Ένα από τα μαθήματα που εξετάζονται τη Δευτέρα είναι η ιστορία γενικής παιδείας. Θεωρητικά τo μάθημα διδάσκεται σε όλους τους μαθητές της γ’ λυκείου. Όμως μην εθελοτυφλούμε. Τα παιδιά δεν αποδίδουν καμιά σημασία σε ό τι διδάσκονται, αν δεν το εξετάζονται, ακόμη και αν το διδάσκονται από φωτισμένους εκπαιδευτικούς , που επιδιώκουν τη συζήτηση και τον ουσιαστικό προβληματισμό.
Αναμφισβήτητα όλοι αναγνωρίζουν ότι είναι χρήσιμο να μάθουν πράγματα που αναφέρονται σε πολιτικά, πολεμικά και κοινωνικά – οικονομικά θέματα του 19ου αιώνα και πολύ περισσότερο του 20ού έως τις ημέρες μας. Αυτό είναι και οτ πολύ ενδιαφέρον στοιχείο του μαθήματος. Η κάποια προσέγγιση του ελληνικού εμφυλίου, του Κυπριακού, της μεταπολεμικής Ελλάδας έως το 2004 ακόμη, αλλά και του μεταπολεμικού κόσμου συνολικά είναι θέματα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με ό τι σήμερα ζούμε στη χώρα μας στο ετοιμόρροπο ευρωπαϊκό οικοδόμημα αλλά και στην υφήλιο του καιρού μας. Ο ναζισμός, ο ψυχρός πόλεμος, ο Τρίτος Κόσμος και η αποαποικιοποίηση μπορεί να πέρασαν στην ιστορία, αλλά τα ίχνη τους είναι ανεξίτηλα και ταλανίζουν το σύγχρονο κόσμο. Κάθε ακαδημαϊκός πολίτης θα έπρεπε να έχει άποψη για όλα αυτά πριν αρχίσει να ασκεί τα πολιτικά του καθήκοντα.
Δεν παραβλέπουμε ότι – εκτός των άλλων – προκύπτει πάντοτε η ένσταση των προσεγγίσεων των σχολικών βιβλίων, ιδιαίτερα μάλιστα όταν συγγράφονται από ιστορικούς με σαφή πολιτική τοποθέτηση, η οποία συναρτάται και με επαγγελματικές θέσεις ή αξιώματα, που απολαμβάνουν. Όμως, η σχολική διδασκαλία μπορεί να δώσει την αφετηρία του προβληματισμού, ο οποίος καθίσταται αδύνατος χωρίς τη επίγνωση του γενικότερου ιστορικού πλαισίου. Μακάρι να τα διδάσκονταν όλα αυτά πραγματικά οι μαθητές και να τους απασχολούσαν στα διαβάσματα και στην καθημερινότητα τους. Όμως αυτό δεν συμβαίνει. Απομένουν, λοιπόν, να ασχολούνται με το μάθημα μόνο όσοι το εξετάζονται πανελλαδικά.
Πρόκειται, βέβαια, για ένα μάθημα μεγάλης ύλης, που άλλοτε οι υποψήφιοι για την τριτοβάθμια απέφευγαν μετά βδελυγμίας. Συνηγορούσε ασφαλώς και το εφαρμοζόμενο εξεταστικό σύστημα, που το είχε περιθωριοποιήσει. Σήμερα την αξία του μαθήματος αναβάθμισε το πρόσφατα εφαρμοζόμενο σύστημα, που το σύνδεσε με την πρόσβαση στις Παιδαγωγικές σχολές των αποφοίτων που δεν επέλεξαν την Ομάδα Σχολών Ανθρωπιστικού προσανατολισμού. Μάλιστα εκεί έχει ιδιαίτερη βαρύτητα! Έτσι, ωστόσο, το μάθημα αυτό, αρκετά απαιτητικό, εξετάζεται από μαθητές που δεν έχουν και την καλύτερη διάθεση για θεωρητικά μαθήματα ούτε άλλες αφορμές εμβάθυνσης σε αυτά.
Με τη σχετική κατανόηση των εξεταστικών επιτροπών οι απαιτήσεις περιορίστηκαν σε σχέση με την ιστορία των θεωρητικών , χωρίς να αναιρείται ωστόσο η ένταξη στο ίδιο εξεταστικό πλαίσιο με αυτό της ιστορίας κατεύθυνσης. Έτσι : το διαγώνισμα της ιστορίας αυτής χωρίζεται επίσης σε δύο μέρη βαθμολογούμενα ισότιμα από 50 μόρια το καθένα.
α) Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονται ερωτήσεις γνώσεων: η Α1 ζητά συνήθως ιστορικούς όρους, είναι δηλαδή ερώτηση αντικειμενικού τύπου. Ακολουθεί η Α2 ερώτηση σύντομης απάντησης της μορφής σωστού – λάθους ή αντιστοίχισης, όπου πρέπει να προσεχθεί κάθε λεπτομέρεια. Το μέρος Β περιλαμβάνει ερωτήσεις ανάπτυξης, συνήθως 2 , που μπορούν όμως να έχουν σκέλη ή υποερωτήματα. Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν καλή γνώση της ύλης, προσοχή και παρατηρητικότητα στη διατύπωση των θεμάτων, για να αποφευχθεί η σύγχυση και η περιττολογία.
β) Στη δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται δύο τουλάχιστον θέματα που αναφέρονται σε ιστορικά ζητήματα και τα οποία ο μαθητής πρέπει να επεξεργαστεί και να απαντήσει συνδυάζοντας ιστορικές γνώσεις προερχόμενες από το βιβλίο του και πληροφορίες των ιστορικών παραθεμάτων ή των άλλων ιστορικών πηγών. Προφανώς η καλή επεξεργασία αυτού του μέρους προϋποθέτει κατανόηση των κειμένων, αφομοίωση όσων διδάχθηκαν , κριτική και συνδυαστική ικανότητα από μέρους του μαθητή, καθώς και ικανότητα στο χειρισμό του λόγου για την επιτυχημένη παρουσίαση των απαντήσεων. Η συχνότητα εξέτασης μη κειμενικών “πηγών”, άρα πινάκων, χαρτών, φωτογραφιών, γελοιογραφιών ή άλλων απεικονίσεων δεν είναι μεγάλη. Όμως, οι μαθητές πρέπει να έχουν εξασκηθεί, αφού άλλωστε τέτοιου είδους ιστορικό υλικό υπάρχει και στο σχολικό βιβλίο. Η αλήθεια είναι ότι στα εξεταστικά θέματα συνηθέστερες είναι οι κειμενικές πηγές και κατά δεύτερο λόγο οι πίνακες.
Προφανώς η ιστορία σε μεγάλο βαθμό απαιτεί να γνωρίζει καλά ο μαθητής τη διδαχθείσα και εξεταζόμενη ύλη. Όμως δεν φθάνει αυτό. Πρέπει όμως να έχει επίσης συναίσθηση του ευρύτατου ιστορικού πλαισίου, που καλύπτει το μάθημα, να συνειδητοποιεί τους συσχετισμούς και τις αλληλεπιδράσεις των γεγονότων και να γνωρίζει να σκέφτεται, πράγμα που δεν είναι αυτονόητο στις μέρες μας.
Ωστόσο η καλή σχέση με την ελληνική γλώσσα, το είπαμε και άλλοτε, είναι η προϋπόθεση κάθε επιτυχίας ειδικά στην κατανόηση και στη σύνθεση της απάντησης των στοιχείων των πηγών.
Με το τελευταίο μάθημα των φετινών πανελλαδικών ευχόμαστε στους μαθητές καλή τύχη , καλά αποτελέσματα και καλή ξεκούραση!
- Η Στέλλα Αλιγιζάκη είναι φιλόλογος –ιστορικός. Από βιβλία της κ. Αλιγιζάκη ζητήθηκαν πηγές στα θέματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων της Ιστορίας Κατεύθυνσης του Μαΐου 2017, αλλά και στις Πανελλήνιες των Ομογενών το 2012.
