Το φτέρνισμα προκαλείται όταν ξένα μόρια εισβάλλουν στη μύτη μας. Οι νευρικοί αισθητήρες που βρίσκονται σε αυτή προειδοποιούν για την παρουσία των σωματιδίων. Έτσι δημιουργείται μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κατά την οποία η μύτη αποβάλλει βλέννα και οι μύες που βοηθούν στην αναπνοή συμπιέζουν δυνατά το θώρακα. Ταυτόχρονα οι μύες που ελέγχουν τις αναπνευστικές οδούς προκαλούν το φραγμό τους.
Όταν η πίεση του αέρα στους πνεύμονες γίνεται υπερβολικά υψηλή, τότε οι αναπνευστικές οδοί ανοίγουν, αποβάλλοντας με δύναμη αέρα και ξένα μόρια. Ο σπασμός που συνοδεύει το φτέρνισμα επηρεάζει πολλούς μυς, συμπεριλαμβανομένων και των μυών του προσώπου. Αυτοί ευθύνονται για το κλείσιμο των ματιών.
Το γεγονός ότι κλείνουμε τα μάτια ενώ φτερνιζόμαστε οφείλεται πιθανότατα σε βιολογικό μηχανισμό που λειτουργεί προστατευτικά. Τα μόρια αποβάλλονται από τη μύτη με πολύ υψηλή πίεση. Μεταφράζοντας αυτή την πίεση σε ταχύτητα, θα έφτανε περίπου στα 160 χιλιόμετρα την ώρα. Κλείνοντας τα μάτια, λοιπόν, προστατεύουμε τους οφθαλμούς από την υπερβολική εξωθητική πίεση.