Την 1η Μαρτίου ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσίασε στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες την «Λευκή Βίβλο για το Μέλλον της Ευρώπης». Ο Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε ότι αυτό αποτελεί τη συμβολή της Επιτροπής στην πανηγυρική Σύνοδο Κορυφής της Ρώμης την 25ης Μαρτίου 2017. Ο ορίζοντας της Λευκής Βίβλου; Ως το 2025.
Η Επιτροπή επεξεργάστηκε πέντε εναλλακτικά σενάρια. Το πρώτο: «Συνεχίζουμε κανονικά». Το δεύτερο: «Τίποτα από περισσότερο από την ενιαία αγορά». Το τρίτο: «Αυτοί που θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα». Το τέταρτο: «Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο». Και το πέμπτο: «Κάνουμε μαζί πολύ περισσότερα».
Οι αντιδράσεις ήσαν μάλλον χλωμές.
Κάτι άλλο, όμως, αιφνιδίασε. Έξι ημέρες μετά συναντήθηκαν στο Παρίσι οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, δηλαδή των πιο ισχυρών οικονομιών της Ευρώπης. Ολοι τους τάχθηκαν υπέρ μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε σε ορισμένα κράτη – μέλη να προοδεύσουν πιο γρήγορα από άλλα. Ο Ολάντ επεξήγησε, με τη συνήθη χρήσιμη γαλλική φλυαρία, την πρωτοβουλία τους: «Ορισμένες χώρες θα μπορούσαν να προχωρήσουν πιο γρήγορα και πιο μακριά! Σε τομείς όπως η άμυνα, η ευρωζώνη μέσω της εμβάθυνσης της νομισματικής και οικονομικής ένωσης, όπως είναι η φορολογική και η κοινωνική εναρμόνιση, όπως είναι ο πολιτισμός ή η νεολαία».
Η Άνγκελα Μέρκελ ήταν πιο κατηγορηματική: «Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να έχουν το θάρρος να αποδεχθούν ότι ορισμένες χώρες προχωρούν πιο γρήγορα από τις άλλες. Δεν κλείνουμε το δρόμο για εκείνες που έχουν καθυστερήσει. Όμως θα πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά».
Κάποιοι ανησύχησαν. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες η είδηση κατέκτησε πρωτοσέλιδα και τα πρώτα και κρίσιμα λεπτά των τηλεοπτικών ειδήσεων. Στις χώρες, που πιθανά θα θιχτούν από την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, το γεγονός της συνάντησης των τεσσάρων καταχωρήθηκε σε εσωτερικές σελίδες και στριμώχτηκε στα τελευταία ή έστω μεσαία λεπτά της ενημερωτικής μικρής οθόνης. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατενόησαν την κίνηση αυτή ως μια αντίδραση – απάντηση των ισχυρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Brexit, που καθίσταται, με τον καιρό, ολοένα και πιο βέβαιο.
Σ’ αυτό πρέπει να συνέβαλαν και σημαντικοί νομικοί. Μελέτησαν την Λευκή Βίβλο για το Μέλλον της Ευρώπης. Και έσπευσαν πρώτοι αυτοί να ενημερωθούν από την ειδησεογραφία. Τα βρήκαν όλα νόμιμα. Η Ευρώπη δύο ή πολλαπλών ταχυτήτων ή η Ευρώπη της ευέλικτης ολοκλήρωσης βρίσκεται μέσα στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας. Μπορούν εννέα, τουλάχιστον μέλη, να προχωρήσουν ταχύτερα από άλλες χώρες. Αρκεί να είναι ανοικτά για όλες τις χώρες που επιθυμούν να συμμετάσχουν από την πρώτη στιγμή ή σε κάποια φάση αργότερα. Η Λισαβόνα προβλέπει και εγγυήσεις σε μια τέτοια ενισχυμένη συνεργασία.
Όλα καλά, λοιπόν; Ευθέως όχι.
Η διάσταση μεταξύ των πλουσίων ευρωπαϊκών χωρών και των πτωχών ή νεόπτωχων θα διευρυνθεί. Μία σειρά μικρότερων και χαμηλής ισχύος χωρών θα περιοριστούν σε δορυφορικό ρόλο έναντι χωρών του σκληρού πυρήνα της Ευρώπης. Η Ολλανδία θα προσκολληθεί στον πυρήνα. Η Αυστρία ομοίως. Μάλλον και το Βέλγιο. Η Ελλάδα αντίθετα θα καταστεί ένα ξεχωριστό μέλος της μάζας των Χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.
Είμαστε μπροστά σε μια διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Θα ικανοποιηθούν δηλαδή οι ομολογημένες και μη φιλοδοξίες του νέου Προέδρου των ΗΠΑ; Αν όχι η αδιαφορία του; Ευθέως, όχι. Είναι, όμως, βέβαιο ότι η κατάκτηση της ενιαίας νομικής προσωπικότητας της Ευρώπης θα αποδυναμωθεί. Θα ξεδοντιαστεί. Ολοένα και περισσότερο η πολιτική σε μια σειρά κρίσιμων ζητημάτων θα χαράσσεται σε διακυβερνητική βάση.
Η Γερμανία δεν έχει πια τόσο αμείλικτη την ανάγκη της διεθνούς νομιμοποίησής της μέσα από τη θεσμικά οργανωμένη Ευρώπη. Ούτε η οικονομία της και η ανάγκη διείσδυσης σε άλλες αγορές αξιώνει την επιτακτικά την ύπαρξη του ευρώ. Το δικό της νόμισμα μπορούσε κάλλιστα να λειτουργήσει και ως μέσο αποθήκευσης αξιών και πλούτου. Άλλωστε το ευρώ ήταν παραχώρηση προς τους Γάλλους πολιτικούς και ηγέτες μετά την αναγνώριση της ενοποίησης των δύο Γερμανιών.
Η Ευρώπη αλλάζει. Με τους συνήθεις ρυθμούς της. Βήμα με βήμα. Μπορεί, όμως, να αλλάξει και δραματικά. Αν το θελήσουν οι λαοί της.
Πρώτο Θέμα, Κυριακή, 12.03.2017