Η Ελλάδα συμπληρώνει ήδη το έβδομο μνημονιακό έτος και η απαισιοδοξία είναι διάχυτη σε όλα τα κοινωνικά στρώματα παρά το τεχνητό κλίμα αισιοδοξίας που προσπαθεί να καλλιεργήσει η κυβερνητική προπαγάνδα. Εύλογα γεννάται το ερώτημα σε κάθε πολίτη του ελληνικού κράτους γιατί η χώρα μας είναι η τελευταία χώρα της ευρωζώνης που συνεχίζει να βρίσκεται υπό μνημονιακή κηδεμονία. Γιατί η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Κύπρος τα κατάφεραν ; Ποιό είναι τελικά το ελληνικό πρόβλημα και είναι τόσο δύσκολο και συνάμα χρονοβόρο να επιλυθεί ;
Αρκετοί θεωρούν ότι το ελληνικό πρόβλημα εστιάζεται αμιγώς στον οικονομικό τομέα. Ότι πηγάζει δηλαδή από το υψηλό δημόσιο χρέος, την σωρευτική ύφεση, την πολύ υψηλή ανεργία, την απουσία επενδύσεων και την αβεβαιότητα που κυριαρχεί για την δυνατότητα επανέναρξης της πραγματικής οικονομίας. Σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν το ασφαλιστικό, τα προβλήματα του κράτους δικαίου και τα τελευταία δύο χρόνια μπήκε έντονα στην ατζέντα των προβλημάτων και το προσφυγικό.
Απότελεσμα αυτής της προσέγγισης είναι η προσήλωση της πολιτικής των μνημονιακών κυβερνήσεων στο ζήτημα της ρύθμισης ή του κουρέματος του δημόσιου χρέους, λες και κουρεύοντας το χρέος θα λυθούν ως δια μαγείας όλες οι συσσωρευμένες παθογένειες του ελληνικού κράτους.
Μελετώντας την συμπεριφορά και τις αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα για την δημιουργία και την διάρκεια της κρίσης. Δύο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις σχετικά με την διαχρονική συμπεριφορά της ελληνικής κοινωνίας είναι οι ακόλουθες:
Μία μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινωνίας δεν αγαπάει το κράτος αλλά το θεωρεί δυνάστη του ή στην καλύτερη περίπτωση εχθρό του. Αποτέλεσμα αυτού του συναισθήματος είναι και η κουλτούρα της φοροδιαφυγής. Τα αίτια της νοοτροπίας αυτής θα πρέπει πιθανότατα να τα αναζητήσουμε στον όθωμανικό ζυγό που κυριάρχησε επί τέσσερις αιώνες στην πλάτη των ελλήνων. Οι φόροι καταβάλλονταν οθωμανικό κράτος για τετρακόσια χρόνια και ήταν σαφέστατα μη ανταποδοτικοί αφού συνεισέφεραν απλά στην χρηματοδότηση της διατήρησης και επέκτασης της οθωμανικής αυτοκρατορίας και όχι στην βελτίωση της διαβίωσης των πολιτών.
Η πλειονότητα των ελλήνων είναι επιρρεπής στα παραμύθια και αποφεύγει την συνειδητοποίηση της πραγματικότητας. Οι περισσότερες κυβερνήσεις εκλέγονται στην βάση μιας πλειοδοσίας υποσχέσεων προς το λαό. Οι περισσότερες μνημονιακές κυβερνήσεις, με αποκορύφωμα την σημερινή κυβέρνηση, εξελέγησαν με την ελπίδα και την πεποίθηση ότι τα πάντα θα μπορέσουν να επιστρέψουν στην προηγούμενη κατάσταση χωρίς να υπάρξουν προβλήματα. Ειδικά η σημερινή κυβέρνηση εξελέγη βασιζόμενη στο τεράστιο ψέμα ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να βγει από την κρίση μόνη της και να επαναφέρει με μαγικό τρόποτην ευημερία στο σύνολο των πολιτών. Και το απίστευτο είναι ότι η πλειονότητα των Ελλήνων το πίστεψε αυτό. Πρόσφορο έδαφος βρίσκουν επίσης και διάφοροι έμποροι ελπίδας που υπόσχονται διαγραφή χρεών και άμεση λύτρωση από τα βάρη των διάφορων υποχρεώσεων.
Κρίσιμο ρόλο στην θεώρηση των πραγμάτων από την ελληνική κοινωνία έχει παίξει και η διαμόρφωση κάποιων κρίσιμων διπόλων.
Το πρώτο κρίσιμο δίπολο είναι αυτό μεταξύ Ανατολής – Δύσης. Που ανήκει τελικά η Ελλάδα πολιτισμικά και οικονομικά.
Ανήκει περισσότερο στην Ανατολή, που κρατάει ζωντανή την παράδοση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ή στην Δύση, η οποία βολεύεται με ένα μικρό ελληνικό κράτος.
Ένα άλλο δίπολο που κυριάρχησε στη χώρα μας, ιδιαίτερα μετά τον εμφύλιο πόλεμο, είναι το δίπολο Αριστερά – Δεξιά. Η μία πλευρά διεκδικεί την πρόοδο, την ισότητα, την αλληλεγγύη στηριζόμενη στο μοντέλο της κρατικής οικονομίας και η άλλη την ελευθερία, την επιχειρηματικότητα και την ανταγωνιστικότητα στηριζόμενη στην ιδιωτική οικονομία.
Το τελευταίο δίπολο που εμφανίστηκε κατά την διάρκεια της κρίσης είναι το δίπολο μνημόνιο – αντιμνημόνιο. Ένα δίπολο μεταξύ επώδυνων και ανώδυνων λύσεων, παλιού και νέου, μεταξύ φθαρμένου και άφθαρτου.
Όλα αυτά τα δίπολα δίχασαν την ελληνική κοινωνία και δυσκολεύουν την προσπάθεια επίτευξης εθνικής ομοψυχίας για την ανόρθωση του ελληνικού κράτους.
Το ελληνικό πρόβλημα όμως είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα απλό δημοσιονομικό πρόβλημα. Είναι η αδυναμία πολιτικής και κοινωνικής συνεννόησης. Είναι ο κυρίαρχος τρόπος ερμηνείας γεγονότων και καταστάσεων που είναι απλουστευτικός και συνωμοσιολογικός και απέχει πολύ από τον ορθό λόγο. Είναι ένα πρόβλημα αξιακό και γνωσιολογικό.
Είναι ένα πρόβλημα εθνικής ταυτότητας και εθνικής αυτο-τοποθέτησης στην Ευρώπη και στον κόσμο. Είναι ένα ζήτημα συλλογικής αυτοσυνειδησίας της ελληνικής κοινωνίας.