Οι χοροί της Κρήτης εκφράζουν τον πλούσιο εσωτερικό κόσμο του λαού. Mε τον χορό και το τραγούδι ετοιμάζεται για τις μάχες του, με τον χορό ερωτεύεται, εκφράζει τον ενθουσιασμό, τη χαρά και τη λύπη του.
Παρ’ όλο που όλοι οι κρητικοί χοροί χορεύονται σ’ ολόκληρο το νησί και έχουν τις ρίζες τους στις αρχαίες μινωικές τελετές κάθε χορός έχει και κάτι ξεχωριστό. Υπάρχει δε μια άγραφη παράδοση που τους κατατάσσει κατά επαρχίες.
Έτσι ο συρτός θεωρείται χορός της Δ. Κρήτης (Ν.Χανίων), η σούστα της Κεντρικής και Δυτικής (Ν. Ρεθύμνου, Ν Ηρακλείου, ο μαλεβιζιώτης της Κεντρικής (Ν.Ηρακλείου) και το πεντοζάλι της Ανατολικής Κρήτης(Ν. Λασιθίου).
Παρακάτω, θα σας παρουσιάσουμε σπάνιο φωτογραφικό υλικό από τις παραδόσεις, και τους χορούς της Κρήτης από διάφορες περιοχές της Κρήτης, από περισσότερο ή λιγότερους γνωστούς φωτογράφους, με γνωστούς και άγνωστους μουσικούς της κρητικής παράδοσης.
Όπου μπορούμε συνοδεύουμε τις φωτογραφίες με την πηγή τους καθώς και τον φωτογράφο που τις τράβηξε. Δυστυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις δε μπορούσαμε να βρούμε όλα τα στοιχεία. Μέρος του υλικού έχει αντληθεί από Greece, Music and Dance, Cretan Music, Old Crete, howtoseewithoutacamera.tumblr.com
“Στον ουρανό χορεύγουνε, στον Άδη κάνουν γάμο”: Μια συλλεκτική φωτογραφία από το 1964. O Nίκος Ξυλούρης χορεύει με τον Βασίλη Σκουλά, υπό τους ήχους της λύρας του Δερμιτζογιάννη
Στέλιος Φουσταλιέρης, Γιώργης Γκόγκας, Κωστας Μουντάκης και Ross Daly
Πεντοζάλι στα Χανιά, Αρχείο Παγκρήτιο Ομίλου Βρακοφόρων
Κρήτη, Αρχένες, 1903. Ο Ιωάννης Βαρδάκης ή Κοντόχας, ξακουστός λυράρης των Αρχανών. “Ντίρι ντίρι το ποτήρι. Ζήτω ο Κοντόχας” γράφει η καρτ ποστάλ.
Γάμος στα Ανώγεια, 1954. Φωτογράφος: Δημήτρης Χαρισσιάδης, Αρχείο Μουσείο Μπενάκη
Συρτός, Nelly’s, Αρχείο Μουσείο Μπενάκη
Μουσικοί παίζουν λύρα και μαντολίνο, αρχές του 20ου αιώνα στις Αρχάνες Ηρακλείου
Λυράκι με δοξάρι από μία παρέα κρητικών στις αρχές του 20ου αιώνα. Από τη Συλλογή της Ελευθερίας Ρανούτσου
Τοπική παραλλαγή του χορού “Πηδηχτός”, όπως χορεύεται στη Σητεία (Από τη συλλογή του Γιώργου Ι. Παναγιωτάκη)
Γρήγορο πεντοζάλι, Από το αρχείο της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, Ηράκλειο.
Χορεύοντας στην Κρήτη, φωτό: Nelly
Μάζωξη κρητικών με βιολιστή, αρχές 19ου αιώνα
Κρητικοί μουσικοί, αρχές 20ου αιώνα (Γιάννης Χαρκούτσης, Ασκοί, Πεδιάδα).
Κρητικοί μουσικοί παίζουν τη λύρα και το λαούτο
Οργανοπαίκτης λύρας, αρχές 20ου αιώνα, φωτό: Nelly, από το αρχείο το Μουσείου Μπενάκη
Κουτσουρέλης και Παπαδάκης
Από τα Ανώγεια
Από φεστιβάλ στο χωριό Άγιος Γεώργιος αρχές δεκαετία του 1950 του Γάλλου φωτογράφου Claude Dervenn
Πηδηχτός, Λασίθι
Βοσκός παίζει λύρα
Κεντρική Κρήτη, 1939, Nelly
Στο Γυμνάσιο Ρεθύμνου, 1929 (Βαξεβάνης και Ροδινός μεταξύ των οργανοπαικτών), από τη Συλλογή του Ιωάννη Μ. Τζανή