Το ταξίδι μάλιστα αυτό που πρόσφερε τότε η Τράπεζα της Ελλάδος με πρωτοβουλία του τότε Διοικητή κ.Γκαργκάνα, μου έδωσε την ευκαιρία να καταλάβω πολλά που μέχρι τότε δεν γνώριζα και να επιβεβαιωθεί έτσι η άποψη που είχα ότι δεν φταίει η κακιά Ευρώπη, η Μέρκελ και ο Τρισέ για το χάλι μας, αλλά οι πολιτικοί μας και η άγνοια που πολλοί από αυτούς έχουν όχι μόνο με την οικονομική πολιτική, αλλά και με την απλή καθημερινή διαχείριση των προβλημάτων μας.
Και μάλιστα όχι μόνο οι Έλληνες αλλά και οι Ευρωπαίοι. Το μόνο ελαφρυντικό των τελευταίων που αναγνωρίζω είναι ότι κανείς δεν ξέρει τους Έλληνες καλύτερα από τους ίδιους τους, τους εαυτούς. Δηλαδή εμάς. Για αυτό και η ευθύνη των Ελλήνων πολιτικών είναι πολύ μεγαλύτερη. Γιατί ξέρουν σε τι λαό απευθύνονται. Και αντί να τον σώσουν εγκληματούν εις βάρος τους για να διαιωνίζουν την ύπαρξή τους οι ίδιοι.
Η προεδρία του Ζαν Κλοντ Τρισέ στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2003 με μια καταστροφική διαμάχη σχετικά με τους δημοσιονομικούς κανόνες του ευρώ. Θα τελειώσει σε λίγες μέρες, στις 31 Οκτωβρίου 2011, με το μεταπολεμικό όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε πλήρη αβεβαιότητα.
Δεν μπορεί κανείς όμως να κατηγορήσει τον Τρισέ ή την ΕΚΤ ότι προκάλεσαν ή παρέτειναν την κρίση των ευρωπαϊκών τραπεζών και την κρίση δημόσιου χρέος.
Η ευθύνη ανήκει στους πολιτικούς των κρατών μελών. Έκαναν κακή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών τους και καθυστέρησαν τις απαιτούμενες οικονομικές μεταρρυθμίσεις που θα ενίσχυαν την ανταγωνιστικότητά τους. Ανέχτηκαν τα πάρτι χρέους του ιδιωτικού τομέα και τον αστόχαστο τραπεζικό δανεισμό. Κι άφησαν τουλάχιστον μία χώρα – την Ελλάδα – να υιοθετήσει το ευρώ πριν να είναι προετοιμασμένη γι’ αυτό. Όλα αυτά τα σφάλματα και η ανεπάρκεια της …επιδιορθωτικής εργασίας των δύο τελευταίων χρόνων απειλούν σήμερα την επιβίωση της νομισματικής ένωσης – μιας ένωσης που ο ίδιος ο αρχικός της σχεδιασμός είχε προβλήματα.
Ελάχιστες κυβερνήσεις δεν ευθύνονται. Η Γερμανία και η Γαλλία ήταν οι πρώτες που ξανάγραψαν τους δημοσιονομικούς κανόνες του ελλείμματος παραβιάζοντας το Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας.
Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ υπήρξε, προς τιμήν του, ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους σχεδιαστές πολιτικής που αναγνώρισε τα προειδοποιητικά σημάδια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης η οποία άρχισε το 2007. Για μια κεντρική τράπεζα που έχει χτιστεί στα πρότυπα της άκρως συντηρητικής γερμανικής Bundesbank, η ΕΚΤ, υπό την ηγεσία του Τρισέ, εισήλθε σε σαφώς ανορθόδοξα εδάφη, κυρίως με την έναρξη του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων το Μάιο του 2010.
Δύο Γερμανοί, μέλη του Διοικητικού της Συμβουλίου, παραιτήθηκαν φέτος προκειμένου να μην παράσχουν στήριξη σε ό,τι θεώρησαν ως ανεύθυνη παραβίαση κανόνων από την πλευρά της κεντρικής τράπεζας. Οι επιπτώσεις της κίνησης τους στην γερμανική κοινή γνώμη, που τείνει να θεωρεί λανθασμένα την ΕΚΤ σαν ένα τύπο ‘τράπεζας επισφαλειών’, προκαλούν ανησυχία.
Με την κρίση σε πλήρη ανάπτυξη προφανώς κανείς δεν μπορεί να πει ότι ο κ. Τρισέ έσωσε το ευρώ. Πρέπει να του αναγνωρίσουμε όμως ότι υπό την ηγεσία του δεν υπήρξε ούτε ‘επίθεση’ καταθετών σε τράπεζα, ούτε στάση πληρωμών κράτους μέλους της Ευρωζώνης. Επίσης δεν υπήρξε καμιά προσπάθεια να ξεπεραστεί η κρίση με υποτίμηση του νομίσματος μέσω του πληθωρισμού. Μπορεί μερικές φορές στους κόλπους του ΔΣ της ΕΚΤ να εμφανίστηκαν ισχυρές διαιρέσεις, όμως γενικά διατηρήθηκε ένας βαθμός συναίνεσης πολύ υψηλότερος από εκείνον που παρατηρήθηκε μεταξύ των ηγετών των 17 κρατών-μελών της Ευρωζώνης – ή ακόμη και μεταξύ των μελών της γερμανικής κυβέρνησης.
Ο διάδοχος του, Μάριο Ντράγκι, διοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας και επόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ, μπορεί να χρειαστεί να πάρει αποφάσεις πολύ πιο ρηξικέλευθες από τον κ. Τρισέ. Δεν θα είναι καθόλου εύκολη για εκείνον η στιγμή όπου μπορεί να χρειαστεί να παράσχει μεγαλύτερη οικονομική στήριξη στην Ιταλία.
Αλλά ένα βασικό παράδοξο αυτής της κρίσης είναι ότι αψηφώντας τη συμβατική γερμανική σκέψη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τίμησε την αρχή της ανεξαρτησίας που της αποδόθηκε χάρη στη γερμανική επιμονή ως προϋπόθεση για τη δημιουργία του ευρώ. Όπως και ο διακεκριμένος προκάτοχός του, έτσι και ο Μάριο Ντράγκι θα πρέπει να συνεργαστεί στενά με τους πολιτικούς ηγέτες. Δεν πρέπει όμως σε καμιά περίπτωση να φοβηθεί να επιβεβαιώσει την ανεξαρτησία της ΕΚΤ όταν παραστεί ανάγκη.
Νίκος Μουντάκης