Σε ηλικία πέντε ετών, στις 13 Αυγούστου του 1941 οι γερμανοί κατακτητές εισέβαλαν στο χωριό του και το έκαψαν με την οικογένειά του να εγκαθίσταται μαζί με άλλους πρόσφυγες στην κοιλάδα του Μυλοποτάμου, για να επιστρέψουν στον τόπο τους τρία χρόνια αργότερα, μετά την απελευθέρωση. Πέρασαν δύσκολα χρόνια, με τον Ψαρονικόλα να φεύγει για το Ηράκλειο, για να μάθει γράμματα, όμως η μουσική τον είχε κερδίσει ήδη.
Όλα άρχισαν όταν μία μέρα είδε έναν συγγενή του να παίζει λύρα. Αμέσως θέλησε να μάθει να παίζει. Παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα του απέκτησε σε ηλικία μόλις 10 ετών, την πρώτη του λύρα.
Σταμάτησε το σχολείο στην Γ’ Δημοτικού και μετά από ενάμιση χρόνο μαθητείας δίπλα στον λυράρη Λεωνίδα Κλάδο, ξεκινά να βγάλει το ψωμί του παίζοντας σε γάμους, βαφτίσια και γιορτές, σ’ όλη την Κρήτη.
Το 1953 ο 17χρονος Νίκος αφήνει πίσω το χωριό του, για να εγκατασταθεί στο Ηράκλειο. Πιάνει δουλειά στο κέντρο «Κάστρο». Οι καλοί φίλοι που έχει αποκτήσει στο Ηράκλειο τον βοηθούν, οργανώνοντας γλέντια, και το όνομά του αρχίζει σιγά – σιγά να γίνεται γνωστό στο ευρύ κοινό, παρά την δυσπιστία από την πλευρά των «έμπειρων» λυράρηδων.
Γνώρισε σε μια αποκριάτικη γιορτή τη γυναίκα της ζωής του, την Ουρανία Μελαμπιανάκη, γόνο αριστοκρατικής οικογενείας, και την ερωτεύεται. Για ένα χρόνο της κάνει καντάδα κάθε βράδυ κάτω από το παράθυρό της, χωρίς στην πραγματικότητα να έχουν μιλήσει ποτέ. Η ταξική τους διαφορά θα τους αναγκάσει να κλεφτούν και να παντρευτούν κρυφά, στις 21 Μαΐου του 1958. Μαζί απέκτησαν δύο παιδιά, τον Γιώργη και τη Ρηνιώ.
Ο Νικόλας ο Ξυλούρης όμως δεν σκόπευε να μείνει στην αφάνεια. Το Νοέμβριο του 1958 ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο με την εταιρία «Odeon» υπό τον τίτλο «Μια μαυροφόρα που περνά», παίρνοντας ως αμοιβή 150 δραχμές! Ο δίσκος γνωρίζει επιτυχία και η εταιρία του τον βοηθάει να κάνει κι άλλους, βγάζοντάς τον από τις δύσκολες μέρες.
Το 1966 επιλέχθηκε ο Νίκος Ξυλούρης για να πάει σ’ ένα διαγωνισμό δημοτικής μουσικής στο Σαν Ρέμο της Ιταλίας, οπού ανάμεσα σε δεκάδες συγκροτήματα απ’ όλο τον κόσμο παίρνει το πρώτο βραβείο για την ερμηνεία του στο συρτάκι που έπαιξε με τη λύρα. Ήταν πλέον γνωστός σ’ όλη την Ελλάδα.
Κάπου εκεί όμως, τα όνειρα έγιναν εφιάλτης. Ο Νίκος Ξυλούρης στην ακμή της καριέρας του αντιλήφθηκε ότι έχει καρκίνο. Μετά από μεγάλο αγώνα, πολλαπλές εγχειρήσεις και αρκετή ταλαιπωρία έχασε τη μάχη στο Νοσοκομείο Πειραιώς στις 8 Φεβρουαρίου 1980 σε ηλικία μόλις 43 χρονών.
Τα τραγούδια του Ψαρονικόλα είναι τόσο διαχρονικά, που μπορεί κάποιος να πει ότι έχουν γραφτεί σήμερα. Με τη φωνή και το ήθος του σημάδεψε τα χρόνια της χούντας, την αντίσταση σε αυτήν, αλλά και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.
Ο ίδιος πάντως έλεγε με πικρία, μετά τη μεταπολίτευση, αναφερόμενος στους ανθρώπους της μουσικής βιομηχανίας «εγώ τους ίδιους ανθρώπους έβλεπα να κανονίζουν επί χούντας, τους ίδιους βλέπω και τώρα».
Ο «Αρχάγγελος της Κρήτης», παρά το γεγονός ότι έφυγε νωρίς, κατάφερε να ζει στις καρδιές όλων των Κρητικών και των Ελλήνων γενικότερα, με τη φωνή και τη λεβεντιά του να αποτελούν πηγή έμπνευσης. Η κυρά Ουρανία και ο αδερφός του ο Ψαραντώνης θα κοιτούν ψηλά με υπερηφάνεια.
(newpost.gr/Βαγγέλης Βιτζηλαίος)