Το οδοιπορικό αυτό προέκυψε ανύποπτα το πρωί της Πέμπτης, ενώ χαιρετούσαμε τον αντιδήμαρχο του Δήμου Πλατανιά κ. Νίκο Δασκαλάκη και την παρέα του έξω από το Δημαρχείο την ώρα που ετοιμάζονταν νʼ αναχωρήσουν. Όπως μας πληροφόρησε ο αντιδήμαρχος που ήταν επικεφαλής, οι Βρύσες Κυδωνίας είναι κτισμένες σε υψόμετρο 50 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και όλη η περιοχή συμπεριλαμβάνεται στις πλέον αξιόλογες υπό ανάδειξη αρχαιολογικές τοποθεσίες του Νομού μας. Αποδεχτήκαμε την πρόσκληση να συμμετέχουμε στην παρέα τους καθόσον το θέμα είναι ιδιαίτερα αξιόλογο και τους ακολουθήσαμε τραβώντας πολλές φωτογραφίες και καταγράφοντας τα εξής: “Στο πλαίσιο, λοιπόν, του Πολιτιστικού Πάρκου, το οποίο ετοιμαζόμαστε να κάνουμε ως νέος Καλλικρατικός Δήμος αποφασίσαμε νʼ αρχίσουμε από την αρχαία πόλη, το φαράγγι και τα σπήλαια της περιοχής, ώστε νʼ αναδειχθούν οι πολιτισμικές κληρονομιές που έχουμε στην εδαφική μας περιφέρεια. Στην προσπάθεια αυτή είμαστε πλέον ιδιαίτερα χαρούμενοι και αισιόδοξοι επειδή από τα πρώτα μας βήματα εντελώς απρόσμενα διαπιστώνουμε ότι έχουμε τη συμπαράσταση τη δική σας και των «Χ.Ν.».
Το φαράγγι της «Κατσούνας» πήρε αυτή την ονομασία εξαιτίας του σχήματος που έχει και αναφέρεται στον Ηρόδοτο ως η «Ξενία οδός», κατά την οποία στην αρχαιότητα πήγαιναν εκεί τους ξένους για να μην έχουν οπτική επαφή με τα οχυρά της πόλης. Το μήκος του φαραγγιού είναι περίπου ένα χιλιόμετρο και αρχίζει από το χωριό με μια απόσταση από τον κεντρικό δρόμο γύρω στα εκατό μέτρα, για να καταλήξει στην είσοδο της αρχαίας πόλης και ήταν κτισμένη πάνω σε δύο κοντινά μεταξύ τους γεωλογικά υψώματα δολομιτικών και ασβεστολιθικών όγκων. Τα υψώματα αυτά ενώνονται μʼ ένα διάσελο που έχει σχήμα τοξωτό με την έξω πλευρά του να βλέπει νότια, ενώ η μέσα κοίλη πλευρά του βόρεια. Στην περιοχή έχουμε ακόμα αρκετά βυζαντινά εξωκλήσια, τα οποία πανηγυρίζουμε κάθε χρόνο έχοντας στην Ενορία Βρυσών έναν πολύ άξιο και αγαπητό στο πλήρωμα της Εκκλησίας κληρικό, τον παπά -Δημήτρη Ξεκουκουλωτάκη… ”, υπογράμμισε ο αντιδήμαρχος του οποίου την παρέα αποτελούσαν οι εξής: Ο τέως με τον σημερινό πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου Βρυσών, κ. Στέλιος Σπανουδάκης και Μανώλης Φραγγεδάκης, μʼ έναν κάτοικο από το Πατελάρι, τον κ. Γιάννη Γκατζούνη, για να μας πουν ακόμα ότι: “Τα προαναφερόμενα υψώματα ονομάζονταν «Ακροπόλεις» και στην μία που είναι πιο ψηλή βρίσκεται σήμερα το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, ενώ στους πρόποδες αυτής της κορυφής σε υψόμετρο 130 μέτρωνυπάρχει η είσοδος του σπηλαίου «Κερά Σπηλιώτισσα», του οποίου η δημιουργία τοποθετείται την εποχή του λίθου. Η είσοδος του σπηλαίου είναι κατηφορική και οδηγεί σε ένα άλλο σπήλαιο με επτά ορόφους και με δύσκολη πρόσβαση από τον ένα όροφο μέχρι τον άλλο. Στον πέμπτο όροφο αρχίζει η σταγονορροή, ενώ στην έβδομη αίθουσα υπάρχει μια μικρή λίμνη με πεντακάθαρο νερό. Η θερμοκρασία στο σπήλαιο ανέρχεται από τους 15 έως τους 17 βαθμούς Κελσίου”. Ο τελευταίος στην παρέα κ. Γιάννης Γκατζούνης επεσήμανε ότι: “Αν θυμάμαι καλά, πριν από τέσσερα χρόνια έγινε προσβάσιμο το φαράγγι με τη βοήθεια του Δήμου Πλατανιά και την ενεργό συμμετοχή πάλι του σημερινού αντιδημάρχου κ. Νίκου Δασκαλάκη. Τότε, λοιπόν, η περιβαλλοντική ομάδα του Γυμνασίου Πλατανιά, η Σπηλαιολογική Εταιρεία Δυτικής Κρήτης, ο δήμαρχος, τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου και αρκετοί κάτοικοι της περιοχής είχαν την τύχη να περπατήσουν, άλλοι μετά από πάρα πολλά χρόνια και άλλοι για πρώτη φορά στο μονοπάτι που οδηγούσε στην αρχαία πόλη”.
Περισσότερα ιστορικά στοιχεία μπορέσαμε να πληροφορηθούμε από την υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και υποδιευθύντρια του Γυμνασίου Πλατανιά κα Μαριέττα Λιτσάκη, η οποία, μεταξύ άλλων, τόνισε τα εξής: “ Στην άλλη κορυφή, που λέγεται «Κάστελλος» βρέθηκαν ευρήματα υστερομινωικής εποχής τα οποία φιλοξενούνται στο Μουσείο Χανίων. Επίσης, στο ύψωμα «Παγάδες» βορειοανατολικά βρέθηκε τάφος υστερομινωικών χρόνων. Ορισμένοι ερευνητές τοποθετούν εδώ την αρχαία πόλη Πέργαμο, που ιδρύθηκε από τον Αμαμέμνονα ή τον Αινεία. Για πρώτη φορά η ύπαρξη αυτής της πόλης αναφέρεται από τον πλοίαρχο Sparlt το έτος 1865, ενώ λίγα χρόνια αργότερα 1866-1872 και από τον Bursian. Την ταύτιση της αρχαίας πόλης να είναι η Πέργαμος, δέχεται και ο Savignoni το 1901 και ο Guarducci το 1939 και επιβεβαιώνεται ακόμα μια φορά, το 1974, από τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Κρήτης με τους αρχαιολόγους Αντώνη Ζώη και Χρήστο Μορτζό. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και το σπήλαιο «Ελληνότρυπα», που μάλλον είναι λαξευτό με την παράδοση να λέει ότι πρόκειται για την είσοδο ενός αρχαίου τούνελ που οδηγούσε στο χωριό Πατελάρι. Μια από τις εισόδους της αρχαίας πόλης βρισκόταν στην είσοδο του φαραγγιού που υπάρχει ανάμεσα στα υψώματα. Παρόλα αυτά μια τόσο πλούσια σε αρχαιολογικά και γεωλογικά ευρήματα περιοχή με τόσο έντονα στοιχεία του φυσικού της κάλλους, παρέμεινε τόσα χρόνια άγνωστη στο ευρύ κοινό”.
Μέσα στις Βρύσες συναντήσαμε έναν ηλικιωμένο κάτοικο τον κ. Γιάννη Χωραφάκη, ο οποίος, μας είπε τα εξής: “Το 1974 και πιο μπροστά ακόμα έκανε εξερεύνηση στην περιοχή μας ο αρχαιολόγος κ. Αντώνιος Ζώης και τον βοηθούσα κι εγώ επειδή έχω μεγάλη περιουσία στα μέρη που υπάρχουν τα αρχαία. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για εκείνον και την παρέα του ότι η αρχαία πόλη είναι η Πέργαμος”.