«Τα 450ά γενέθλια του ναού του Αγίου Βασιλείου είναι μια καλή στιγμή για να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να σκεφθούμε τί φανταστικά, ψυχεδελικά περίεργο σύμβολο είναι. Αυτός δεν είναι καθεδρικός ναός, είναι ένα παραμυθένιο παλάτι φτιαγμένο από γλυκίσματα! Είναι ένα σκηνικό για να ανέβει μια παράσταση του Καρυοθραύστη!», γράφει ο Στιβ Ρόουζ στη βρετανική εφημερίδα.
Και τονίζει : «Οι πιο ξεκαρδιστικές στιγμές ήταν στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο Χρουστσόφ και ο Μπρέζνιεφ κοίταζαν με ύφος αυστηρό από το Κρεμλίνο τις σοβιετικές στρατιωτικές παρελάσεις, αλλά η κομμουνιστική επισημότητα του θεάματος υπονομευόταν από το φανταχτερό κομμάτι της αρχιτεκτονικής α λα Ντίσνεϊλαντ που καθόταν στη γωνία φωνάζοντας \”γιού χου\”. Ο καθεδρικός του Αγ. Βασιλείου έμοιαζε με μύτη κλόουν στο πρόσωπο της αυτοκρατορίας του κακού».
Δεν είναι περίεργο λοιπόν που ο Στάλιν ήθελε να τον κατεδαφίσει. Τα κατάφερε με άλλες εκκλησίες στη Μόσχα, όπως τον Καθεδρικό του Σωτήρος, που ξαναχτίστηκε το 1990, αλλά οι διαταγές του για την κατεδάφιση του Αγ. Βασιλείου εξουδετερώθηκαν ευτυχώς από έναν αρχιτέκτονα ονόματι Πιότρ Μπαρανόφσκι.
Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Μπαρανόφσκι έστειλε στον Στάλιν ένα τηλεγράφημα λέγοντας ότι προτιμούσε να αυτοκτονήσει παρά να πειράξει τον Αγ. Βασίλειο. Πλήρωσε αυτή την ευαισθησία με πέντε χρόνια στα γκουλάγκ.
Εναν αιώνα νωρίτερα, ο Αγιος Βασίλειος είχε προσβάλει τις αρχιτεκτονικές ευαισθησίες του Ναπολέοντα. Αφού τον έκανε στάβλο για τα άλογά του, στη συνέχεια προσπάθησε να ανατινάξει τον ναό με δυναμίτιδα φεύγοντας από τη Ρωσία, αλλά η βροχή έσβησε τα φυτίλια.
Ηταν η συμβολική δύναμη του Αγίου Βασιλείου που προκάλεσε αυτές τις διώξεις, ή απλώς η κωμική εμφάνισή του. Ακόμη και χωρίς το αρχικό καραμελέ χρώμα (ο Αγ. Βασίλειος ήταν λευκός όταν χτίστηκε), είναι μια περίεργη συσσώρευση τρούλων που μοιάζουν με κρεμμύδια, πολυγωνικών πύργων, και αιχμηρών καμπαναριών.
Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τον αρχιτέκτονά του, τον Πόστνικ Γιάκοβλεφ. Ισως ήταν ένας διασκεδαστής παιδιών που τον στρατολόγησε ο Ιβάν ο Τρομερός σε μια σπάνια στιγμή ελαφρότητας.
Ο προκάτοχος του Ιβάν του Τρομερού, ο Ιβάν Γ\’, είχε εισαγάγει έναν ιταλό αρχιτέκτονα της Αναγέννησης, τον Αριστοτέλε Φιοραβάντι για να σχεδιάσει τον καθεδρικό ναό της Κοιμήσεως στο Κρεμλίνο, αλλά οι ιστορικοί πασχίζουν για να βρουν ένα προηγούμενο για τον Αγ. Βασίλειο.
Και όμως, αν τον δει κανείς στα σχέδια, ο Αγ. Βασίλειος έχει μια πολύ συμμετρική αρχιτεκτονική. Είναι μια κεντρική εκκλησία που περιβάλλεται από ένα συμμετρικό αστέρι από οκτώ παρεκκλήσια, τέσσερα μεγάλα και τέσσερα μικρά, συνδεδεμένα με τα σημεία του ορίζοντα.
Αυτό που καταστρέφει την τάξη είναι το ακανόνιστο σχήμα της κεντρικής εκκλησίας, και η προσθήκη ενός ένατου παρεκκλησίου, χτισμένου για τον ίδιο τον Αγ. Βασίλειο, τον \”διά Χριστόν σαλό\” έναν άγιο άνθρωπο που κυκλοφορούσε σχεδόν γυμνός πάνω στο χιόνι και αγωνιζόταν για τους φτωχούς.
Πρόκειται βέβαια για ένα θρησκευτικό κτίριο, που λέγεται ότι είναι εμπνευσμένο από την Ιερουσαλήμ, την αφηρημένη και την κυριολεκτική. Ισως είναι ένα είδος οπτικής ψευδαίσθησης της \”βασιλείας των ουρανών\”, της Νέας Ιερουσαλήμ που περιγράφεται στην Αποκάλυψη, και μια απομίμηση της εκκλησίας του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ, όπως την περιέγραφαν οι προσκυνητές ταξιδιώτες.
\”Η χριστιανική σημασία έχει σχεδόν χαθεί σήμερα. Ο Αγ. Βασίλειος ανήκει τώρα στα αναμνηστικά για τους τουρίστες και στις ταινίες του Χόλιγουντ, που τον δείχνουν όποτε θέλουν να πουν ότι οι σκηνές εκτυλίσσονται στη Μόσχα. Ισως μάλιστα η επιδεικτικότητα του να ταιριάζει καλύτερα με τους νεόπλουτους ολιγάρχες της σημερινής Ρωσίας απ\’ ό, τι με προηγούμενες εποχές\”, καταλήγει ο Guardian.