους του, το ΑΚΡ δικαίως υπερηφανεύεται για την υψηλή ανάπτυξη (9%), τον διπλασιασμό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ (στα 10.500 δολάρια πέρσι) και τον τριπλασιασμό των εξαγωγών, με πρώτο και καλύτερο «πελάτη» την Ευρώπη.
Οι ισλαμιστές στην κυβέρνηση με ψήφο… ΔΝΤ!
Και λιτότητα και ανάπτυξη
«Ευχαριστώ, δεν θα πάρω άλλο»…
ΤΟ ΒΗΜΑ