Μεγάλες ήταν οι επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας που εφάρμοσε η Ελλάδα, κυρίως στο πιο φτωχό 10% του πληθυσμού, όπως διαπιστώνει η έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με τίτλο «Δημοσιονομική πολιτική και εισοδηματική ανισότητα».
Οι αναλυτές του Ταμείου επισημαίνουν ότι αν και το ελληνικό δημοσιονομικό πρόγραμμα βασίστηκε σε προοδευτικές περικοπές μισθών και συντάξεων και σε φορολόγηση των εισοδημάτων, που μετέφεραν το βάρος της προσαρμογής στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, οι επιπτώσεις για το πιο αδύναμο 10% των πολιτών ήταν δυσανάλογα μεγαλύτερο σε σχέση με τα μεσαία εισοδήματα.
Όσον αφορά στα δημοσιονομικά μέτρα, η έκθεση σημειώνει ότι αυτά αφορούν και τα έσοδα και τις δαπάνες και μπορούν να σχεδιαστούν έτσι, ώστε να μειώνουν το βάρος στις κοινωνικές ομάδες με τα χαμηλότερα εισοδήματα.
Επιπλέον, αναφέρεται ότι οι απώλειες στο διαθέσιμο εισόδημα των πιο αδύναμων κοινωνικά ομάδων στην Ελλάδα ήταν μεγαλύτερες απ\’ ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, που εφάρμοσε μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής στο διάστημα 2008-2012.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την έκθεση του ΔΝΤ, στη χώρα μας το διαθέσιμο εισόδημα του πιο φτωχού 10% μειώθηκε πάνω από 15%, όταν στην Πορτογαλία και την Ισπανία υποχώρησε λίγο πάνω από 5% και στην Ιταλία αρκετά κάτω από 5%.
Για τον φόρο εισοδήματος, το Ταμείο υπογραμμίζει πως σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, στην Ελλάδα αποτέλεσαν σημαντικό στοιχείο του δημοσιονομικού της προγράμματος, ενώ τονίζει πως το μέτρο ια τη μείωση του αφορολόγητου στα 5.000 από τα 12.000 ευρώ είχε μεγαλύτερο κόστος για το πιο φτωχό 10%.
Σημαντικές ήταν οι αυξήσεις στον φόρο εισοδήματος και στην Ισπανία, όπου υπήρξαν επίσης και μεγάλες περικοπές στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων. Ωστόσο εκεί οι αυξήσεις στον ΦΠΑ είχαν μεγαλύτερο βάρος στην προσαρμογή.
Σε άλλο σημείο γίνεται λόγος για τις προοδευτικές μειώσεις στον μισθό των δημοσίων υπαλλήλων της Ελλάδας, οι οποίες ήταν «μεγάλες». Όπως αναφέρεται, οι δημόσιοι υπάλληλοι διαθέτουν σημαντική μόρφωση και εξειδίκευση και αποτελούν μεγάλο μέρος της μεσαίας τάξης, και επίσης οι περικοπές είχαν μεγαλύτερη επίδραση στους υψηλότερα αμειβόμενους. Τονίζει ακόμη ότι οι περικοπές σε μη στοχευμένα επιδόματα ήταν κυρίως βαθμιαίες.
Όσον αφορά στην Πορτογαλία, η δημοσιονομική προσαρμογή βασίστηκε πιο πολύ στις περικοπές των συντάξεων και σε επιδόματα, ενώ υπήρξαν και σημαντικές μειώσεις σε μισθούς δημοσιών υπαλλήλων. Οι επιπτώσεις από την αύξηση του ΦΠΑ ήταν περιορισμένες, ενώ ελάχιστο βάρος δόθηκε στις αυξήσεις στον φόρο εισοδήματος.
Η Ιταλία ακολούθησε ένα πιο ισορροπημένο κράμα μέτρων, κατανέμοντας την προσαρμογή μεταξύ της αύξησης του ΦΠΑ και του φόρου εισοδήματος και των περικοπών σε μισθούς και συντάξεις του δημοσίου.
Πως η δημοσιονομική προσαρμογή οδηγεί στην ανισότητα
Στη συγκεκριμένη έκθεση σημειώνεται ότι η δημοσιονομική προσαρμογή έχει αντίκτυπο στην εισοδηματική ανισότητα μέσω της επίδρασης στη διανομή του εισοδήματος.
Όπως εξηγούν οι αναλυτές, τα μέτρα προσαρμογής βραχυπρόθεσμα οδηγούν σε μείωση της απασχόλησης και της παραγωγής, γεγονός που πλήττει τα χαμηλότερα εισοδήματα. Επιπλέον, αυξάνεται το ποσοστό της ανεργίας, με παράλληλη αύξηση της μισθολογικής ανισότητας, καθώς οι μισθοί των ανειδίκευτων εργαζομένων υποχωρούν σε σχέση με τους μισθούς των εξειδικευμένων.
Ωστόσο, η διάρκεια και το μέγεθος των επιπτώσεων, εξαρτώνται από το μέγεθος των αυτόματων σταθεροποιητών, αλλά και από την αντίδραση της ανάπτυξης και το πώς θα επηρεάσει την απασχόληση. Το ΔΝΤ τονίζει πως εάν οι πολλαπλασιαστές είναι ιδιαίτερα υψηλοί κατά τη διάρκεια της ύφεσης, η δημοσιονομική προσαρμογή μπορεί να έχει ισχυρό αντίκτυπο στην απασχόληση.
Η σύνθεση και ο ρυθμός της δημοσιονομικής προσαρμογής μπορούν να επηρεάσουν την επίδραση στην ανισότητα. Η προσαρμογή επηρεάζει το επίπεδο και τη σύνθεση των φόρων και των δαπανών, άρα και το διαθέσιμο εισόδημα. Η εισοδηματική ανισότητα τείνει να αυξάνει όταν η δημοσιονομική προσαρμογή βασίζεται στην αύξηση της αντιστρόφως προοδευτικής φορολόγησης (regressive). Επίσης, τα προγράμματα προσαρμογής που βασίζονται στις περικοπές δαπανών ενισχύουν περισσότερο την ανισότητα από αυτά που βασίζονται στην άντληση εσόδων.
Σε άλλο σημείο, η έκθεση αναφέρει ότι στις χώρες που εφάρμοσαν πρόσφατα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, οι κυβερνήσεις μπορούν να μειώσουν τις επιπτώσεις στην ανισότητα αν σχεδιάσουν ένα κατάλληλο μίγμα μέτρων.
Κατά τη διάρκεια της προσαρμογής, οι κυβερνήσεις πρέπει να προστατεύσουν τις πιο προοδευτικές και αποτελεσματικές δαπάνες και να εξειδικεύσουν τη στόχευση των μέτρων. Για παράδειγμα, η μείωση των αμυντικών δαπανών και των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων μπορεί να περιορίσει την ανάγκη για περικοπές σε κοινωνικές παροχές, ενώ το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την εφαρμογή προοδευτικών εισπρακτικών μέτρων, με την προϋπόθεση να μην είναι ήδη πολύ υψηλοί οι φόροι.
Επίσης, οι κυβερνήσεις μπορούν να μελετήσουν προοδευτικά φορολογικά μέτρα, όπως η μείωση των αντιστρόφως προοδευτικών φορολογικών εξόδων και η αύξηση των φόρων για τον πλούτο και την περιουσία.
Τέλος, αναφορικά με τη μείωση της ανεργίας, η έκθεση επισημαίνει πως αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την επέκταση των προγραμμάτων για την απασχόληση, την επιδότηση μέρους του μισθού και την εργασιακή εκπαίδευση.
newpost.gr