Οι οικονομικές επιπτώσεις κάθε γεγονότος με διεθνή αντίκτυπο αποτυπώνονται άμεσα στους χρηματιστηριακούς δείκτες και στις τιμές των μετοχών στις ανά τον κόσμο χρηματαγορές και κεφαλαιαγορές.
Σε συμβάντα καταστροφών, όπως της Ιαπωνίας, και κρίσεων, όπως στην περίπτωση της Λιβύης, οι επενδυτές γενικά αντιδρούν νευρικά, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται μεγάλες διακυμάνσεις στις αγορές (όπως συνέβη και τώρα). Ποιες όμως μπορεί να είναι οι οικονομικές επιπτώσεις και ο αντίκτυπος της κρίσης που ξέσπασε στην Ιαπωνία; Η «Οικονομία» απευθύνθηκε σε επαγγελματίες από διάφορους κλάδους, με ειδικές γνώσεις και διεθνή εμπειρία, ζητώντας τις εκτιμήσεις τους για τη γενικότερη κατάσταση, ώστε να γίνει μια πρώτη προσέγγιση των επιπτώσεων στην ιαπωνική και παγκόσμια οικονομία.
ΛΟΥΚΑΣ ΤΣΟΥΚΑΛΗΣ Καθηγητής Ευρωπαϊκής Οργάνωσης, Πρόεδρος ΕΛΙΑΜΕΠ
«Οφέλη και κίνδυνοι»
«Ολοι μιλάνε για την ανθρώπινη τραγωδία, που προκλήθηκε από το σεισμό και το τσουνάμι στην Ιαπωνία.
Ανησυχία υπάρχει όμως και για τις επιπτώσεις στην ιαπωνική οικονομία, καθώς το κόστος της καταστροφής είναι πολύ μεγάλο. Θα υπάρξει βεβαίως και μια έμμεση αρνητική επίπτωση στην παγκόσμια οικονομία, λόγω του μεγέθους της. Περισσότερο ξεκάθαρη φαίνεται η επίπτωση στον χώρο της ενέργειας. Τόσο η καταστροφή στην Ιαπωνία όσο και τα γεγονότα στον αραβικό κόσμο οδηγούν σε αύξηση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου και προκαλούν μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον.
Σίγουρα αρκετές χώρες θα μειώσουν ή και θα ακυρώσουν τα επενδυτικά τους σχέδια για τη χρήση πυρηνικής ενέργειας, που θεωρούνταν μέχρι πρόσφατα ένας φθηνός, καθαρός και ασφαλής τρόπος παραγωγής ενέργειας. Πλέον το \”ασφαλής\” έφυγε. Αν μειωθεί το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας, προφανώς θα αυξηθεί η ζήτηση για άλλες πηγές ενέργειας, όπως το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Ταυτόχρονα, η αγορά του πετρελαίου επηρεάζεται σήμερα αρνητικά από τις εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο. Κατά συνέπεια, αναμένεται άνοδος των διεθνών τιμών, νέα που δεν είναι καλά ούτε για την Ευρώπη ούτε για την Ελλάδα. Προφανώς τα πράγματα θα χειροτερεύσουν πολύ περισσότερο, σε περίπτωση μιας πυρηνικής καταστροφής, που όλοι απεύχονται.
Ενα άλλο ζήτημα είναι ο αραβικός κόσμος. Η Ελλάδα είναι πιο κοντά στο επίκεντρο των εξελίξεων, που είναι ακόμη απρόβλεπτες και δεν αποκλείεται να επεκταθούν και σε άλλα κράτη, ακόμη και στην Σαουδική Αραβία. Η γειτνίαση μπορεί να ενισχύει την θέση της Ελλάδος, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί όμως και να την κάνει πιο ευάλωτη. Για παράδειγμα, στο ενδεχόμενο μιας μεγάλης αύξησης των μεταναστευτικών ροών.
Στις θετικές εξελίξεις, μπορεί να προσμετρηθεί η προσδοκώμενη αύξηση της τουριστικής ροής προς την Ελλάδα, που θα μεταφερθεί από το κράτη της νότιας λεκάνης της Μεσογείου. Ηταν πολύ εύστοχη κίνηση η μεταφορά υπηκόων της Κίνας από τη Λιβύη, που έχει ενισχύσει το ρόλο της Ελλάδος, καθώς έγινε γρήγορα και αποτελεσματικά. Είναι σίγουρα μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη η δημοκρατική επανάσταση, που συντελείται στον αραβικό κόσμο. Οι βραχυπρόθεσμες όμως οικονομικές επιπτώσεις αυτών των εξελίξεων θα είναι μάλλον αρνητικές. Πάντως, η Ελλάδα έχει μια σημαντική θέση στα κανάλια μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου από τις χώρες παραγωγής στις καταναλώτριες χώρες της δυτικής Ευρώπης. Και είναι μια θέση που πρέπει να την εκμεταλλευθεί όσο μπορεί καλύτερα».
ΙΩΑΝΝΗΣ Θ. ΜΑΖΗΣ Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας-Γεωπολιτικής στο ΕΚΠΑ
«Η μεγάλη ευκαιρία για πράσινη ανάπτυξη»
«Κρίνοντας από τη στάση της Γερμανίας και της Γαλλίας, που προχωρούν σε αναθεώρηση της πυρηνικής ενεργειακής πολιτικής τους, φαίνεται πως και η Ε.Ε. θα επανεξετάσει τη συνολικότερη τακτική της στο μέλλον.
Αλλαγή στάσης που εκ των πραγμάτων αναβαθμίζει τις έρευνες που σχετίζονται με φυσικό αέριο, πετρέλαιο και, βεβαίως, ήπια-πράσινη ανάπτυξη. Η χώρα μας θα μπορούσε να συνταχθεί με το μέτωπο αυτό, που αναπτύσσεται στην Ε.Ε., για να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις αυτής της λογικής, εξασφαλίζοντας μάλιστα σημαντικές χρηματοδοτήσεις, που λογικά θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια. Εύλογα επισπεύδονται και οι διεργασίες που σχετίζονται με την ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου (Λεβαντίνη, Λεβιάθαν) και ισχυροποιούν τον άξονα Λευκωσίας-Τελ Αβίβ.
Για 120 τρισ. κυβικά πόδια αερίου μεταξύ Κύπρου-Ισραήλ έκανε λόγο ο πρόεδρος της Noble Energy στο μεγαλύτερο φόρουμ ηγετών κρατών και μεγάλων επιχειρήσεων, που γίνεται στην Αμερική, το CERAWeek (κάτι ανάλογο με το οικονομικό φόρουμ του Νταβός στην Ευρώπη). Διανοίγεται έτσι μία κατ\’ αρχήν ευκαιρία και για την ελληνική πλευρά να βγει από την αδράνειά της και να προχωρήσει σε συνεργασίες, καθορίζοντας επιτέλους την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Τα τελευταία γεγονότα στο Καστελόριζο, θα έλεγε κάποιος, πως επιτείνουν αυτή την ανάγκη.
Ομως, η Ελλάδα ως χώρα μέλος της Ε.Ε. πρέπει να διαδραματίσει ενεργότερο ρόλο σε θέματα πράσινης ανάπτυξης -τομέας που εκτιμάται ότι θα αναβαθμιστεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο- και να συνδράμει στην ανάπτυξη ήπιων μορφών ενέργειας. Θα έχει, βέβαια, με την απαραίτητη πολιτική βούληση, τη δυνατότητα να συνταχθεί με ευρωπαϊκές δυνάμεις που θα θεσπίσουν αυστηρότερους όρους για υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
Για παράδειγμα, στην περιοχή μας όλες οι γειτονικές χώρες έχουν ή ονειρεύονται να δραστηριοποιηθούν στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Από την Βουλγαρία και τα Σκόπια μέχρι την Τουρκία, που προχωρά με τη Μόσχα για την κατασκευή σταθμού στο Ακούγιου. Δεδομένου ότι ένα τέτοιο σχέδιο συναντά σφοδρές αντιδράσεις και στο εσωτερικό της Τουρκίας, καθώς η υποψήφια περιοχή απέχει μόλις επτά χιλιόμετρα από το σεισμογενές ρήγμα, η Αθήνα πρέπει να κινηθεί ενεργότερα και πιο αποφασιστικά».
ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ Managing Director, co-Head of S. Europe, Credit Suisse
«Δεν αναμένεται μεγάλος αντίκτυπος διεθνώς»
«Η κλιμακούμενη ανθρώπινη τραγωδία από τον σεισμό στην Ιαπωνία μάς γεμίζει θλίψη και είμαστε εντυπωσιασμένοι από το κουράγιο του ιαπωνικού λαού αυτές τις δύσκολες στιγμές.
Τις τελευταίες ημέρες πάρα πολλοί πελάτες μάς έχουν ρωτήσει για τον πιθανό αντίκτυπο της ιαπωνικής τραγωδίας στην παγκόσμια οικονομία.
Πιστεύω πως υπάρχουν ακόμα αρκετές αβεβαιότητες και είναι ακόμα αρκετά νωρίς για συμπεράσματα, καθώς οι συνθήκες παραμένουν αρκετά ευμετάβλητες. Με βάση αυτά που γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή, η λογική θα συνιστούσε ένα αρχικό σοκ στην ιαπωνική οικονομία με μια απότομη επιβράδυνση του ΑΕΠ στο άμεσο μέλλον, ακολουθούμενη από μια μεσοπρόθεσμη τόνωση με την αντικατάσταση των καταναλωτικών αγαθών, καθώς και την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης.
Είναι επίσης λογικό το γεν να δεχθεί πιέσεις ανατίμησης στο άμεσο μέλλον, καθώς οι ασφαλιστικές εταιρείες πρέπει να επιδοθούν σε έναν επαναπατρισμό περιουσιακών στοιχείων, για να καλύψουν τις απαιτήσεις. Μεσοπρόθεσμα, είναι πολύ πιθανό η απορροή FDI από την Ιαπωνία να επιταχυνθεί όσο κλιμακώνονται οι ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια. Επίσης, επειδή η δημοσιονομική θέση της Ιαπωνίας είναι ήδη τεντωμένη, η BoJ θα δυσκολευτεί αρκετά να εφαρμόσει μια πιο χαλαρή πολιτική κατά τη διάρκεια της ανοικοδόμησης. Αυτά τα δύο γεγονότα είναι πολύ πιθανό να υπονομεύσουν το γεν.
Οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να γίνουν πολύ πιο αισθητές άμα υπάρξουν εκτεταμένες διαταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα – μια απειλή που επηρεάζει πρωτίστως τους τομείς της τεχνολογίας και του αυτοκινήτου. Ενδεικτικά, η Ιαπωνία έχει παγκόσμια μερίδια αγοράς 87% στα λογισμικά ηλεκτρονικών παιχνιδιών, 78% στα υλικά για τα ηλεκτρόδια στις μπαταρίες λιθίου, 74% στα συστήματα πλοήγησης αυτοκινήτων, και 44% στις τηλεοράσεις LCD. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι συγκλίνουσες απόψεις των αναλυτών, αυτή τη χρονική στιγμή, συνιστούν πως δεν αναμένεται ο αντίκτυπος να είναι πολύ μεγάλος.
Η Ιαπωνία, σήμερα, είναι μεν η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη και είναι σίγουρα ένα πάρα πολύ σημαντικό γρανάζι (περίπου 6% του παγκόσμιου ΑΕΠ), αλλά δεν είναι όσο σημαντική ήταν πριν από περίπου 20 χρόνια (η συμβολή της Ιαπωνίας στην παγκόσμια οικονομία κορυφώθηκε το 1994 με 18% του ΑΕΠ και περίπου 30% της παγκόσμιας κεφαλαιοποίησης). Ενδεικτικά, το 1995 -μετά τον τραγικό σεισμό στο Kobe- οι ιαπωνικές μετοχές σημείωσαν πτώση γύρω στο 21% τους αμέσως επόμενους 5 μήνες, χωρίς όμως κανένα αντίκτυπο στις άλλες μεγάλες παγκόσμιες αγορές (ο S&Ρ, π.χ., ενισχύθηκε κατά περίπου 15% από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Ιούνιο του 1995).
Οι οικονομολόγοι της Credit Suisse εκτιμούν πως, στο χειρότερο σενάριο, μια πτώση του ιαπωνικού ΑΕΠ κατά 3% ως επίπτωση της τριπλής αυτής τραγωδίας, θα αφαιρούσε γύρω στο 0,2% από το παγκόσμιο ΑΕΠ (που αναμένεται να ενισχυθεί κατά 4,5% αυτή τη χρονιά). Από μακροοικονομικής άποψης, υπάρχουν πολύ μεγαλύτεροι παράγοντες αυτή τη στιγμή που επηρεάζουν το παγκόσμιο ΑΕΠ, όπως ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης στις ΗΠΑ, το πετρέλαιο (ως απόρροια της κρίσης στη Λιβύη) και φυσικά οι τεκταινόμενες διαπραγματεύσεις στην Ε.Ε. για τους μηχανισμούς στήριξης των υπερχρεωμένων οικονομιών».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΤΣΟΛΙΟΥΤΣΟΣ Διευθύνων σύμβουλος Folli-Follie Group
«Οι Ιάπωνες θα επιστρέψουν γρήγορα σε κανονικούς ρυθμούς»
Την πίστη του ότι η χώρα θα επουλώσει τις πληγές της εκφράζει ο Γιώργος Κουτσολιούτσος, διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Folli-Follie, που διαθέτει 85 καταστήματα στην Ιαπωνία.
Βασίζει την άποψή του στη θέληση και την περηφάνια που τρέφει ο ιαπωνικός λαός για τη χώρα του.
Ο κ. Κουτσολιούτσος, που ήταν στο Χονγκ-Κονγκ την προηγούμενη εβδομάδα, επισημαίνει ότι «η βασική ανησυχία αυτή τη στιγμή είναι ανθρώπινη και όχι οικονομική. Ο κίνδυνος από τη διαρροή της ραδιενέργειας προκαλεί αγωνία στο λαό της Ιαπωνίας, ιδιαίτερα μετά την τραγωδία από το τσουνάμι. Αν με το καλό υποχωρήσει, γρήγορα οι Ιάπωνες θα επιστρέψουν σε κανονικούς ρυθμούς. Οι άνθρωποι πιστεύουν πολύ στην πατρίδα τους, είναι περήφανοι ως λαός και θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να επουλώσουν τις πληγές». Αναφέρει μάλιστα ένα γεγονός που του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση: «Οι εργαζόμενοι άνοιξαν μόνοι τους τα καταστήματα της εταιρείας και πήγαν στις δουλειές τους, δίχως κάτι τέτοιο να ζητηθεί από τη διοίκηση» και συνεχίζει, λέγοντας ότι «σίγουρα, η κατανάλωση έχει υποχωρήσει, αλλά αυτό δεν αποτελεί αυτή τη στιγμή στοιχείο πρωτεύουσας σημασίας». Στην ερώτηση της «Οικονομίας» «τι ποσοστό των εσόδων αντλεί ο όμιλος από την Ιαπωνία;», απάντησε ότι ανέρχεται σε 5,8% επί συνόλου εσόδων που προσεγγίζει το 1 δισ. ευρώ. Επίσης, ανέφερε ότι συνεισφέρει στην κερδοφορία ποσοστό 2%, γιατί όπως διευκρίνισε, «η απόδοση στην ιαπωνική αγορά είναι μικρή, λόγω υψηλής φορολογίας».
Η Folli-Follie έχει παρουσία στην ιαπωνική αγορά από το 1995 και διαθέτει δίκτυο 85 καταστημάτων. Από το σεισμό καταστράφηκε ένα κατάστημά της, το οποίο βρίσκεται στην πληγείσα περιοχή Sendai (σε εμπορικό κέντρο) και άλλα τρία υπέστησαν μικρής έκτασης ζημιές.