Πώς απεικονίζονται οι μειονότητες από τα ΜΜΕ και ειδικότερα από μέσα επικοινωνίας που αναπτύσσονται στο διαδίκτυο; Στην εποχή της πληροφορίας, πόσο καλά πληροφορημένοι είμαστε για θέματα που αφορούν τις μειονοτικές ομάδες και πόσο απέχει η πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι μειονότητες από την αντίληψη που έχει διαμορφώσει η κοινή γνώμη για αυτήν; Ποιός είναι ο ρόλος και η ευθύνη των ΜΜΕ στην αναπαραγωγή αρνητικών στερεοτύπων που συνδέονται με τις μειονότητες και πώς μπορούν να συμβάλουν ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ μύθων και πραγματικότητας;

Τα ερωτήματα αυτά,  βρέθηκαν, στο επίκεντρο του 3ου διεθνούς φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια της Βουλγαρίας, στις 4 και 5 Δεκεμβρίου, στα πλαίσια του έργου “You(th) Challenging Diversity Representation of Minorities in the New Media”, με τη συμμετοχή και της Ελλάδας, που αποτελεί μια από τις 4 συνεργαζόμενες χώρες της πρωτοβουλίας (οι υπόλοιπες είναι η Κροατία, Βουλγαρία και Π.Γ.Δ.Μ.)

Στο φόρουμ, παίρνοντας τη σκυτάλη του προβληματισμού από τα Χανιά, που φιλοξένησε τον Σεπτέμβρη την δεύτερη συνάντηση εκπροσώπων των χωρών που συμμετέχουν στο έργο, παρουσιάστηκαν τα συμπεράσματα έρευνας για το πώς απεικονίζονται οι μειονότητες από ειδησεογραφικές ιστοσελίδες της Βουλγαρίας, ενώ ταυτόχρονα συζητήθηκε η κατάσταση που επικρατεί στις υπόλοιπες τρεις χώρες. Τελικός στόχος,  μέσα από αυτές τις συναντήσεις που θα ολοκληρωθούν τον Μάρτιο στα Σκόπια, στο 4ο και τελευταίο φόρουμ της πρωτοβουλίας, είναι να δημιουργηθεί ένας “οδικός χάρτης” με “καλές πρακτικές” στην απεικόνιση των μειονοτικών ομάδων.

Η αναπαραγωγή αρνητικών στερεοτύπων σε σχέση με συγκεκριμένες μειονοτικές μονάδες, όπως η σύνδεση τους με εγκληματικές και παραβατικές συμπεριφορές, η μονομερής κάλυψη θεμάτων που αφορούν μειονότητες, καθώς σπάνια δίνεται βήμα σε εκπροσώπους τους να ακουστεί η φωνή τους, η απουσία πρόσβασης των μειονοτήτων στα διαδικτυακά ΜΜΕ, αλλά και η εμπορευματοποίηση των ειδήσεων που σχετίζονται με μειονοτικές ομάδες, με αποτέλεσμα την δημιουργία εντυπώσεων που φέρνουν “κλικ” αλλά απέχουν από την πραγματικότητα, είναι μεταξύ των βασικών συμπερασμάτων του φόρουμ.

Ένα “σύννεφο” με “ένοχες” λέξεις που αναπαράγουν αρνητικά στερεότυπα 

Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε,  η παρουσίαση από τον Marko Troshanovski, βασικού ερευνητή της International Mladiinfo από την ΠΓΔΜ, των πιο “πολυχρησιμοποιημένων” λέξεων που συνοδεύουν άρθρα για θέματα μειονοτήτων, τα οποία συγκεντρώθηκαν το δίμηνο Ιουνίου – Ιουλίου από τα 4 δημοφιλέστερα ιντερνετικά – ειδησεογραφικά μέσα της Βουλγαρίας.

Αυτό το “σύννεφο λέξεων” όπως το αποκάλεσε, δείχνει την κυρίαρχη ρητορική και το συνολικό πνεύμα που διαπνέει τα άρθρα για τις μειονότητες. Ουσιαστικά και ρήματα που μιλούν για βία, διαμάχες, εγκλήματα και η επιλογή ονομάτων που υποτιμούν τις μειονότητες, καλλιεργούν και αναπαράγουν αρνητικά στερεότυπα, χειραγωγούν ή αποπροσανατολίζουν τους αναγνώστες, αποτελούν την κυρίαρχη πρακτική.

(οι Ρομά που αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονοτική ομάδα στη Βουλγαρία, αποκαλούνται ακόμα Τσιγγάνοι)

Αν και από τις 4 συμμετέχοντες χώρες, τα ΜΜΕ στη Βουλγαρία, έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά σε άρθρα για μειονότητες (εθνικές μειονότητες, αιτούντες άσυλο, μετανάστες, θύματα trafficking, gay, LGBT κα), ωστόσο και σε αυτήν την περίπτωση, η κάλυψη των θεμάτων αυτών γίνεται  με “κακές πρακτικές”, όπως η επιλογή εντυπωσιακών τίτλων που στόχο έχουν να προσελκύσουν το αναγνωστικό κοινό, όχι όμως να το ενημερώσουν αντικειμενικά ή η επιλογή προβολής κυρίως αρνητικών αντί θετικών παραδειγμάτων πχ. οι μειονότητες προσελκύουν ενδιαφέρον για περιστατικά βίας όχι όμως για πολιτιστικές τους δραστηριότητες. Παρόλα αυτά, όπως σημείωσε ο Marko, ένα από τα συμπεράσματα της έρευνας που προκάλεσε έκπληξη ως μη αναμενόμενο, είναι ότι τα δημοφιλέστερα ειδησεογραφικά site της Βουλγαρίας, αφιερώνουν αρκετό χώρο στην αρχική τους σελίδα και τοποθετούν ψηλά θέματα μειονοτήτων. Μέχρι πριν κάποια χρόνια, όπως εξήγησε, τα ζητήματα αυτά καλύπτονταν συνήθως από websites που ασχολούνται με ειδικά θέματα όπως για ανθρώπινα δικαιώματα.

Το “συννεφάκι” των ένοχων λέξεων και “κακών πρακτικών” στην Ελλάδα  

Η Ελένη Πετροπούλου, δημοσιογράφος – ακτιβίστρια, μέλος του Europe for Diversity and Culture  & Citizenship in Greece, μίλησε για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, τον τρόπο που παρουσιάζονται οι μειονότητες από τα παραδοσιακά και τα διαδικτυακά ειιδησεογραφικά μέσα, τονίζοντας την έλλειψη πλουραλισμού, κυρίως επειδή οι ίδιες οι μειονότητες συχνά αποκλείονται από την ενεργή πρόσβαση σε ΜΜΕ, χάνοντας την ευκαιρία να δώσουν τη δική τους άποψη για θέματα που τους αφορούν. Τα ελληνικά ΜΜΕ απολαμβάνουν όπως σημείωσε, να φλερτάρουν με την υπερβολή, την τρομολαγνεία και την αναπαραγωγή αρνητικών στερεότυπών. Προτιμούν για παράδειγμα να δίνουν έμφαση σε παραβατικές συμπεριφορές των Ρομά, συντηρώντας την εικόνα τους ως εμπόρους ναρκωτικών, αντί να παρουσιάζουν πτυχές της καθημερινής τους ζωής που συνδέονται με έθιμα και παραδόσεις ή πχ. το ταλέντο τους στη μουσική.

Από την άλλη, η ίδια παράνομη πράξη δεν έχει όμοια βαρύτητα αν διαπραχθεί από Έλληνα ή από αλλοδαπό ή ακόμα και από αλλοδαπό συγκεκριμένης υπηκοότητας. Επίσης, είναι συνηθισμένη η πρακτική, τα ρεπορτάζ να γίνονται με την διαδικασία του “copy paste”,  αντί για σοβαρής έρευνας, από την οποία κατά κύριο λόγο απουσιάζει η επιτόπια καταγραφή των ζητημάτων που σχετίζονται με μειονότητες. Ταυτόχρονα η κ. Πετροπούλου έδωσε έμφαση στον αποκλεισμό όπως σημείωσε, της πρόσβασης των μειονοτήτων στα ΜΜΕ, που σχετίζεται και με την χαμηλή οικονομική κατάσταση τους κατάσταση αλλά και το υψηλό ποσοστό “αναλφαβητισμού” στη γνώση υπολογιστών . Η Ελλάδα έχει ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα δημόσιων σημείων πρόσβασης στο διαδίκτυο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι το διαδίκτυο δεν έχει γίνει ευρέως διαδεδομένη πλατφόρμα πληροφορίας και επικοινωνίας. Για να οικοδομηθούν γέφυρες μεταξύ των μειονοτήτων και της κοινωνίας θα πρέπει να ενισχυθεί η πρόσβαση στα ΜΜΕ.

(δεξιά: η Gergana Kutseva (Βουλγαρία), η Ελένη Πετροπούλου (Ελλάδα), η Tamara Miletic (Κροατία) και ο Marko Troshanovski (ΠΓΔΜ)

Η άποψη Ρομά δημοσιογράφου που παρενέβη στη συζήτηση

Την πρώτη ημέρα του φόρουμ, ανάμεσα στο ακροατήριο, βρέθηκε και ένας Ρομά freelancer δημοσιογράφος, ο Ognyan Isaev, ο οποίος παρενέβη στη ανοιχτή συζήτηση, καταθέτοντας την άποψή του. Ο Isaev, ξεκίνησε σημειώνοντας ότι οι δημοσιογραφικές ενώσεις θα πρέπει να δώσουν βαρύτητα στην οργάνωση  σεμιναρίων για νέους αλλά και παλιούς δημοσιογράφους για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται θέματα μειονοτήτων. Ταυτόχρονα παρατήρησε, ότι τα ΜΜΕ, λειτουργούν με όμοιο τρόπο όπως και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, με επιχειρηματικά πλάνα με αποτέλεσμα να ξεχνούν την επιρροή που μπορεί να έχουν άρθρα στο να χτίζουν ή να κατεδαφίζουν γέφυρες μεταξύ μειονοτήτων και κοινωνίας. Σημείωσε μάλιστα, ότι σήμερα τα ειδησειογραφικά site περισσότερο πράττουν το δεύτερο, ενώ έκλεισε την παρέμβασή του ανακαλώντας ρατσιστικά περιστατικά που σημειώθηκαν το 2014 στη Βουλγαρία, προσθέτοντας ότι οι δημοσιογράφοι δεν δίνουν χώρο σε αυτούς που βιώνουν προβλήματα ως μέλη μειονοτικών ομάδων, να ακουστούν, αν και αυτοί είναι οι πιο ειδικοί για να μιλήσουν. Αντί αυτού η πραγματικότητα φτάνει διαμεσολαβημένη στο αναγνωστικό κοινό,  μέσα από τοποθετήσεις και δηλώσεις πολιτικών κτλ.

 
 
Η πρόεδρος της οργάνωσης Europe for Diversity and Culture  & Citizenship in Greece και συντονίστρια του έργου στην Ελλάδα, που διοργάνωσε το 2ο φόρουμ στα Χανιά, Εγκλαντίνα Κουμαράκου, σε τοποθέτησή της, διερωτήθηκε μήπως η εμβάθυνση του χάσματος μεταξύ μειονοτήτων και κοινωνίας, προκαλείται και από τον τρόπο που διαχωρίζονται, τιτλοφορούνται” και παρουσιάζονται συνεχώς ως ξεχωριστά κομμάτια της κοινωνίας οι μειονότητες. Αυτή η αντιμετώπιση των μειονοτήτων ως το “άλλο” δεν βοηθά την καλλιέργεια της αντίληψης ότι πρόκειται για ένα όμοιο κομμάτι της κοινωνίας που βρίσκεται σε αλληλεπίδραση με αυτήν. Ταυτόχρονα, επανέλαβε το ρόλο της οργάνωσης στα Χανιά, που στόχο έχει, μεταξύ άλλων να εμπνεύσει την αλληλεπίδραση μεταξύ μη προνομιούχων ομάδων και να δώσει την ευκαιρία σε νέους ανθρώπους να εμπλακούν και να γνωρίσουν ανάλογα ευρωπαϊκά project.
 

Περιθώρια για αλλαγή – Οι νέοι δημοσιογράφοι η ελπίδα για νέες “καλές πρακτικές”

Την θέση του Isaev, για το ρόλο της εκπαίδευσης στην υιοθέτηση καλών πρακτικών στην κάλυψη θεμάτων που αφορούν μειονότητες είχαν τονίσει στις τοποθετήσεις τους, τόσο ο Marko Troshanovski, όσο και η Gergana Kutseva – ερευνήτρια στο Media Development Center στη Βουλγαρία. προσθέτοντας ότι η εκπαίδευση των νέων γενικά, συμβάλει στη διαμόρφωση ενός πιο “υποψιασμένου” κοινού που θα φιλτράρει το ποια άρθρα περιέχουν αντικειμενικά καταγεγραμμένη είδηση, ποιά αναπαράγουν στερεότυπα και ποιά μπορούν να χειραγωγήσουν. Και οι δύο ομιλητές επεσήμαναν, ότι στο μέλλον θα πρέπει να δοθεί μεγάλη βαρύτητα στην εκπαίδευση των δημοσιογράφων, στο πώς να γράφουν σωστά, απαλλαγμένοι από στερεοτυπικές αντιλήψεις και να ακολουθούν “καλές πρακτικές” όσον αφορά την ολοκληρωμένη κάλυψη θεμάτων που αφορούν μειονότητες, συνδέοντάς τα με ευρύτερες κοινωνικές μεταβολές. 

Ιδιαίτερη αναφορά έγινε τέλος για το πώς έχει μεταβληθεί ο τρόπος παρουσίασης ζητημάτων που συνδέονται με μετανάστες και πρόσφυγες, με αφορμή και το ξέσπασμα της κρίσης, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Η Ελένη Πετροπούλου, σημείωσε ότι υπάρχουν σημάδια θετικών μεταβολών, αν και αποσπασματικών στην Ελλάδα, οι οποίες έγιναν όπως είπε με αφορμή την αύξηση των ποσοστών της Χρυσής Αυγής αλλά και την προσφυγική κρίση. Στην πρώτη περίπτωση τόνισε, ότι η δημοσιοποίηση περιστατικών ρατσιστικής βίας προκάλεσε ευαισθητοποίηση σε αρκετά μέσα, τα οποία ανέδειξαν τη καθημερινότητα όσων έπεφταν θύματα ρατσιστικών επιθέσεων. Στη δεύτερη, έφερε ως παράδειγμα την κινητοποίηση που προκάλεσε το ανοικτό κάλεσμα από ιντερνετικά μέσα, για την προσφορά βοήθειας σε τρόφιμα, ρούχα και φάρμακα σε πρόσφυγες, αν και όπως επεσήμανε, δεν υπήρξαν ρεπορτάζ που να ενημερώνουν για τη ζωή αυτών των προσφύγων πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Έτσι δημιουργείται πάλι ένα αποσπασματικό προφίλ των προσφύγων που συνδέονται μόνο με την φτώχεια και την αδυναμία, παραβλέποντας ότι είναι πολλά παραπάνω από αυτό.

Σημειώνεται ότι στο φόρουμ, η πρόεδρος της οργάνωσης Mladinfo, Tamara Miletic, έκανε μια σύντομη παρουσίαση για την ιταλική μειονότητα στην Κροατία, ως ένα επιτυχημένο παράδειγμα συνύπαρξης και λειτουργίας της μειονότητας στην κοινωνία.

 

Ακολουθήστε το flashnews.gr στο Google News και την σελίδα μας στο Facebook