30 Ιουνίου, 2015 | 11:50

Η χώρα έχει μπει ήδη σε αχαρτογράφητα νερά, σε μια πραγματικότητα δηλαδή την οποία δεν έχουμε ξαναζήσει, τουλάχιστον τις τελευταίες δεκαετίες. Κλειστές τράπεζες, περιορισμός στην κίνηση κεφαλαίων, ουρές μπροστά από ΑΤΜ και σε πρατήρια καυσίμων και στο βάθος δημοψήφισμα με ένα ερώτημα από το οποίο διακυβεύονται πολλά περισσότερα από την διευθέτηση του χρέους και την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.

Σύμφωνα με τον Γιώργο Παγουλάτο, καθηγητή Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και επισκέπτη Καθηγητή στο Κολέγιο της Ευρώπης, ήδη το κλείσιμο των τραπεζών και η επιβολή capital control βύθισε τη χώρα μας σε μια δίνη από την οποία θα είναι δύσκολο να βγει, ειδικά αν βρεθεί εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου. Ποιές είναι οι συνέπειες που θα πρέπει να γνωρίζει ο πολίτης;

Σε συνέντευξη που μας παραχώρησε (απόγευμα Δευτέρας 29/6), μας εξηγεί τις συνέπειες από την μη ύπαρξη συμφωνίας με τους ευρωπαίους εταίρους και την αδυναμία ανταπόκρισης της χώρας μας στις δανειακές απαιτήσεις, ενώ υποστηρίζει ότι το αληθινό ερώτημα της Κυριακής είναι Ευρώ ή Χρεοκοπία.

Ποιό είναι το πραγματικό διακύβευμα του δημοψηφίσματος; Το ερώτημα είναι η αποδοχή ή απόρριψη της πρότασης των δανειστών ή όπως υποστηρίζεται πρόκειται για επιλογή ευρώ ή δραχμή;

Η κυβέρνηση επικαλείται την διάταξη του Συντάγματος που λέει ότι δημοψήφισμα  μπορεί να γίνει για εθνικούς λόγους. Το Σύνταγμα πράγματι προβλέπει ότι δεν μπορεί να γίνει δημοψήφισμα για δημοσιονομικούς λόγους. Το συγκεκριμένο αντικείμενο που έχει θέσει σε δημοψήφισμα η κυβέρνηση, αυτή η πρόταση των δανειστών, είναι σαφές ότι είναι μια πρόταση κυρίως δημοσιονομικών μέτρων. Επομένως υπάρχει μια ευθεία σύγκρουση και με το πνεύμα και με το γράμμα του Συντάγματος. 

Ο μόνος τρόπος να αρθεί αυτή η σύγκρουση είναι να πάρουμε σοβαρά την δικαιολογητική βάση της κυβέρνησης ότι αυτό είναι ένα δημοψήφισμα για εθνικούς λόγους. Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι είναι δημοψήφισμα για το πραγματικό του διακύβευμα που είναι, όχι βέβαια η συγκεκριμένη αυτή πρόταση των πιστωτών αλλά ουσιαστικά η συμμετοχή της χώρας στο ευρώ. 

Είναι ένα δίλημμα ανάμεσα στο ερώτημα Ευρώ ή Χρεοκοπία, Ευρώ ή Δραχμή, Ευρώπη ή απομόνωση και πορεία καταστροφής μακριά από το σημαντικότερο κεκτημένο της χώρας που είναι η συμμετοχή μας στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς.

H άποψη ότι το δημοψήφισμα είναι ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της κυβέρνησης έχει κάποια λογική;

Δεν το πιστεύω. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι αυτή η κίνηση της κυβέρνησης να αποχωρήσει αιφνιδιαστικά, μονομερώς σε μια φάση που υπήρχε σαφής προσπάθεια σύγκλισης ήταν μια εξέλιξη που έχει τραυματίσει τη σχέση της ελληνικής κυβέρνησης με τους εταίρους και την αξιοπιστία και δυνατότητα της χώρας να μπορεί να διαπραγματευτεί αποτελεσματικά μια καλύτερη συμφωνία. Φοβάμαι ότι αν η κυβέρνηση επιστρέψει μετά από ένα όχι η κατάσταση στην πραγματική οικονομία θα είναι πολύ χειρότερη από αυτή που ήταν μόλις 10 μέρες πριν.

Σας θυμίζω ότι οι τράπεζες έχουν κλείσει για πρώτη φορά επί δεκαετίες. Η χώρα πέρασε πέντε χρόνια τραγικής κρίσης αλλά τράπεζες δεν έκλεισαν ούτε είχαμε κεφαλαιακούς ελέγχους. Αυτό είναι μια κατάσταση που δεν αντιστρέφεται, καθόλου εύκολα και έχει ένα τεράστιο κόστος ήδη για την πραγματική οικονομία που θα αρχίσει να γίνεται αισθητό τις επόμενες ημέρες. Η κυβέρνηση θα επιστρέψει λοιπόν υπό πολύ χειρότερες συνθήκες και αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο το πρόγραμμα που θα έχει μπροστά της δεν θα είναι καν το ίδιο, άλλωστε το πρόγραμμα έχει λήξει, από την Τρίτη δεν υφίσταται, ούτε η πρόταση, ούτε το πρόγραμμα ούτε η χρηματοδότηση που επιστρέφει πίσω στο Λουξεμβούργο. 

Βρισκόμαστε στο κενό. Αυτή η πρόταση δεν υπάρχει. Στην καλύτερη περίπτωση θα περιμέναμε μια πρόταση η οποία δεν θα ήταν πολύ χειρότερη. Με το ρήγμα της εμπιστοσύνης και τη συγκρουσιακή επιλογή που έκανε η κυβέρνηση φοβάμαι οι όροι με τους οποίους θα επιστρέφαμε θα είναι πολύ χειρότεροι.

Η προεδρεία της Κομισιόν υποστηρίζει ότι το πρόγραμμα που προτάθηκε δεν ήταν υφεσιακό ενώ αντίθετα η κυβέρνηση λέει ότι θα οδηγούσε σε νέα λιτότητα. Αυτή η διάσταση απόψεων δικαιολογεί ότι οδηγηθήκαμε στο δημοψήφισμα και πόσο διαφέρουν τα δύο προγράμματα μεταξύ τους, δηλαδή αυτό που πρότειναν οι θεσμοί με εκείνο της ελληνικής πλευράς;

Το πρόγραμμα των δανειστών είχε υφεσιακά στοιχεία αλλά είχε και στοιχεία αναπτυξιακά. Η τελική ισορροπία θα ήταν αναπτυξιακή γιατί θα περιλάμβανε πρώτον μια σαφή αναφορά δέσμευσης ελάφρυνσης του χρέους δεύτερον έχει μέτρα διαρθρωτικού χαρακτήρα τα οποία είναι αναπτυξιακά και τρίτον θα συνοδευόταν από το πακέτο Γιουνκέρ των 35 δις το οποίο σαφώς είναι αναπτυξιακό. Άρα στη συνολική ισορροπία το πακέτο πράγματι, παρά τα υφεσιακά μέτρα τα οποία περιλάμβανε επιμέρους, υπερισχύει το αναπτυξιακό στοιχείο.

Τα δύο προγράμματα διαφέρουν ως προς το ότι το ελληνικό πρόγραμμα ήταν βαρύτερο στην φορολόγηση κυρίως των επιχειρήσεων ενώ το πρόγραμμα των εταίρων αντικαθιστά την αύξηση της φορολόγησης του ιδιωτικού τομέα με μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό σύστημα. Η εκδοχή του ελληνικού προγράμματος έχει στοιχεία τα οποία δεν βοηθάνε στην ανάπτυξη παρότι είναι προφανής η προσπάθεια να αποφευχθεί η αύξηση του βάρους στους συνταξιούχους.

Αλλά να σας δώσω ένα παράδειγμα: η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών σε μια οικονομία που έχει τις βαρύτερες ασφαλιστικές εισφορές σε όλη την ευρωζώνη είναι η χειρότερη πολιτική όταν έχεις ένα ποσοστό 26 -27% ανεργίας και θέλεις να δημιουργήσεις θέσεις εργασίας. Αυτό ήταν η πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης και ήταν μια λάθος πρόταση. 

Τώρα αυτές οι διαφορές είναι ικανές για να δικαιολογήσουν την ρήξη;

Ασφαλώς όχι. Η τελική έκβαση αυτή, η διάρρηξη της διαδικασίας διαπραγμάτευσης και αποχώρησης της κυβέρνησης από το τραπέζι ήταν μια ακραία αντίδραση η οποία δεν δικαιολογείται από την πορεία των διαπραγματεύσεων που οδηγούνταν σε σύγκλιση. Παρά τις διαφορές ήταν σαφές ότι η απόσταση μεταξύ των δύο μερών είχε γεφυρωθεί και επίσης η πρόταση αυτή των εταίρων δεν θα ήταν η τελευταία. Υπήρχαν ακόμα περιθώρια ενός τελευταίου γύρου βελτιώσεων.  Ήταν νομίζω μεγάλο λάθος αυτή η αντίδραση και σαφώς δεν δικαιολογείται από την πορεία των διαπραγματεύσεων.

Τελικά όμως φτάσαμε να μιλάμε σήμερα για δημοψήφισμα. Αν το δίλημμα είναι όπως μας το περιγράψατε Ευρώ ή Δραχμή, Ευρώ ή Χρεοκοπία, ο πολίτης τι θα πρέπει να γνωρίζει, τι θα αντιμετωπίσει σε περίπτωση που επιλέξει να ακολουθήσει την δεύτερη επιλογή;

Η εναλλακτική έκβαση της δραχμής δεν σημαίνει ότι επιστρέφουμε σε μια κατάσταση στην οποία θα είμαστε το 1999, να έχουμε το εθνικό μας νόμισμα και θα είμαστε όπως είμασταν τότε. Το ουσιαστικό του ερωτήματος είναι Ευρώ ή Χρεοκοπία και η χρεοκοπία έχει πολλά στάδια μέχρι να φτάσεις και να εκδώσεις δικό σου νόμισμα. Αυτά είναι στάδια καταστρεπτικά. Μέσα στο ευρώ τι μας κάνουν;  Μας δίνουν μια ρευστότητα που είναι τα δάνεια του επίσημου τομέα για να μην χρεοκοπήσουμε με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις. Η ρευστότητα μας κερδίζει χρόνο και αποτρέπει την χρεοκοπία. 

Το πιο βασικό στοιχείο της χρεοκοπίας είναι η μαζική κατάρρευση του οικονομικού συστήματος, η απώλεια των καταθέσεων και δεν μιλάμε για μεγαλοκαταθέτες γιατί αυτοί έχουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό κυρίως. Μιλάμε για τον μέσο εργαζόμενο, για την μικρή επιχείρηση, την οικογένεια, τον συνταξιούχο, τον μισθοδοτούμενο που έχουν κάποια χρήματα στην τράπεζα. Αυτά λοιπόν όταν το σύστημα χρεοκοπεί χάνονται. Μπαίνουν πια στην διαδικασία της εξυγίανσης, αποτελούν κομμάτι των περιουσιακών στοιχείων που έχει στα χέρια της η τράπεζα προκειμένου να εξυγιανθεί. Επομένως χάνεται ένα σημαντικό ποσοστό τους.

Μετά από αυτό έχουμε διαδικασία κατά την οποία αρχίζει μαζική κατάρρευση επιχειρήσεων. Η χρεοκοπία του δημοσίου τομέα θα συμπαρασύρει μαζί της πλήθος επιχειρήσεων που έχουν δάνεια με εγγυητή το δημόσιο, οι οποίες έχουν σχέση με τράπεζες που έχουν καταρρεύσει. Αυτές οι μαζικές χρεοκοπίες επιχειρήσεων και προφανώς η φυγή όλων των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων από τη χώρα – κάτι που ήδη αυτές τις μέρες συντελείται –  θα σημάνουν ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Αυτή η κυβέρνηση έχει ασχοληθεί κυρίως με τους εργαζόμενους ή τους απολυμένους του δημόσιου τομέα, ενώ οι περισσότεροι εργαζόμενοι στην ελληνική οικονομία εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα. 

Ο ιδιωτικός τομέας λοιπόν δεν θα μπορέσει να υποστεί το σοκ μιας χρεοκοπίας.  Επομένως θα υπάρχει ένα σχήμα με μαζική κατάρρευση επιχειρήσεων και ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Για να μπορέσουν να καλυφθούν οι ανάγκες της ρευστότητας της οικονομίας η κυβέρνηση θα εξέδιδε τα λεγόμενα IOU, χαρτιά με τα οποία ελλείψει άλλης ρευστότητας θα πλήρωνε μισθούς στο δημόσιο τομέα και συντάξεις δημοσίων υπαλλήλων. Αυτά τα χαρτιά θα είχαν ελάχιστη αξία,  πραγματική αγοραστική αξία. Ο κόσμος θα σπεύδει να αποθησαυρίζει όσα ευρώ του έχουν απομείνει και να «διώχνει», συναλλάσσεται με αυτά τα χαρτιά όσο γίνεται ταχύτερα διότι η αξία τους θα μειώνεται όπως μειώνεται ταχύτατα η  αξία  κάθε πληθωριστικού και αδύναμου νομίσματος. Θυμίζω ότι η Ελλάδα έχει μνήμες τέτοιες. Οικογένειες το ΄40, το ΄50 ακόμα και μέχρι και το ΄80, κρατούσαν τις αποταμιεύσεις τους. Είχαν κρατήσει τη συνήθεια της χρυσοφιλίας, αποθήκευαν κάπου μερικές λίρες ως το νόμισμα που θεωρούσαν ότι έχει κάποια αξία σταθερή, διότι την αξία του νομίσματος την «κατέτρωγε» ο υψηλός πληθωρισμός. 

Σε ένα τέτοιο εθνικό νόμισμα «σκουπίδι» θα καταλήγαμε και οι μόνοι κερδισμένοι από αυτήν την κατάσταση θα είναι όσοι έχουν στα χέρια τους, σταθερές αξίες, όσοι έχουν αποθησαυρίσει ευρώ, θα έχουμε μια μαύρη αγορά των ευρώ τα οποία θα πωλούνται σε πολύ μεγαλύτερη τιμή από την ονομαστική τους τιμή. Θα έχουμε επίσης ένα πάρτυ για όσους έχουν κεφάλαια και εισοδήματα από το εξωτερικό οι οποίοι θα μπορούν να έρθουν και να μας αγοράσουν φτηνά.

Τα χρέη του κράτους εν τω μεταξύ δεν σβήνουν με την χρεοκοπία. Δεν διαγράφονται. Τα χρέη εξακολουθούν να υπάρχουν. Οι πιστωτές έχουν απαιτήσεις απέναντί τους που ασχέτως αν έχει χρεοκοπήσει μια χώρα, αυτές οι απαιτήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν. Αυτή η ιδέα ότι αν περάσουμε σε χρεοκοπία θα απαλλαγούμε από τα χρέη δεν υφίσταται.

Με τα χρέη των πολιτών τι θα γίνει; Υπάρχει εντύπωση σε πολλούς πολίτες  ότι και αυτά θα σβήσουν

Τα χρέη των πολιτών και όλων είναι περιουσιακό στοιχείο της τράπεζας το οποίο με την εξυγίανση της τράπεζας «περνάει» στο διάδοχο σχήμα.

Ένα πράγμα ξέρουν όλοι όσοι ασχολούνται με τις τράπεζες, ότι τα χρέη που οφείλουν, είτε επιχειρήσεις είτε πολίτες καταναλωτές στις τράπεζες δεν εξαλείφονται ποτέ. Αν τα χρέη αυτά έχουν συναφθεί σε ελληνικές τράπεζες λογικά θα μετατραπούν σε δραχμές. Τα χρέη που έχουν πολλές επιχειρήσεις που έχουν δανειστεί από ξένες τράπεζες και είναι πολύ υγιείς επιχειρήσεις, εξωστρεφείς, αυτές θα οφείλουν τα δάνειά τους σε ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε ένα κύμα πτωχεύεων από τις πιο υγιείς επιχειρήσεις , τις πιο διεθνοποιημένες πιθανόν που έχουν χρέη στο εξωτερικό. Δεν είναι μόνο αυτό. Είναι τα χρέη που έχουν οι εταιρείες και επιχειρήσεις προς τους προμηθευτές τους, τους πελάτες τους, προς άλλους συναλλασσόμενους μαζί τους. Αυτά τα χρέη εξακολουθούν να υπάρχουν. Το βάρος τους θα οδηγούσε σε ένα ντόμινο καταρρεύσεων επιχειρήσεων διότι δεν θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν αν τα χρέη αυτά είναι σε σκληρό συνάλλαγμα.

Από την Τρίτη και αν δεν υπάρξει συμφωνία μένουμε χωρίς πρόγραμμα, εκκρεμεί η δόση του ΔΝΤ. Περιγράψτε μας πώς θα είναι η επόμενη μέρα, τι θα γίνει με το χρέος

Τα πράγματα είναι και σύνθετα αλλά και απλά στη λογική τους.  Η χώρα δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της στο ΔΝΤ. Αυτό μπαίνει σε μια κατηγορία υπό αίρεση χρεοκοπίας. Θα δοθούν μερικές εβδομάδες μέχρι να κηρυχθεί επίσημα η χώρα σε καθυστέρηση και σε καθεστώς χρεοκοπίας. Εάν η χώρα κηρυχθεί σε καθεστώς χρεοκοπίας απέναντι στο ΔΝΤ, το οποίο θα γίνει αν δεν πληρωθεί το χρέος προς το Ταμείο,  αυτό συμπαρασύρει και το χρέος προς τον ευρωπαϊκό μηχανισμό. 

Η χώρα δηλαδή μπαίνει επισήμως σε χρεοκοπία απέναντι και στους ευρωπαίους δανειστές της. Αυτό καθιστά τα χρέη τους απαιτητά. Αυτό σημαίνει ότι εγγυήσεις που έχουν στα χέρια τους, για παράδειγμα για το δάνειο που δόθηκε για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, οι μετοχές  των τραπεζών θα ανήκουν στο EFSF, στον ευρωπαϊκό μηχανισμό. Σημαίνει ότι από τη στιγμή που μπαίνει σε χρεοκοπία το τραπεζικό της σύστημα πρακτικά καταρρέει. Οι τράπεζες έχουν ως περιουσιακά στοιχείά ή ως εγγύηση των περιουσιακών τους στοιχείων, εγγυήσεις του δημοσίου. Από τη στιγμή που το δημόσιο καταρρέει τα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών είναι πια σκουπίδια. 

Επίσης η χρηματοδότηση των 90 δις που έχει δώσει ο ευρωπαϊκός μηχανισμός ELA στις τράπεζες, έχει και αυτή απέναντί του κάποια ενέχυρα που έχουν δώσει οι τράπεζες. Καθώς καταρρέει η αξία αυτών των ενεχύρων και οι τράπεζες είναι πλέον αφερέγγυες, ο ELA καθιστά απαιτητή την χρηματοδότηση των 90 δις. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες μπαίνουν σε μια διαδικασία αναδιάρθρωσης (resolution), εξυγίανσης που γίνεται με το βασικό στοιχείο που έχουν «στα χέρια τους» οι τράπεζες, που είναι οι καταθέσεις.

Οι καταθέσεις αυτές που είναι εγγυημένες από το κράτος, έχουν απέναντί τους ένα κράτος το οποίο εφόσων θα έχει χρεοκοπήσει δεν θα μπορεί να εξυπηρετήσει και να καλύψει την εγγύηση των καταθέσεων.

Άρα καταλήγουμε σε κούρεμα των καταθέσεων προκειμένου να μπορούν να εξυγιανθούν οι τράπεζες και να γίνει η διαδικασία της αναδιάρθρωσης των τραπεζών. Καταλήγουμε δηλαδή σε μια κατάσταση που συνδυάζει το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο, με το οποίο άνθρωποι, μικροκαταθέτες ή μεγαλύτεροι καταθέτες έχασαν ένα μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεων τους, σε ένα συνδυασμό Κύπρου και Αργεντινής, στην οποία επίσης κατέρρευσαν οι τράπεζες. Στην Αργεντινή η κατάσταση ξεκίνησε περίπου, χωρίς να θέλω να κινδυνολογήσω όπως ξεκίνησε την Δευτέρα. Κάποια μέρα οι καταθέτες ξύπνησαν και τους είπαν ότι οι τράπεζες έχουν κλείσει. 

Όταν οι τράπεζες έχουν κλείσει, όπως τώρα και τονίζω ότι αυτό δεν έγινε ποτέ σε όλα τα προηγούμενα χρόνια της φοβερής αυτής κρίσης, μπορούν πια να ανοίξουν με δύο μόνο τρόπους.

Ο ένας τρόπος είναι εάν πάει σε συμφωνία με τους δανειστές και να επιστρέψουμε σε μια κανονική κατάσταση.

Ο δεύτερος είναι πια αν η χώρα έχει χρεοκοπήσει, έχει καταρρεύσει πλήρως και έχει εκδώσει ένα δικό της νόμισμα το οποίο θα είναι ένα «παλιόχαρτο» διότι δεν θα έχει καμία αξία. Θα είναι ένα νόμισμα υπερπληθωριστικό και τότε οι τράπεζες ανοίγουν, οι καταθέτες τους βλέπουν τις «κουρεμένες» καταθέσεις τους να μετατρέπονται και σε εθνικό νόμισμα. Δηλαδή να έχουν χάσει, λόγω της μετατροπής και μόνο, περίπου το μισό της αξίας τους. Αυτή είναι η κατάσταση και η επιστροφή στην κανονικότητα ή μια έξοδος από μια κατάσταση κλεισίματος του τραπεζικού συστήματος και ελέγχου των τραπεζών.

Ο μόνος δρόμος που υπάρχει είναι ο δρόμος μιας συμφωνίας. Και εδώ που έφτασε η κατάσταση, η συμφωνία με οποιοσδήποτε όρους να είναι, ακόμα και με βαρύτερους όρους από αυτούς που απέρριψε αυτή η κυβέρνηση θα είναι καλύτερη σε σχέση με την εναλλακτική της.

Δυστυχώς αυτό είναι το αδιέξοδο στο οποίο έχουμε βρεθεί.

Υπάρχει χρόνος  για να βρεθεί μια συμφωνία ή η προοπτική είναι η χρεοκοπία, εντός ή εκτός ευρώ; Ποια είναι τα σενάρια που έχουμε μπροστά μας;

Το αν υπάρχει χρόνος είναι θέμα πολιτικής απόφασης της κυβέρνησης. Αν η κυβέρνηση συνειδητοποιήσει που πηγαίνει η κατάσταση, σε ποια ανεπίστρεπτη πορεία έχει μπει η χώρα μετά την επιλογή  για το κλείσιμο των τραπεζών και στους ελέγχους της κίνησης κεφαλαίων, αν ακούσει ακόμα και τα δικά της στελέχη – την Δευτέρα δημοσιεύτηκε μια συγκλονιστική επιστολή του κ. Χρυσόγονου ενώ και άλλα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που δεν έχουν ατζέντα ούτε τη δραχμή ούτε τη χρεοκοπία και καλαβαίνουν που πηγαίνει η κατάσταση, νιώθουν ένα βαρύτατο συνειδησιακό πρόβλημα, συναισθανόμενοι την ευθύνη που έχουν πλέον ως στελέχη της κυβέρνησης ή του κυβερνώντος κόμματος.

Όλοι όσοι μπορούν να κατανοήσουν την κατάσταση έξω από τους παραμορφωτικούς φακούς της ιδεολογίας τους καταλαβαίνουν ότι κάτι πρέπει να γίνει για να ανακοπεί αυτή η πορεία. Έστω και την τελευταία στιγμή η κυβέρνηση οφείλει να επιστρέψει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, οποιαδήποτε συμφωνία  και να υπάρχει τώρα θα είναι λιγότερο επαχθής από οτιδήποτε προκύψει την επόμενη ημέρα. 

Κυρίως λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο μιας αρνητικής απάντησης στο δημοψήφισμα.

Ας υποθέσουμε ότι δεν γίνεται αυτό αντιληπτό και ότι υπερισχύει η άποψη που εκφράζεται από στελέχη της συγκυβέρνησης ότι είναι καλύτερο να πάμε σε ρήξη και ενδεχομένως σε άλλο νόμισμα, διότι μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει καμία λύση και ανάπτυξη με το ευρώ, επομένως ας ακολουθήσουμε άλλη πορεία. Υπάρχει λογική σε αυτό;

Αυτή είναι μια άποψη η οποία είναι τόσο καταστροφικά αφελής μετά από πέντε χρόνια κρίσης που έχει ζήσει η χώρα, δεν είναι απλώς ανιστόρητοι είναι εξαιρετικά επικίνδυνοι αν λάβει κανείς υπόψη του τις ιδιαίτερες συνθήκες. Νομίζω ότι στην περίπτωση της Κύπρου η αρχική προσφορά που είχαν, που ήταν πάρα πολύ επαχθής, μιλούσε για ένα κούρεμα όλων των καταθέσεων που ισοδυναμούσε περίπου με το σύνολο των υψηλότερων επιτοκίων που είχαν πάρει τα τελευταία δύο ή τρια χρόνια. Όταν γύρισε πίσω η κυβέρνηση εισέπραξε ένα βροντερό όχι από το κοινοβούλιο και όταν επέστρεψε μετά το βροντερό όχι στις Βρυξέλλες η απόφαση ήταν πια πολύ χειρότερη. Ήταν πια για πλήρες κούρεμα των καταθέσεων, οι αποταμιευτές της Λαϊκής Τράπεζας καταστράφηκαν ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Το ότι μια κατάσταση είναι βαριά και το ότι ο ελληνικός λαός έχει υποστεί τεράστιες εισοδηματικές απώλειες τα τελευταία χρόνια δεν σημαίνει ότι μπορεί να γίνει καταστροφικά χειρότερη.

Το επιχείρημα ότι τα τελευταία πέντε χρόνια οι μισθοί και τα εισοδήματα έχουν μειωθεί κατά 30 -35% είναι πραγματικότητα, αλλά σώσαμε τουλάχιστον ένα μεγάλο ποσοστό και είμαστε σε μια συγκυρία που η Ευρώπη ανακάμπτει, η ανεργία μειώνεται σε όλη την Ευρωζώνη, για πρώτη φορά μετά από 4-5 χρόνια η Ευρώπή έχει περάσει ξανά σε ανάκαμψη και μέσα σε 2-3 χρόνια ανάκαμψης τα χαμένα εισοδήματα αυτά θα μπορέσουν να ανακτηθούν. Η οικονομία ήταν έτοιμη να περάσει σε ανάκαμψη και θυμίζω ότι η περυσινή χρονιά  τελείωσε με μια οριακή ανάπτυξη.

Αυτό όμως  δεν έφτασε στον πολίτη και εκεί ίσως κρύβεται η δυσπιστία του κόσμου πια προς τους ξένους και στα προγράμματα που προτείνονται.

Κοιτάξτε η Ελλάδα είχε 5 χρόνια προσαρμογής. Ξεκίνησε από μια κρίση που ήταν ο χειρότερος συνδυασμός μακροοικονομικών δεδομένων που έχει υπάρξει σε ανεπτυγμένη χώρα. Ένα έλλειμμα δημοσιονομικό  και ένα εξωτερικό έλλειμμα 15%, ένα πρωτογενές έλλειμμα 11%, δημόσιο χρέος 115%. Αυτός είναι ένας εφιαλτικός συνδυασμός δεδομένων. Από μια τέτοια κατάσταση μια οικονομία είτε βγαίνει με σαρωτική χρεοκοπία στην οποία καταστρέφονται οι αποταμιευτές, μειώνονται τα εισοδήματα κατά 50% και παραπάνω, κλείνουν μαζικά σε πολλαπλάσιο αριθμό από αυτό που είχαμε, επιχειρήσεις , με ακόμα μεγαλύτερη ανεργία, ένα σαρωτικό σοκ χρεοκοπίας,  ή επιστρέφει μέσα από ένα πάρα πολύ οδυνηρό πρόγραμμα προσαρμογής.

Σε σχέση με την κατάσταση στην οποία βρεθήκαμε, η προσαρμογή που έχει υποστεί η ελληνική οικονομία ήταν εξαιρετικά οδυνηρή αλλά βρισκόταν προς το τέλος της. Έχουμε διανύσει τα 4/5 του δρόμου αυτής της προσαρμογής. Τα 5 χρόνια της ύφεσης έφταναν στο τέλος της. Πετάμε 5 χρόνια θυσιών όταν έχει ήδη διαφανεί το φως στο τέλος του τούνελ. Θυμίζω ότι για πρώτη φορά η Ευρώπη έμπαινε σε ανάκαμψη. Έχει μπει σε ανάκαμψη, δείτε τι γίνεται στην Ισπανία, στην Πορτογαλία. Χώρες που βρίσκονταν στην ίδια απελπιστική κατάσταση πριν από δύο χρόνια. Η Ισπανία έχει το μεγαλύτερο ρυθμό νέων θέσεων εργασίας. Η Πορτογαλία έχει 6% μέσο όρο ανάπτυξη των εξαγωγών της κάθε χρόνο. Η ΕΚΤ έχει περάσει σε μια πολιτική που κόβει χρήμα με μικρά επιτόκια και θα φτάσει το 1 τρις συνολικά. Έχουμε το πακέτο Γιουνκέρ, το οποίο έχει ένα μερίδιο 35 δις για την Ελλάδα. Έχουμε και την Ευρωζώνη σε μια συγκυρία στενότερης ενοποίησης οικονομικής.

Όλα αυτά λοιιπόν είναι ένα πολύ ευνοϊκό περιβάλλον το οποίο θα βοηθούσε και θα επιτάχυνε την ανάκαμψη στην Ελλάδα για την οποία ήταν έτοιμη.

Σήμερα ωστόσο, η πραγματικότητα που έχουμε είναι τελείως διαφορετική. Την Δευτέρα οι πολίτες ήρθαν αντιμέτωποι με κλειστές τράπεζες, το Σαββατοκύριακo έψαχναν γεμάτα ATM να βγάλουν χρήματα, έχει τεθεί σε ισχύ το capital control. Τι συμβαίνει από εδώ και πέρα, με ποιες συνέπειες θα βρεθούν αντιμέτωποι;

Όταν μια οικονομία μπει σε capital control, σε τραπεζικούς ελέγχους, η μόνη δυνατότητα να αρθούν ή να ανοίξουν οι τράπεζες είναι να υπάρξει ένα πλαίσιο σταθερότητας και αυτό δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η Κύπρος βγήκε από τα capital control πριν από μερικές εβδομάδες, μετά από δύο χρόνια. Η Ισλανδία ήταν πέντε χρόνια σε περιορισμό στην κίνηση κεφαλαίων. Δεν είναι μια ιστορία εύκολη αυτή στην οποία καταλήξαμε δυστυχώς. Είναι μια ιστορία που έχει βάθος χρόνου, έχει πολύ ταλαιπωρία και έχει πολύ πόνο μαζί της για να επιστρέψουμε σε συνθήκες κανονικότητας. 

Δεν ξέρουμε επομένως πότε θα ανοίξουν και πάλι οι τράπεζες και με ποια συνθήκη;

Στο τέλος της εβδομάδας ή  μετά το δημοψήφισμα η κυβέρνηση θα ανακοινώσει ότι παρατείνεται το καθεστώς των κλειστών τραπεζών και των κεφαλαιακών ελέγχων. Αν το αποτέλεσμα είναι Ναι θα μπούμε σίγουρα σε μια διαδικασία εξαιρετικά θετική. Θα υπάρξει ανακούφιση ότι θα υπάρχει η νομιμοποίηση από το εκλογικό σώμα για μια συμφωνία και για την παραμονή στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Τότε λοιπόν η διαδικασία θα επιταχυνθεί. Οι έλεγχοι θα παραμείνουν για μια μεταβατική περίοδο αλλά με προοπτική να αρχίσουν να αποσύρονται.

Η λογική εδώ είναι πολύ απλή. Οι πολίτες, οι καταθέτες πρέπει να αισθάνονται  σίγουροι και ασφαλείς με τις καταθέσεις τους. Αν δεν αισθάνονται ασφαλείς, μόλις ανοίξουν οι τράπεζες θα χιμήξουν για να πάρουν τα λεφτά τους. Πρέπει να φτάσουμε σε μια κατάσταση μετά το δημοψήφισμα στην οποία οι πολίτες να αισθάνονται ασφαλείς. Και σας θέτω το ερώτημα ποια θα είναι αυτή η κατάσταση.

Μια απόφαση εντολής σύγκρουσης με τους εταίρους ή μια απόφαση για  αναζήτηση συμφωνίας με τους εταίρους. Η πρώτη είναι το ΟΧΙ η δεύτερη είναι το ΝΑΙ με την εντολή παραμονής μας και αναζήτησης συμφωνίας μέσα στο ευρώ.

Αυτό θα κάνει διαφορά, για την ασφάλεια των καταθέσεων και την ασφάλεια του τραπεζικού συστήματος.