Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας, ο λεγόμενος ΦΠΑ, μπήκε για τα καλά στη δημόσια συζήτηση τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς συζητείται στο Brussels Group και αναμένεται να υπάρξουν αλλαγές.
Έχουν ακουστεί σενάρια επί σεναρίων, από επίσημα χείλη ή μη και έχουν διαψευστεί μέσα σε λίγες ώρες, ενώ πλέον όλα δείχνουν ότι οι αλλαγές στον ΦΠΑ κρίνονται ουσιαστικά στις μετατάξεις προϊόντων και υπηρεσιών από τον έναν συντελεστή στον άλλο.
Μπορεί ο έμμεσος φόρος που καλούνται να πληρώσουν ανεξαιρέτως όλα τα νοικοκυριά να έχει χαρακτηριστεί κατά καιρούς άδικος από τους πάντες, ωστόσο παραδοσιακά όταν το κράτος αντιμετώπιζε προβλήματα στρεφόταν στην έμμεση φορολογία.
Το τελευταίο και επικρατέστερο – για την ώρα τουλάχιστον – σενάριο θέλει να μένουν τρεις συντελεστές ΦΠΑ με μικρές αυξήσεις και σημαντικές αλλαγές στην κατάταξη προϊόντων και υπηρεσιών, ενώ το σενάριο για ενιαίο ΦΠΑ πήγε περίπατο, όπως για ΦΠΑ ανάλογα με τον τρόπο πληρωμής, δηλαδή με πλαστικό χρήμα ή μετρητά, καθώς προσκρούει στην κοινοτική νομοθεσία.
Το ελληνικό σχέδιο για το νέο καθεστώς ΦΠΑ που βρίσκεται στο τραπέζι του Brussels Group προβλέπει:
– Εναν υπερμειωμένο 7% στον οποίο θα ενταχθούν τα φάρμακα και τα βιβλία που σήμερα επιβαρύνονται με 6,5% και τα τρόφιμα που βρίσκονται σήμερα σε ΦΠΑ 13%.
Στη διαπραγμάτευση δεν είναι ξεκάθαρο αν στον υπερμειωμένο ΦΠΑ 7% θα ενταχθούν όλα τα τρόφιμα ή θα είναι κάποια βασικά είδη πρώτης ανάγκης όπως το ψωμί και το γάλα.
Θα υπάρξουν μικρές αυξήσεις σε φάρμακα και βιβλία και σημαντικές μειώσεις τιμών στα τρόφιμα που θα κατέβουν από το 13%.
– Ενα μεσαίο συντελεστή 14%. Σε αυτόν το συντελεστή η κυβέρνηση θέλει να ενταχθούν τα ξενοδοχεία (από 6,5% σήμερα), ο κλάδος της εστίασης, τα εισιτήρια των μέσων μαζικής μεταφοράς και τα τιμολόγια της ΔΕΗ, της ΕΥΔΑΠ και του φυσικού αερίου (από 13%). Με αυτή την αλλαγή θα υπάρξει μια μικρή αναπροσαρμογή στα τιμολόγια των ΔΕΚΟ και σημαντική αύξηση για τα ξενοδοχεία.
– Διατήρηση του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ 23% στον οποίο θα υπάγονται όλα τα υπόλοιπα προϊόντα και οι υπηρεσίες με αποτέλεσμα να μην επέλθει καμία μεταβολή στις λιανικές τιμές σε είδη ένδυσης και υπόδησης, υγρά καύσιμα, διαρκή καταναλωτικά αγαθά, αυτοκίνητα, ακίνητα.
Σενάρια επί σεναρίων και εκατέρωθεν απορρίψεις περιλαμβάνει η διαπραγμάτευση στο Brussels Group σχετικά με τις αλλαγές στον ΦΠΑ.
Οι εκπρόσωποι των δανειστών όμως κατέθεσαν τη δική του πρόταση για δύο συντελεστές.
Ενιαίος συντελεστής 23% στον οποίο θα ενταχθούν τα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες με εξαίρεση κάποια τρόφιμα και τα φάρμακα τα οποία θα μπουν σε συντελεστή 11%.
Η πρόταση αυτή απερρίφθη από την ελληνική πλευρά, ωστόσο το παζάρι τώρα ξεκινάει και δεν αποκλείεται η συμφωνία να κλείσει σε συντελεστές στο 10% και 20%, πρόταση την οποία φέρεται να στηρίζει το ΔΝΤ.
Αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι ποια προϊόντα και υπηρεσίες θα ενταχθούν στον κάθε συντελεστή.
Φάρμακα, ξενοδοχεία, εφημερίδες, βιβλία και εισιτήρια θεάτρου σήμερα εντάσσονται στον υπερμειωμένο συντελεστή 6,5%. Στο σενάριο των δανειστών, ο υπερμειωμένος συντελεστής καταργείται, οπότε αν μεταφερθούν στο 10 – 11% θα σημειωθεί ανατίμηση.
Οι δανειστές επιμένουν για ένταξη στον συντελεστή 10% ή 11% ορισμένων βασικών ειδών διατροφής.
Η ιστορία του ΦΠΑ από τον Τσοβόλα μέχρι σήμερα
Ολα ξεκίνησαν το 1957, όταν προκειμένου να υπάρξει μία ενιαία εναρμόνιση στην έμμεση φορολογία των κρατών-μελών της ΕΟΚ διορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μία ειδική επιτροπή φορολογικής εναρμόνισης, με πρόεδρο τον καθηγητή Neumark.
Η «Επιτροπή Νιούμαρκ» εξετάζοντας τις μέχρι τότε πρακτικές ανά τον κόσμο, πρότεινε την κατάργηση όλων των εφαρμοζόμενων εσωτερικών (εθνικών) σωρευτικών φόρων κύκλου εργασιών και την αντικατάστασή τους μ’ έναν μόνο φόρο, τον ΦΠΑ, που εφάρμοζε επιτυχώς την εποχή εκείνη η Γαλλία σε κάθε στάδιο συναλλαγής πάνω στην προστιθέμενη αξία.
Η πρώτη χώρα που υιοθέτησε τον ΦΠΑ σε μεγάλη κλίμακα ήταν η Γαλλία το 1965. Ακολούθησαν οι περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα εφαρμόστηκε από την 1η Ιανουαρίου του 1987.
Ύστερα από απόφαση του τότε υπουργού Οικονομικών Δημήτρη Τσοβόλα εφαρμόστηκαν τρεις διαφορετικοί συντελεστές και η επιβολή έγινε σχετικά ομαλά. Οι πρώτοι που πλήρωσαν τον φόρο, ήταν οι πελάτες των κέντρων διασκέδασης όπου γιόρτασαν το πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν, πληρώνοντας μάλιστα 36%.
Ο συντελεστής του ΦΠΑ ήταν 6% για είδη λαϊκής κατανάλωσης, 16% για υπηρεσίες και 36% για είδη πολυτελείας.
Από τότε οι συντελεστές έχουν αλλάξει πολλές φορές – κυρίως ανοδικά και κατέληξαν στο σημερινό σύστημα με το 6,5%, το 13% και το 23%.
Ο κανονικός συντελεστής ΦΠΑ, αυξήθηκε από τον Γιώργο Αλογοσκούφη το 2005 στο 19%, και αυξήθηκε δύο φορές το 2010 σε 21 και 23%.
Η μαύρη τρύπα του ΦΠΑ
Αυτό που δείχνουν έρευνες είναι ότι μεγάλο μέρος του ΦΠΑ το ελληνικό κράτος δεν καταφέρνει να το εισπράξει. Αν και στην Ελλάδα εφαρμόζεται ένας από τους τέσσερις υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρώπη, ένα μεγάλο μέρος πάει… χαμένο.
Χαμένα έσοδα του ΦΠΑ, ύψους τουλάχιστον 6,65 δισ. ευρώ, εντοπίζουν στην Ελλάδα οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σύμφωνα με την έρευνα, τα έσοδα από τον ΦΠΑ στη χώρα θα έπρεπε να ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ.
Το έλλειμμα ΦΠΑ είναι η διαφορά ανάμεσα στα αναμενόμενα έσοδα ΦΠΑ και τα ποσά ΦΠΑ που εισπράττουν πραγματικά οι εθνικές αρχές. Παρόλο που η μη συμμόρφωση με τους κανόνες αποτελεί σίγουρα σημαντική αιτία γι’ αυτή την υστέρηση εσόδων, το έλλειμμα ΦΠΑ δεν οφείλεται μόνο στην απάτη. Η μη καταβολή του ΦΠΑ οφείλεται επίσης, μεταξύ άλλων, σε πτωχεύσεις, αφερεγγυότητα, στατιστικά σφάλματα, καθυστερημένες πληρωμές και φοροαποφυγή.
Το 2012, τα χαμηλότερα ελλείμματα ΦΠΑ καταγράφηκαν στις Κάτω Χώρες (5% των αναμενόμενων εσόδων), στη Φινλανδία (5%) και στο Λουξεμβούργο (6%). Τα μεγαλύτερα ελλείμματα σημειώθηκαν στη Ρουμανία (44% των αναμενόμενων εσόδων ΦΠΑ), στη Σλοβακία (39%) και στη Λιθουανία (36%). Το διάστημα 2011-2012, σε έντεκα κράτη μέλη το έλλειμμα ΦΠΑ μειώθηκε, ενώ σε 15 αυξήθηκε. Η Ελλάδα παρουσίασε τη μεγαλύτερη βελτίωση μεταξύ του 2011 (9,1 δισ. ευρώ) και του 2012 (6,6 δισ. ευρώ), μολονότι εξακολουθεί να είναι ένα από τα κράτη μέλη με το μεγαλύτερο έλλειμμα ΦΠΑ (33%).
Με τον βασικό συντελεστή στο 23% η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης. Τη χώρα ξεπερνά η Ουγγαρία με 27%, η Δανία, η Κροατία και η Σουηδία με 25%, καθώς και Φινλανδία με τη Ρουμανία που έχουν συντελεστή 24%.
Δεκάδες χώρες εφαρμόζουν «υπερχαμηλούς» συντελεστές, αντίστοιχους με το 6,5% που εφαρμόζει ι η Ελλάδα. Η Γαλλία εφαρμόζει συντελεστές 2,1 και 5,5%, η Ισπανία 4% όπως και η Ιταλία, το Λουξεμβούργο 3%, ενώ πολλές χώρες βρίσκονται στο 5%.
Εδαφική εφαρμογή
Ο ΦΠΑ στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν εφαρμόζεται στα τρίτα εδάφη, δηλαδή:
– τη νήσο Ελιγολάνδη, την περιοχή του Μπύζιγκεν, τη Θέουτα, τη Μελίλια, το Λιβίνιο, την Καμπιόνε ντ’ Ιτάλια και τα ιταλικά ύδατα της λίμνης του Λουγκάνο (εδάφη που δεν αποτελούν τμήμα του τελωνειακού εδάφους της ΕΕ)·
– το Άγιον Όρος, τις Κανάριες νήσους, τα γαλλικά υπερπόντια διαμερίσματα, τις νήσους Ώλαντ (Åland) και τις αγγλονορμανδικές νήσους (εδάφη που αποτελούν τμήμα του τελωνειακού εδάφους της ΕΕ).
– Κατόπιν των διατάξεων της Συνθήκης, ο ΦΠΑ δεν εφαρμόζεται επίσης στο Γιβραλτάρ, καθώς και στο τμήμα της Κύπρου επί του οποίου δεν ασκεί ουσιαστικό έλεγχο η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι περιοχές αυτές θεωρούνται τρίτα εδάφη.
– Το Πριγκιπάτο του Μονακό, η νήσος του Μαν και οι ζώνες κυριαρχίας του Ηνωμένου Βασιλείου στο Ακρωτήρι και τη Δεκέλεια δεν θεωρούνται ως χώρες εκτός ΕΕ· συνεπώς ο ΦΠΑ εφαρμόζεται σε αυτά.
