Ορθοδοξία και Ελληνισμός, δύο ακτινοβόλα οικουμενικά μεγέθη τα οποία συναντήθηκαν, αλληλεπίδρασαν επί μακρόν μέσα στην Ιστορία και μας θωράκισαν απέναντι σε εθνικές τρικυμίες, κατακτητές, πνευματικές πλάνες. Ο σύνδεσμος μεταξύ τους, παρά τους κλυδωνισμούς, παραμένει φωτεινός, ζωοποιός και συνεχίζει να γοητεύει τις ψυχές μας…
Παλιότερα υπήρξαν φωνές που έκαναν λόγο περί ασυνέχειας, περί κενού του Ελληνισμού από την αρχαιότητα έως σήμερα. Ό,τι πιο στρεβλό και αναληθές! Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πλέον ότι ο Ελληνισμός, μέσα από την Ορθοδοξία, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, όχι μόνο διασώθηκε αλλά συνάντησε ακριβώς εκείνα τα φίλτρα, ηθικά και πνευματικά, που τον εξέλιξαν για να λάβει τη σύγχρονη μορφή του.
Από τη θεοκεντρικότητα και όχι την αθεϊα, όπως εσφαλμένα διατείνονται ορισμένοι, της αρχαίας ελληνικής κλασσικής αρχαιότητας οδηγηθήκαμε στο “κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού”, από τον αρχαίο ανθρωποκεντρισμό αντικρίσαμε τον “καινόν άνθρωπο”, και από τη δημοκρατία των Ελλήνων που προϋπόθετε ισοτιμία και ομοτιμία φθάσαμε στην εν Χριστώ κοινωνία. Όπως πολύ εύστοχα είχε παρατηρήσει ο π. Γεώργιος Μεταλληνός σε ομιλία του :”Από την εκκλησία του Δήμου περάσαμε στην Εκκλησία του Χριστού”….
Η διαλεκτική σχέση, η σύνδεση Ορθοδοξίας και Ελληνισμού τεκμηριώνεται ιστορικά, γλωσσικά και πνευματικά. Ποιός μπορεί να μην αναγνωρίσει στο πρόσωπο του Αποστόλου Παύλου τον μεγαλύτερο ελληνιστή του 1ου αιώνα; Ποιός μπορεί να αντικρούσει το ότι τα ελληνικά γράμματα καταξιώνονται μέσα στην αγιοπατερική μας παράδοση; Ο ελληνικός λόγος, ζωντανός, διαχρονικός, πλούσιος και εκλεπτυσμένος, αδιάλειπτος από την εποχή του Ομήρου, διασώζεται μέσα στη γλώσσα της λατρείας μας, μέσα στην υψηλής ποιότητας υμνογραφία της Ορθοδοξίας. Κατά τον 4ο αι, με τους Καππαδόκες Πατέρες, τον Μέγα Βασίλειο και τον Γρηγόριο Ναζιαζηνό, η Ορθοδοξία αφομοιώνει ότι πιο εκλεκτό από την αρχαία ελληνική κλασσική σκέψη και καθίσταται έτσι η κιβωτός του οικουμενικού ελληνισμού στους δύσκολους αιώνες που θα ακολουθήσουν.
Στο σκοτάδι της τουρκοκρατίας η Ορθόδοξη πίστη προσέφερε πνευματική ανακούφιση, πνευματικό φως στους Έλληνες και έγινε στέρεη ασπίδα στον εξισλαμισμό στον οποίο υπέκυψαν άλλες εθνότητες. Στον επαναστατικό αγώνα έδωσε μάρτυρες, έδωσε το αίμα της και όπως μας πληροφορεί ο στρατηγός Μακρυγιάννης: “τα μοναστήρια ήταν τα πρώτα προπύργια της επανάστασης”. Ο τίτλος της προκήρυξης δε του Αλέξανδρου Υψηλάντη, “Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος” που σηματοδοτεί την επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, καταδεικνύει τον κυρίαρχο ρόλο που έπαιξε η Ορθοδοξία στο φρόνημα των αγωνιστών του 1821.
Και σήμερα; Για εμάς τους Έλληνες η Ορθοδοξία συνεχίζει να είναι φάρος ελπίδας, και η οργανωμένη Εκκλησία ο πιο ισχυρός, μη κρατικός φιλανθρωπικός θεσμός με τεράστια κοινωνική συνεισφορά στις δύσκολες ημέρες που ζούμε. Αλλά, και στον τομέα της εκκλησιαστικής διπλωματίας, η Ορθοδοξία είναι δραστήρια και έχει παρουσία σε ζητήματα που αφορούν στην οικουμένη. Πριν από λίγο καιρό η συνάντηση στη Λέσβο του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, του Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών & Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμου έστρεψε τα βλέμματα όλου του κόσμου στο εκρηκτικό πρόβλημα του προσφυγικού, το οποίο η χώρα μας έχει επιβαρυνθεί δυσανάλογα με τις δυνατότητές της.
Η Ορθοδοξία και ο Ελληνισμός δεν είναι περιεχόμενα, με την έννοια ότι δεν εντάσσονται σε κάποιο ευρύτερο σχήμα αλλά “περιέχον”, δηλαδή μαζί παίζουν καθοδηγητικό ρόλο στις ζωές μας, στις ζωές όλων όσων αναγνωρίζουν την οικουμενικότητά τους. Η Ορθοδοξία αποτελεί για τον Ελληνισμό όρο επιβίωσης και πνευματικό τόπο για εμάς τους Έλληνες!
Η Αθηνά Σπανάκη – Κοχιαδάκη είναι Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου