Οι γονείς διαδραματίζουν έναν αποφασιστικό ρόλο στην κρίσιμη απόφαση των παιδιών τους για την επιλογή των σπουδών και της επαγγελματικής τους καριέρας. Πολλά εξαρτώνται φυσικά από τις δικές τους αντιλήψεις, την κοινωνική τους συμπεριφορά, τη φιλοσοφία ζωής, τον τρόπο ανατροφής των παιδιών και κυρίως τις διαπροσωπικές σχέσεις. Γενικότερα, πολλοί γονείς στη χώρα μας είναι γνωστό ότι διακρίνονται για μια μάλλον υπερπροστατευτική συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά τους. Αυτό, αν και μεταστρέφεται τα τελευταία χρόνια, οφείλεται κυρίως σε παραδοσιακές αντιλήψεις και συμπεριφορές που εμπεριέχονται στα εθνολογικά, πολιτισμικά και κοινωνικά δεδομένα της χώρας μας.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι γονείς επιχειρούν να επιβάλουν στα παιδιά τους τις δικές τους επιθυμίες ή και απωθημένα, όσον αφορά τις σπουδές και το επάγγελμα που αυτά θα ακολουθήσουν. Πολλοί νέοι ή νέες πιέζονται υπέρμετρα για να σπουδάσουν μια από τις επιστήμες που θεωρούνται ότι αποτελούν το εισιτήριο για κοινωνική και οικονομική άνοδο, όπως γιατρός, μηχανικός, δικηγόρος κτλ. Άλλες φορές, η μητέρα ή ο πατέρας, που για κάποιο λόγο δεν έγιναν γιατροί ή κάποιο επάγγελμα με θεωρούμενο υψηλό κοινωνικό κύρος και εισοδηματικές προσδοκίες, πιέζουν τα παιδιά τους να ακολουθήσουν παρόμοιες σπουδές, κυρίως γιατί αυτό αποτελεί μια προσωπική τους ανεκπλήρωτη επιδίωξη. Ορισμένοι γονείς μάλιστα πιέζουν περισσότερο απ’ όσο πρέπει τα παιδιά τους για να ακολουθήσουν το δικό τους επάγγελμα ή τη δική τους επιχειρηματική δραστηριότητα.

Όμως, στη σημερινή εποχή, πολύ συχνά αυτού του τύπου η πίεση έχει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο. Οι νέοι πολύ συχνά λειτουργούν αρνητικά ή και ανατρεπτικά απέναντι στις παλαιότερες γενιές και ιδιαίτερα απέναντι σε γονείς με υπερπροστατευτική συμπεριφορά. Ενώ πολλές φορές οι γονείς μπορεί και να έχουν δίκιο όταν επιμένουν για την επιλογή μιας ορισμένης καριέρας για τα παιδιά τους, το χάνουν εξαιτίας του επίμονου και πατερναλιστικού τρόπου με τον οποίο θέλουν να την επιβάλουν. Συχνά το επάγγελμα του πατέρα, της μητέρας, η οικογενειακή επιχείρηση, είναι μια αξιόμαχη και ενδιαφέρουσα προοπτική για το επαγγελματικό μέλλον των νέων. Όσο κι αν ακούγεται παρωχημένο, είναι γεγονός ότι σήμερα, σε μία άκρως ανταγωνιστική αγορά, είναι σε βάρος του ατομικού συμφέροντος των παιδιών να παραγνωρίζεται το προβάδισμα που τους παρέχεται από την οικογενειακή παράδοση, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει και εφησυχασμό. Γιατί συχνά «είναι δυσκολότερο να κρατήσεις κάτι από το να το αποκτήσεις» (το φύλαξε τα αγαθά χαλεπώτερου του κτήσασθαι – Δημοσθένης). Και είναι βέβαιο πως «όταν κάποιος κληρονομήσει κάτι από τους γονείς του, πρέπει να εργαστεί γι’ αυτό ξανά, για να μπορέσει να το διατηρήσει».

Χειρότερη ακόμη είναι η περίπτωση όπου τα παιδιά τελικά αποδέχονται τις επίμονες απαιτήσεις των γονιών τους και ακολουθούν σπουδές που τα οδηγούν σε επαγγέλματα τα οποία είτε δεν τους ταιριάζουν είτε έχουν ιδιαίτερα αρνητικές εργασιακές προοπτικές. Τότε τους αναμένουν δυσάρεστες εργασιακές περιπέτειες και αποτυχίες, για τις οποίες την καθοριστική ευθύνη φέρουν φυσικά οι γονείς. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, ορισμένοι νέοι ή νέες με ισχυρή προσωπικότητα και επίμονο χαρακτήρα επιλέγουν ένα δρόμο σπουδών και επαγγέλματος με δική τους προσωπική ευθύνη. Στην περίπτωση που η επιλογή αυτή δεν είναι προϊόν προσωπικού πείσματος, αλλά στηρίζεται σε αυτογνωσία των προσωπικών δυνατοτήτων, ταλέντων και επιθυμιών, τότε οι γονείς δεν μπορούν παρά να αποδεχτούν την επιλογή αυτή, ακόμη και όταν το μελλοντικό εργασιακό περιβάλλον εμφανίζεται ιδιαίτερα δυσοίωνο και ανταγωνιστικό.

Ένας νέος, για παράδειγμα, που επιμένει να ακολουθήσει το δύσβατο δρόμο του ηθοποιού δεν αποκλείεται τελικά να πετύχει αυτό που ονειρεύεται, με τη βασική προϋπόθεση φυσικά ότι διαθέτει το ταλέντο και την επιμονή που απαιτεί το επάγγελμα αυτό. Αν κάτι τέτοιο δεν υφίσταται, τότε οι γονείς ή κάποιο τρίτο πρόσωπο με κύρος θα πρέπει να επωμιστεί την ευθύνη να συζητήσει με το νέο για να τον πείσει και όχι φυσικά να επιβάλει την ανάκληση μιας τέτοιας απόφασης, που μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντικές περιπέτειες. Αν παρ’ όλα αυτά ο νέος επιμένει με συνέπεια στην αρχική απόφαση, τότε δε μένει τίποτα που θα εμποδίσει αυτή την προοπτική. Και δεν είναι εντελώς απίθανο τελικά, παρ’ όλες τις ενστάσεις, να τα καταφέρει στο τέλος, αφού η επιμονή, θέληση και η συνέπεια με την οποία επιδιώκεται ένας στόχος αποτελούν σημαντικό όπλο για την επίτευξή του. Και στην προκειμένη περίπτωση, δεν αποκλείεται να είχε γίνει λάθος διάγνωση αρχικά και ο υπό συζήτηση νέος να διαθέτει το απαραίτητο ταλέντο για να πετύχει ως ηθοποιός. Άλλωστε, λέγεται πως και ο Αϊνστάιν ήταν μέτριος μαθητής στα μαθηματικά στο σχολείο και παρ’ όλα αυτά έγινε αυτός που τελικά έγινε. Εξάλλου, δεν είναι τυχαία η ρήση του Κομφούκιου, ο οποίος επισημαίνει πως «όταν ξέρεις τι θέλεις, οι πάντες υποχωρούν».

Για όλους τους παραπάνω λόγους, οι γονείς, που ασφαλώς ενδιαφέρονται για το μέλλον των παιδιών τους, οφείλουν να διερευνήσουν περισσότερο σε βάθος το ίδιο θέμα, να αποκτήσουν και εκείνοι κάποιες στοιχειώδεις έστω γνώσεις επαγγελματικού προσανατολισμού, έτσι ώστε η γνώμη τους να έχει βαρύτητα και να είναι η καλύτερη δυνατή για το μέλλον των παιδιών τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι ιδιαίτερα ευτυχείς οι γονείς εκείνοι που βλέπουν τα παιδιά τους να πετυχαίνουν στην καριέρα τους και να πορεύονται με σίγουρα και επιτυχημένα βήματα στο δρόμο του μέλλοντός τους. Η προσδοκία να έχουν τα παιδιά μας επαγγελματική επιτυχία και προσωπική ευτυχία είναι μια ευγενική φιλοδοξία που χαρακτηρίζει τη φύση του ανθρώπου και προάγει την ανθρώπινη κοινωνία. Ο καθένας έχει δικαίωμα να ζήσει καλά, χωρίς όμως να βλάψει κάποιον άλλο. Και φυσικά χωρίς να προστρέχει σε παράνομες ή ανήθικες πράξεις.

Πρώτα απ’ όλα, οι γονείς θα πρέπει να αποβάλουν την υπερπροστατευτική αντίληψη που χαρακτηρίζει πολλούς απέναντι στα παιδιά τους. Οφείλουν να κατανοήσουν ότι είναι πιο σωστό και κυρίως πιο αποτελεσματικό, στη σημερινή εποχή, να συζητούν και να συμβουλεύουν με διακριτικό και έμμεσο τρόπο, αντί να θέλουν να επιβάλλουν αυταρχικά τη δική τους θέληση στα παιδιά τους. Επιπλέον, πρέπει να δεχτούν ότι και οι ίδιοι δεν είναι παντογνώστες και ότι θα πρέπει να μάθουν ορισμένα βασικά πράγματα ή να συμβουλευτούν κάποιους που γνωρίζουν περισσότερα, προτού συζητήσουν για ένα τόσο κρίσιμο θέμα με τα παιδιά τους, όπως είναι η επιλογή των σπουδών και του επαγγέλματος. Και δε θα πρέπει να λησμονούν ότι ο κάθε άνθρωπος, όπως και τα παιδιά τους, έχει το δικό του ξεχωριστό χαρακτήρα, ο οποίος χρειάζεται ευέλικτη και κατάλληλη αντιμετώπιση.

Το πρώτο που πρέπει να διερευνήσουν σε βάθος και να μάθουν οι γονείς είναι ο πραγματικός χαρακτήρας, τα ταλέντα, οι ικανότητες, οι δυνατότητες, οι προσδοκίες, οι επιθυμίες, η φιλοσοφία ζωής των παιδιών τους. Με λίγα λόγια, ποια είναι, τι θέλουν και τι μπορούν αυτά να κάνουν. Πρόκειται δηλαδή για το ίδιο ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να απαντήσουν και οι ίδιοι, οι άμεσα ενδιαφερόμενοι. Το «γνώθι σ΄αυτόν», η γνώση του εαυτού μας, η αυτογνωσία, παραμένει πάντοτε το ζητούμενο, είναι η αιώνια σοφή συμβουλή προς τα παιδιά μας, όπως και για μας τους ίδιους βέβαια.

Το δεύτερο σημαντικό ζήτημα, όπως ήδη έχει τονιστεί, είναι η στοιχειώδης έστω γνώση του σημερινού οικονομικού περιβάλλοντος και ειδικότερα οι τάσεις και οι προοπτικές της οικονομίας και της αγοράς εργασίας. Για το σκοπό αυτό, θα πρέπει να αναζητηθούν τα σχετικά δεδομένα, με προσφυγή σε ειδικούς του επαγγελματικού προσανατολισμού και σε διάφορα σχετικά έντυπα ή βιβλία. Χρειάζεται φυσικά προσοχή ώστε οι σχετικές πηγές να είναι σωστές, γιατί ορισμένες φορές, ιδιαίτερα σε κάποια έντυπα, υπάρχει μη έγκυρη και επιπόλαια πληροφόρηση που μπορεί και να οδηγήσει σε παραπληροφόρηση ή και λάθος κατευθύνσεις.

Μπορεί, ακόμη, στο συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον να υπάρχουν κάποια κατάλληλα πρόσωπα που να γνωρίζουν περισσότερα για τα συναφή ζητήματα ή έστω να συμβουλεύσουν για τις πλέον έγκυρες πηγές ενημέρωσης. Όταν τέτοια πρόσωπα είναι προσβάσιμα, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και αποτελεσματικό να συζητήσουν και να συμβουλεύσουν τα παιδιά. Συχνά ένα τρίτο πρόσωπο με κύρος και αναγνωρισμένες γνώσεις μπορεί να επηρεάσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα παιδιά, ακόμα και όταν υποστηρίζει περίπου τις ίδιες απόψεις με τους γονείς. Είναι γνωστό άλλωστε ότι οι ψυχολόγοι αποφεύγουν να αναλαμβάνουν περιπτώσεις που ανήκουν στο στενό οικογενειακό τους περιβάλλον. Είναι επίσης γνωστό ότι για όσα λέγονται ιδιαίτερη σημασία έχει ποιος τα λεει και ο τρόπος που τα λεει.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πάντως ότι οι γονείς, προτού συζητήσουν με τα παιδιά τους γι’ αυτή την πλέον κρίσιμη απόφαση ζωής, θα πρέπει οι ίδιοι να γίνουν καλοί γνώστες του ίδιου ζητήματος. Δεν είναι δηλαδή υπερβολή να λεχθεί ότι και οι γονείς, εφόσον επιθυμούν να έχουν λόγο στο μέλλον των παιδιών τους, θα πρέπει να προσφύγουν και οι ίδιοι σε κάποια μορφή επιμόρφωσης επαγγελματικού προσανατολισμού. Θα μπορούσε δηλαδή να ειπωθεί ότι η ρήση του Κομφούκιου, που αναφέρθηκε πιο πάνω, ισχύει όχι μόνο για τους νέους, αλλά και για τους γονείς.
________________________________________
Ο Θεόδωρος Κατσανέβας (Ph.D, L.S.E., Μ.Α. Warwick), είναι Ομότιμος καθηγητής της οικονομικής της εργασίας, της διοίκησης ανθρώπινων πόρων και του επαγγελματικού προσανατολισμού στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και τ. Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού. Βλ. επίσης την ιστοσελίδα της επιστημονικής ομάδας του υπογράφοντος www.careergatetest.com,   www.careergatetest.gr, καθώς και την www.theodore-katsanevas.blogspot.com για σχετικές έρευνες 

Ακολουθήστε το flashnews.gr στο Google News και την σελίδα μας στο Facebook