Τί  εστίν ό μίαν έχον φωνήν τετράπουν και δίπουν και τρίπουν γίνεται;

Στους  εκκλησιαστές αποδίδονται τα αξιομνημόνευτα αυτά λόγια:
“Για κάθε πράγμα στη γη, υπάρχει μία εποχή και για κάθε σκοπό ένας χρόνος.   Χρόνος για γέννηση και χρόνος για θάνατο. Χρόνος για σπορά και χρόνος για θερισμό. Χρόνος για ανοικοδόμηση και χρόνος για γκρέμισμα. Χρόνος για χορό και χρόνος για πένθος. Χρόνος σιωπής και χρόνος ομιλίας. Χρόνος να αγαπήσεις και χρόνος να μισήσεις. Χρόνος για ειρήνη και χρόνος για πόλεμο………” (Sic)

Οι φράσεις αυτές εκφράζουν την μυθοποιητική αίσθηση του χρόνου, που είναι το κεντρικό θέμα του γρίφου της Σφίγγας, στον οποίο ο Οιδίποδας έδωσε τη σωστή απάντηση, που όμως,  απέχει πολύ από αυτή, που οι μυθοπλάστες μας διασώζουν και τα σχολικά εγχειρίδια διδασκαλίας αναφέρουν.  

Η σύγχρονη αίσθηση του χρόνου όπως διαμορφώνεται από την επιστημονική ενόραση του κόσμου, είναι τελείως διαφορετική εκείνης του ανθρώπου της κλασικής εποχής. Σήμερα ο χρόνος θεωρείται ως μια μαθηματική αφηρημένη έννοια.  Ως μια
διάσταση του σύμπαντος. Ως μια σχετικότητα μιας άλλης αφηρημένης έννοιας που ονομάζεται «χώρος».  Ο χρόνος για μας είναι εγκόσμιος. Λέμε, ο χρόνος είναι χρήμα και ωφελιμιστικός. Ο χρόνος είναι γραμμικός. Ο χρόνος πίσω δεν γυρνά κ.α.   

Αρχικά ο άνθρωπος, είχε συλλάβει την έννοια του χρόνου, σε ποιητική μάλλον διάθεση.  Ο χρόνος ήταν γι’ αυτόν μια μεταφορική έννοια. Δηλαδή αντιλαμβανόταν  την αίσθηση του χρόνου μέσω εικόνων και συμβόλων τα οποία ήταν συγκεκριμένα,   κατανοητά και καθολικά στις σημασίες τους, επομένως αλληγορίες.  Ακόμη και οι αριθμοί ήταν αλληγορίες.  Ήταν, όπως τα πέντε δάχτυλα του χεριού ή οι πέντε φάσεις  της σελήνης αλλά ποτέ απλά πέντε «5» μια μαθηματική αφηρημένη έννοια.  Για τον άνθρωπο της κλασικής εποχής, ο χρόνος δεν ήταν εγκόσμιος και ωφελιμιστικός αλλά  ιερός και υπερφυσικός. Ένα θείο μυστήριο. Πάνω απ’ όλα όμως, ο χρόνος δεν ήταν ποτέ γραμμικός, κινούμενος προς τα εμπρός και πηγαίνοντας κάπου  βιαστικά. Ήταν κυκλικός, ρυθμικός, συνεχώς επαναλαμβανόμενος και ποτέ βιαστικός.      
Στο πλαίσιο της αίσθησης αυτής, ο άνθρωπος ανέπτυξε τα πρώτα  ημερολόγια, που  ήταν τελετουργικά και σημείωναν τον επαναλαμβανόμενο ρυθμό της ζωής και του θανάτου, για τον άνθρωπο, τα ζώα, τα σπαρτά αλλά και τους κοσμικούς θεούς. 
Και ο ρυθμός φυσικά, οδηγεί στο μέτρημα ακόμη και όταν κάποιος μετρά σε κύκλο.  

Σύμφωνα με τους μυθοπλάστες, η Σφίγγα, ένα μυθολογικό τέρας με κεφαλή γυναίκας, πτερά αετού, σώμα λέοντος και ουρά φιδιού, είχε σταλεί από τη θεά Ήρα, να τιμωρήσει τους Θηβαίους για την προσβολή που διέπραξε ο γέρος βασιλιάς της  Θήβας Λάιος, ενάντια στη γονιμότητα, επειδή είχε καταστήσει τον Χρύσιππο, ένα ελκυστικό νεαρό, τον κίναιδο του και το απήγαγε.  Η Σφίγγα σταματούσε κάθε άνδρα και ζητούσε τη λύση ενός παράξενου γρίφου που λέγεται της δίδαξαν οι Μούσες. 
Ο μύθος αναφέρει ότι πολλοί, ακόμη και ένας εξάδελφος του Οιδίποδα (ανεψιός της βασίλισσας Ιοκάστης), είχαν αποτύχει και κατασπαράχτηκαν  από τη Σφίγγα.
 Όταν έφθασε στη Θήβα ο Οιδίποδας, μετά το φόνο του βασιλιά Λάιου, η Σφίγγα τον σταμάτησε και τον ρώτησε: «Τί  εστίν ό μίαν έχον φωνήν τετράπουν και δίπουν και τρίπουν γίνεται*;» Ποιο είναι αυτό που έχει μια  φωνή  και γίνεται τετράποδο δίποδο και τρίποδο; Ο Οιδίποδας, μας πληροφορούν οι μυθοπλάστες της κλασσικής περιόδου  επέζησε και κατά συνέπεια απήντησε σωστά. Πόσο όμως σωστή μπορεί να θεωρηθεί   η  απάντηση « Άνθρωπον λέγεις » που έδωσε, επειδή σαν μωρό παιδί μπουσουλάει στα τέσσερα, στέκει στα δύο  πόδια σαν νέος και γίνεται τρίποδος με το να στηρίζεται σε μπαστούνι στα γηρατειά του;  Μια μάλλον πεζή απάντηση, σε ένα τόσο μυστήριο γρίφο. Το ζητούμενο φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με την ιδιαιτερότητα της μιας φωνής που το χαρακτηρίζει, παρά με τον αριθμό των ποδιών που το κάνουν να γίνεται τετράποδο δίποδο και τρίποδο. Και ο άνθρωπος έχει φωνή. Όμως, η ποικιλία των γλωσσών που ομιλεί του στερεί την ιδιαιτερότητα της μιας φωνής, που απαιτεί ο γρίφος. Μία φωνή, απέδιδαν οι αρχαίοι αλλά και σήμερα ακόμη αποδίδεται, μόνο στους θεούς και κατά συνέπεια, το ζητούμενο θα πρέπει να σχετίζεται με κάποια θεότητα της εποχής. Ο Charl Herberger, στο βιβλίο του “Τhe riddle of the sphinx”, υποστηρίζει ότι η απάντηση που πρέπει να έδωσε ο Οιδίποδας ήταν «Ήλιος» και όχι «Άνθρωπος», γιατί  ο Ήλιος, θεωρείτο και λατρευόταν ως κυρίαρχος θεός από όλους σχεδόν τους λαούς της αρχαιότητας.
Πως όμως ο Ήλιος σχετίζεται με τα πόδια που αναφέρονται στο γρίφο; 
Στη χώρα μας ο Ήλιος, λατρευόταν με τη Σελήνη-θεά ως ιερό ζευγάρι, στα πλαίσια θρησκευτικών πεποιθήσεων, που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με τον ιερό γάμο, που καθόριζε το χρόνο θητείας και την διαδοχή των κοσμικών βασιλέων. Το ιερατείο με βάση ένα οκταετές ηλιο-σεληνιακό ημερολόγιο ρύθμιζε τα θέματα της λατρείας. 
Από την εποχή του χαλκού ήταν ήδη γνωστό ότι, ο οκταετής κύκλος που αρχίζει και τελειώνει με νέα Σελήνη στο χειμερινό ηλιοστάσιο, συγχρονίζει το ηλιακό και το σεληνιακό έτος. Αυτό γινόταν γιατί το σεληνιακό έτος είχε 354 ημέρες, ήταν δηλαδή έντεκα ημέρες βραχύτερο από το ηλιακό. Κατά μέσο όρο 99 σεληνιακοί μήνες ήταν σχεδόν οκτώ ηλιακά έτη που έχουν 96 μήνες. Η χρονική αυτή απόκλιση καλυπτόταν  με τρεις παρένθετους μήνες, που έφερναν σε ταύτιση το σεληνιακό και ηλιακό έτος.   

Ο Οιδίποδας ήταν υιοθετημένος γιος του θρησκευτικού Μυκηναίου βασιλιά της Κορίνθου Πολύβιου και κατά συνέπεια ήταν μυημένος στα ημερολογιακά μυστικά που καθόριζαν την θρησκευτική βασιλεία στην κλασική εποχή. Θα γνώριζε επομένως  τον οκταετή κύκλο, αλλά και το πότε οι χρονικές παρεμβάσεις θα έπρεπε να γίνουν.       
Στις γνώσεις αυτές, βρίσκεται η απάντηση για το συσχετισμό του Ήλιου με τα πόδια που αναφέρονται στο γρίφο. Τα πόδια εκφράζουν αλληγορικά, τα ηλιακά έτη που χρειάζεται να περάσουν ώστε να πραγματοποιηθεί η κατάλληλος χρονική παρέμβαση που θα διατηρήσει το ηλιακό και το σεληνιακό ημερολόγιο σε συγχρονισμένη πορεία και τις θρησκευτικές τελετές εναρμονισμένες. Η εξήγηση της απάντησης « Ήλιος», βρίσκεται στο οκταετές ηλιο-σεληνιακό ημερολόγιο. 
Ο θεός-Ήλιος και η θεά Σελήνη πρέπει να αρχίσουν και να τελειώσουν την διαδρομή τους συγχρονισμένα, με τη νέα Σελήνη και το χειμερινό ηλιοστάσιο να συμπίπτουν. Αφού το σεληνιακό έτος είναι έντεκα ημέρες βραχύτερο του ηλιακού, η διαφορά αυτή θα γίνει το δεύτερο έτος 22 ημέρες, το τρίτο 33 και η διαφορά συνολικά στον οκταετή κύκλο θα φθάσει στις 11Χ8=88 ημέρες. Για να διατηρηθεί συγχρονισμένη πορεία, ο Ήλιος πρέπει στο τέλος του 3ου χρόνου και ενώ έχει διανύσει πορεία τριών ετών (ποδιών) να σταματήσει κατά κάποιο τρόπο και να αναμένει την βραδυπορούσα Σελήνη. Η ηλιακή αυτή στάση πραγματοποιείται  μεταφορικά με τον παρένθετο 13ο μήνα 30 ημερών στο τέλος του 3ου έτους.  Μια δεύτερη στάση και ένας παρένθετος 13ος μήνας 30 ημερών επιβάλλεται ξανά μετά πορεία τριών ετών (ποδιών), στο  τέλος του 6ου έτους.  
Μια Τρίτη και τελευταία στάση και παρεμβολή ενός ακόμη 13ου μήνα των 30 ημερών επιβάλλεται μετά πορεία του ήλιου δύο ετών (ποδιών), στο τέλος του  8ου έτους. 
Οι χρονικές παρεμβολές των 90 ημερών στον οκταετή κύκλο, καλύπτουν τη διαφορά  των 88 ημερών και οι εναπομένουσες δύο ημέρες, καλύπτουν διαφορά που προκύπτει, λόγω της πραγματικής διάρκειας του ηλιακού έτους που είναι 365,25 μέρες, (8Χ0,25=2) και  οι οποίες  παρεμβάλλονται στο τέλος των δίσεκτων 4ου και 8ου χρόνων. 

Έτσι, ο θεός Ήλιος είναι αυτό που έχει μία φωνή και στην οκταετία γίνεται:

–Τετράπους, γιατί χρειάζεται να κινηθεί τέσσερα πόδια (έτη) για την παρεμβολή μιας   ημέρας, στο τέλος του 4ου και 8ου χρόνου.   
–Δίπους, γιατί χρειάζεται να κινηθεί  δύο πόδια (έτη 7ον και 8ον)για την παρεμβολή του 13ουμηνός των τριάντα ημερών στο τέλος του 8ου έτους.
–Τρίπους, γιατί χρειάζεται να κινηθεί τρία πόδια δύο φορές (έτη 1ον 2ον 3ον και 4ον 5ον 6ον) για την παρεμβολή του 13ου μηνός των 30 ημερών στο τέλος του 3ου και 6ου έτους.

Οι αιώνες περνούν και η Σφίγγα δεν θα σταματήσει να ζητά απάντηση είτε αυτή αφορά τον άνθρωπο, που οι μυθοπλάστες διασώζουν, είτε το θεό του, που προτείνει  σήμερα η νέα ερμηνεία. Η θηριόμορφος Σφίγγα, σαν ένας εσωτερικός δαίμονας της ανθρώπινης ψυχής, που δεν μπορεί πλέον να πνίγει τους ανθρώπους με το αγωνιώδες του ερωτήματος της, γκρεμίζεται στα βάραθρα του ασυνείδητου μας χωρίς να χάνεται ποτέ. Απλά κρύβεται και συνεχίζει να βασανίζει όποιους επιλέγουν να την ακούσουν, γιατί πάντα θα την ακούμε σαν εσωτερική φωνή. Σήμερα, ο άνθρωπος δεν φαίνεται να θυμάται πια την απάντηση του Οιδίποδα και τη σημασία της, γιατί από τη στιγμή  που ο γρίφος απαντήθηκε, έπαψε να τον προβληματίζει, να τον κάνει να στοχάζεται, να του δίνει κουράγιο για νέες προσπάθειες και ασφαλώς, έπαψε να τον εμπνέει. 

Πίσω από την όποια οιδιπόδειο απάντηση, που αναπόφευκτα προκάλεσε ο γρίφος της Σφίγγας, σέρνεται μια συγκλονιστική φιλοσοφική σήμανση. Τη στιγμή της επίλυσης του γρίφου, αποκαλύπτεται ένας άνθρωπος, που συνειδητοποιεί την διαφοροποίηση αλλά συνάμα και τον συσχετισμό του, με τη φύση και το θεό, που σήμερα τα ιερατεία,  -ως σύγχρονες σφίγγες- συνεχίζουν και διαιωνίζουν, για τη ρύθμιση των ζητημάτων της λατρείας** και οι προφήτες, για την ερμηνεία των εσχατολογικών θεμάτων, που ακόμη προκαλούν και τρομάζουν τον άνθρωπο.     
Μανώλης Κομπολάκης 
τ. Ειδικός Σύμβουλος Νομάρχη

*    Ακριβής διατύπωση του γρίφου της Σφίγγας δεν έχει διασωθεί και η αναφερόμενη θεωρείται ως πιθανότερη.                                               **  Η ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα των Ορθοδόξων συναρτάται ακόμη, με την εαρινή  ισημερία και την πανσέληνο δηλαδή τον ήλιο και τη σελήνη και γιορτάζεται: την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Μήπως η σύνδεση αυτή του εορτασμού του Πάσχα με τον ήλιο και τη σελήνη, είναι κάποιο απομεινάδι μνήμης ανάλογων χρονικών  ρυθμίσεων του «ιερού γάμου» της εποχής του χαλκού…;    

Ακολουθήστε το flashnews.gr στο Google News και την σελίδα μας στο Facebook