Το flashnews.gr δημοσιεύει σήμερα το δεύτερο μέρος της αποκλειστικής συνέντευξης του Επισκόπου Χριστουπόλεως κ. Μακάριου στην τελική ευθεία πλέον προς την κρίσιμη και ιστορική σύνοδο που θα πραγματοποιηθεί στην Κρήτη. Με φόντο τις σοβαρές αντιδράσεις στις τάξεις Εκκλησιών για το περιεχόμενο των κειμένων και για την ατζέντα της συνόδου, ο κ. Μακάριος αναφέρεται στις ενστάσεις που έχουν κατατεθεί και στο γενικότερο κλίμα που έχει διαμορφωθεί.
Υπάρχουν ενστάσεις όσον αφορά το κείμενο της σχέσης της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον λοιπό χριστιανικό κόσμο. Πως κρίνετε αυτές τις αντιδράσεις;
Καταρχάς, από τον τίτλο αντιλαμβανόμαστε το γενικότερο πνεύμα που επικρατεί στο κείμενο. Δεν λέει ο τίτλος του εγκριθέντος κειμένου «σχέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τις άλλες Εκκλησίες» αλλά «με τον λοιπό χριστιανικό κόσμο». Σαφώς λοιπόν, η έννοια της Εκκλησίας ως θεοΐδρυτου και θεοσύστατου θεσμού δεν έχει καμμία σχέση με την ιστορική παρουσία αλλών ομολογιών. Αυτό, βέβαια, στάθηκε η αφορμή να μιλήσουν κάποιοι για ένωση με τους Λατίνους, για προδοσία του δόγματος κλπ. Αυτά δεν ισχύουν και ξέρουν πολύ καλά πρώτοι αυτοί που μιλούν για την δήθεν ένωση ότι δεν έγινε καμία ένωση ούτε τώρα ούτε κατά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο θα γίνει αλλά ούτε και μετά από αυτήν. Θα το διαπιστώσουμε ότι δεν τίθεται θέμα ενώσεως. Και είναι μεγάλη αμαρτία γι᾽ αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι δηλητηριάζουν το λαό του Θεού, που είναι ήδη κουρασμένος και βασανισμένος.
Θέλω, όμως, στο σημείο αυτό να πω ότι, όπως αυτοί έχουν μια σειρά επιχειρημάτων για να στηρίξουν τις απόψεις τους, έτσι αντιστοίχως και όσοι μετέχουν στις Τοπικές Συνόδους των κατά τόπους Εκκλησιών έχουν τη δική τους επιχειρηματολογία. Ας δώσουμε ένα τέτοιο επιχείρημα. Ο Μέγας Βασίλειος ονομάζει τις σχισματικές και αιρετικές ομολογίες της εποχής του ως Εκκλησίες: «το επαναγαγείν προς ένωσιν τας Εκκλησίας τας πολυμερώς και πολυτρόπως απ᾽ αλλήλων διατμηθείσας». Σημαίνει αυτό ότι ο Μέγας Βασίλειος ήταν αιρετικός; Ή, από την άλλη, μπορώ προσωπικά εγώ να χρησιμοποιήσω αυτή τη φράση του Μεγάλου Βασιλείου σαν σημαία και να πω ότι όλοι οι αντιδρώντες είναι αιρετικοί και άχρηστοι; Όχι φυσικά. Ούτε το ένα είναι σωστό ούτε το άλλο. Γιατί δεν έχει σημασία η γνώμη μου αλλά η γνώμη της Εκκλησίας. Γιατί να ακούσω τι μου λέει, για παράδειγμα, ο Χριστουπόλεως και ο κάθε Χριστουπόλεως και να μην ακούσω την φωνή της Εκκλησίας; Ποιός μπορεί να μου πει τελικά την αλήθεια; Ο ένας η η Εκκλησία; Γι᾽ αυτό αφήνουμε τις προσωπικές ερμηνείες και την προσωπική επιχειρηματολογία στην άκρη, αφήνουμε τη επιλεκτική χρήση φράσεων και απόψεων των Πατέρων, τους οποίους κάποιες φορές χρησιμοποιούμε με εμπάθεια, και αναμένουμε να ακούσομε την φωνή της Εκκλησίας. Η Εκκλησία θα μας οδηγήσει και θα μας φωτίσει. Ή πιστεύουμε στην Εκκλησία η δεν πιστεύουμε σε αυτήν. Η Εκκλησία θα μας πει ποιά είναι η αλήθεια. Η Εκκλησία θα μας δώσει την καθαρή τροφή. Όχι τα μεμονωμένα πρόσωπα. Έτσι νομίζω.
Όταν λέτε Εκκλησία, εννοείτε τη Σύνοδο;
Ο τρόπος με τον οποίο εκφράζεται η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ο συνοδικός. Μάλιστα στην Σύνοδο επικρατεί η γνώμη των πλειώνων κατά τον 6ο Κανόνα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και όχι η τακτική της ομοφωνίας, όπως αποφασίστηκε στον Κανονισμό Λειτουργίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Η ομοφωνία είναι το ζητούμενο αλλά δεν είναι αυτή καθεαυτή που καθορίζει τη ζωή και την πορεία της Εκκλησίας. Αν αυτό το ζητούμενο το θέσουμε ως προϋπόθεση και όρο, τότε εισάγουμε μια ολέθρια τακτική την Ορθοδοξία: την αρνησικυρία (veto), την οποία θα εκμεταλλευτούν κάποιες Εκκλησίες και θα αγωνιζόμαστε δίχως ποτέ να φτάσουμε σε κάποιο τέρμα. Η Εκκλησία, επομένως, εκφράζεται συνοδικώς δια της πλειοψηφίας. Μπορεί κάποια σύνοδος να θεωρηθεί ληστρική (δηλαδή μη αναγνωρισμένη από το πλήρωμα της Εκκλησίας) μπορεί επίσης μία γνώμη ενός επισκόπου να εκφράζει την αλήθεια, αλλά αυτό θα πρέπει να περάσει από Σύνοδο. Η Σύνοδος τελικά θα μας πει ότι ο ένας είχε δίκιο και οι πολλοί άδικο. Μέσα σε αυτό το πνεύμα εάν κάποιος έχει κάποιο πρόβλημα η προβληματισμό, απευθύνεται στον Επίσκοπό του και ο Επίσκοπος στην Τοπική Σύνοδο. Κάποιοι από εμάς σήμερα, δυστυχώς, αντιστρέψαμε τη σειρά. Μαζεύουμε τους ανθρώπους και τους φανατίζουμε, λέγοντάς τους ότι προδόθηκε το δόγμα και αλλοιώθηκε η πίστη, ενώ, κατά βάθος, πολύ καλά γνωρίζουμε ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί και δεν έχει συμβεί. Είναι αυτό που σας έλεγα προηγουμένως για την αίρεση του ζηλωτισμού. Χωρίς να το καταλάβουμε, μοιράσαμε την Εκκλησία στους παραδοσιακούς και στους φιλελευθέρους. Έτσι, όμως, δεν διδάσκουμε εκκλησιαστικό ήθος και φρόνημα. Και θέλω εδώ να τονίσω ότι εξίσου σημαντική με τη διαφορά δόγματος είναι και η διαφορά ήθους. Βλέπετε, με τους παλαιοημερολογίτες δεν έχουμε καμία δογματική διαφορά. Έχουμε όμως διαφορά ήθους, γιατί αυτοί αλλιώς βλέπουν τα πράγματα κι αλλιώς τα εξετάζει η Εκκλησία. Αυτοί προτάσσουν τον εαυτό τους και το φρόνημά τους, ενώ ένας γνήσιος Ορθόδοξος Χριστιανός προτάσσει τη γνώμη της Εκκλησίας και αυτήν ακολουθεί και όχι το δικό του θέλημα.
Θεωρείτε ότι υπάρχει αυτή η τάση σήμερα στην Εκκλησία;
Το πνεύμα των αρχαίων αιρετικών του 3ου και 4ου αιώνα διασώθηκε στο χώρο της Δύσης, πέρασε όμως και στο χώρο το δικό μας, κυρίως μέσα από παρεκκλησιαστικές οργανώσεις, και διαμόρφωσε τη σχολαστική θεολογία. Έτσι υπάρχει αυτό το θέμα, ναι. Ατομική θεολογία η, διαφορετικά, σχολαστική θεολογία.
Τι είναι σχολαστική θεολογία;
Θα σας απαντήσω με απλά λόγια. Σχολαστική θεολογία είναι το να μην έχεις καρδιά. Να έχεις μόνο εγκέφαλο. Το να προσπαθείς ατομικά να τα ερμηνεύσεις όλα με το γράμμα του νόμου. Το να επικαλείσαι συνεχώς τους Κανόνες και την ίδια στιγμή να τους καταπατάς. Π.χ. άκουσα κάποιους που μιλούν με πολλή περιφρόνηση για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο και την προσπάθεια που γίνεται, επικαλούμενοι συγκεκριμένους Κανόνες που γράφτηκαν λόγω συγκεκριμένων ιστορικών συγκυριών και συγκεκριμένα χωρία Πατέρων. Όταν ρώτησα ποιοί είναι αυτοί που αντιδρούν, μου είπαν για μια ομάδα κληρικών και μοναχών. Μα υπάρχει κάτι τέτοιο στους Ιερούς Κανόνες; Προβλέπουν οι Ιεροί Κανόνες ομάδες από κληρικούς που δεν έχουν την αναφορά τους στον επίσκοπο ή επισκοπο που να μην έχει την αναφορά του στη Σύνοδο; Μπορεί ο καθένας να εντάσσεται σε μια ομάδα ή να φτιάχνει τη δική του οργάνωση; Και, εν πάση περιπτώσει, θα το επαναλάβω, ποιός θα μας διασφαλίσει την αλήθεια; Η ομάδα; Η σύναξη; Ο ένας ή η Σύνοδος και η Εκκλησία;
Σχολαστική θεολογία, λοιπόν, είναι να μην έχουμε πληρότητα. Η θεολογία μας δεν έχει πληρότητα, όταν εξετάζει τα πράγματα μονομερώς και με σκεπτικισμό, δίχως να αφήνει την πνοή του Θεού να πνεύσει. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η πραγματική θεολογία δεν είναι επινόηση ανθρώπινης λογικής η ανθρώπινης σοφίας. Η Εκκλησία δεν λειτουργεί σαν τα μαθηματικά. Παλαιότερα οι Πατέρες μας εθέσπισαν τους Ιερούς Κανόνες μετά από έριδες, αιρέσεις και αντίθετες προς τη διδασκαλία της Εκκλησίας πράξεις. Οι Κανόνες ήταν λύση και ακολουθούσαν ως λύση το πρόβλημα. Δεν ήταν επιχείρημα. Σήμερα έχω την αίσθηση ότι χρησιμοποιούμε τους Κανόνες, για να δημιουργήσουμε πρόβλημα και όχι για να λύσουμε. Τότε, όμως, ο σκοπός των Κανόνων χάνει την αξία του. Αυτό είναι μια νέα προσέγγιση της Θεολογίας. Πάντως δεν είναι Ορθόδοξη Θεολογία αυτό. Η Ορθόδοξη Θεολογία έχει ακρίβεια, αλλά έχει και οικονομία. Η Ορθόδοξη Θεολογία έχει μεγαλείο και είναι σωστική. Σώζει, αναπαύει, ειρηνεύει, ενώνει. Στεναχωριέμαι, όταν βλέπω σήμερα κάποιους να επαγγέλλονται μια Θεολογία που ταράζει και διχάζει και πόρρω απέχει από την ειρήνη της ψυχής.
Στις περιπτώσεις αυτές κυριαρχεί ο ατομισμός, ο οποίος, ξέρετε, αποτελεί το υπόβαθρο όλων των αιρέσεων.
Ποια θέματα θα συζητηθούν στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο;
Υπάρχει μία ημερήσια διάταξη έξι θεμάτων. Πρώτον η σχέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς το λοιπό χριστιανικό κόσμο, δεύτερον η Ορθόδοξη Διασπορά, τρίτον το Αυτόνομο και ο τρόπος ανακηρύξεως αυτού, τέταρτον η σπουδαιότητα της νηστείας και η τήρηση αυτής σήμερα, πέμπτον η αποστολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο και έκτον το μυστήριο του γάμου και τα κωλύματα αυτού. Βέβαια, όλα αυτά τα θέματα εξετάζουν επί μέρους πτυχές και δίδουν περισσότερο φως, για να αποκτήσει το πλήρωμα της Εκκλησίας αρτιότερη γνώση η ακόμη και για να λάβει την επίσημη θέση της Εκκλησίας για κάποια ζητήματα που δεν ήταν μέχρι σήμερα ξεκάθαρα.
Για τα θέματα αυτά, όπως γνωρίζετε, υπάρχουν κάποια κείμενα, τα οποία θα επεξεργαστούν οι Πατέρες της Συνόδου και κατόπιν θα δοθούν, ολοκληρωμένα πλέον, στο πλήρωμα της Εκκλησίας, μετά δηλαδή την τελική ψηφοφορία και έγκριση.
Δηλαδή εννοείτε ότι μπορεί στα κείμενα αυτά να γίνουν αλλαγές;
Και βέβαια μπορεί να γίνουν αλλαγές αν έτσι αποφασίσουν. Δεν ξέρουμε τι εκπλήξεις μας επιφυλάσσει το Άγιον Πνεύμα. Εξάλλου, επί τη βάσει του κανονισμού της Συνόδου, ο κάθε επίσκοπος θα μπορεί να λάβει το λόγο και να κάνει τις δικές του παρεμβάσεις. Οπότε αντιλαμβάνεσθε ότι θα υπάρξουν αλλαγές επί τη βάσει των προτάσεων και παρεμβάσεων.
Θέλω να σας ευχαριστήσω για το χρόνο σας και για τα όσα μας είπατε. Θέλετε να δώσετε μία τελευταία ευχή; Να καταθέσετε μια τελευταία σκέψη;
Εγώ θέλω να σας ευχαριστήσω για τον κόπο σας και το χρόνο σας και την ευκαιρία που μου δώσατε μέσα από αυτή τη συζήτηση να αναφερθώ σ᾽ αυτό το μεγάλο εκκλησιαστικό γεγονός.
Επιθυμώ μόνο να υπάρχει ενότητα και ειρήνη ψυχής. Όταν βλέπεις κάποια πράγματα που είναι γεμάτα μίσος και φανατισμό, διερωτάσαι που είναι η ειρήνη της ψυχής μας. Και δυστυχώς, επειδή κάποιοι από μας δεν την έχουμε, δεν μπορούμε και να τη δώσουμε στους άλλους.
Και τι δίνουμε; Αυτό που έχουμε: Μίσος, έχθρα, φανατισμό. Πόλεμο των παιδιών προς τον πατέρα, των κληρικών προς τον Επίσκοπο, των πιστών προς την Εκκλησία. Που είναι η ειρήνη της ψυχής σε όλο αυτό το σκηνικό;
Παρακαλώ, λοιπόν, να έχουμε εμπιστοσύνη στην Εκκλησία και να προσευχόμαστε για τον Πατριάρχη μας, που έχει αναλάβει ως πρώτος την Προεδρία της Συνόδου, για τους Προκαθημένους και τους Αρχιερείς που θα μετέχουν, ώστε να έχουν τη χάρη και το φωτισμό του Θεού. Η Ορθοδοξία δεν θα καταισχυνθεί. Όλα θα είναι όμορφα, χαρούμενα, αναστάσιμα, εκκλησιαστικά και ορθόδοξα.