Στην εκδήλωση χαιρετισμό απηύθυναν ο Τηλέμαχος Σταυρακάκης, πρόεδρος του παραρτήματος ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ Ανωγείων και ο Γιώργος Γαρεφαλάκης, πρόεδρος του παραρτήματος ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ Ηρακλείου.
Την κεντρική ομιλία πργαματοποίησε ο Αντρέας Κοκοσάλης, μέλος του Γραφείου της Ε.Π. Κρήτης του ΚΚΕ, ο οποίος τόνισε μεταξύ άλλων:
“Την Τετάρτη 11 Οκτώβρη 1944 μπήκαν στην πόλη τα πρώτα τμήματα των ανταρτών που τρία χρόνια με το όπλο στο χέρι στον Ψηλορείτη και στις Λασηθιώτικα Βουνά κράτησαν ψηλά την τιμή και το φρόνημα του λαού. Ο λαός του Ηρακλείου τους υποδέχτηκε μέσα σε έξαλλους πανηγυρισμούς. Οι οργανώσεις του ΕΑΜ και τις ΕΠΟΝ με εμπνευστή και καθοδηγητή την Κ.Ο. Ηρακλείου του ΚΚΕ είχαν γενική κινητοποίηση. Οι δυνάμεις του 43ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στα τέλη του Σεπτέμβρη ακολουθούν πορεία προς το Ηράκλειο. Είχε προηγηθεί τις προηγούμενες μέρες η απελευθέρωση της Σητείας, της Ιεράπετρας, του Αγίου Νικολάου και της Νεάπολης.
Το κύρος του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ τις ημέρες της απελευθέρωσης βρίσκεται στο κατακόρυφο. Στο ΕΑΜ συσπειρώθηκε η μεγάλη πλειοψηφία του λαού (εργατική τάξη, μικρομεσαία αγροτιά, μεσαία στρώματα της πόλης). Το ΕΑΜ έσωσε το λαό από την πείνα. Δημιούργησε φύτρα εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές (Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη). Τροφοδότησε τη λαϊκή πολιτιστική ανάταση. Στις 10 Μάρτη 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ή η κυβέρνηση του βουνού, το κεντρικό πολιτικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών. Χάρη στο ΕΑΜ δε στάλθηκε ούτε ένας εργάτης για να δουλέψει στα γερμανικά εργοστάσια, με εξαίρεση αυτούς που είχαν συλλάβει ομήρους οι Γερμανοί. Χάρη στο ΕΑΜ δε στάλθηκε ούτε ένας για να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ενωσης.
Η δράση του ΕΑΜ περιλάμβανε όλες τις μορφές πάλης: Απεργίες, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, διαβήματα, ένοπλη οργάνωση. Την ίδια περίοδο που σημαδεύτηκε από αμέτρητες θυσίες του λαού στην πάλη με τον κατακτητή, ένα τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου επέλεξε το δρόμο της ανοιχτής συνεργασίας με τους κατακτητές. Ήταν οι γνωστοί \”δωσίλογοι\”, που σχημάτισαν τις κατοχικές κυβερνήσεις.
Η πείρα της περιόδου δράσης του ΕΑΜ είναι πολύτιμη για το λαϊκό κίνημα και προσφέρεται για μια σειρά συμπερασμάτων. Η πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, από τη μια πλευρά, και στην εργατική τάξη και τ\’ άλλα λαϊκά στρώματα, από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα και στην κατοχή, αφού το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ είχαν να αντιμετωπίσουν και την ντόπια ένοπλη αντίδραση με τις δικές της οργανώσεις. Ο αστικός πολιτικός κόσμος στηριγμένος στους Άγγλους ιμπεριαλιστές συμμάχους προετοιμαζόταν να τσακίσει με τα όπλα το λαϊκό κίνημα για να επιβάλει την αστική εξουσία και να οργανώσει αστικό κράτος. Και δεν μπορούσε να το κάνει διαφορετικά, αφού δεν είχε το παραμικρό λαϊκό έρεισμα, και εκφράστηκε αυτό με την ένοπλη πάλη το Δεκέμβρη του 1944 και στη συνέχεια με τον εμφύλιο. Το έπος του ΕΑΜ, επομένως, δεν ήταν μόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δημιουργία φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα.
Δίχως το ΕΑΜ θα ήταν αδύνατη η νίκη. Δίχως το ΚΚΕ, που πρωτοστάτησε στην ίδρυση και τη δράση του, θα ήταν αδύνατη η μεγάλη συμβολή της Ελλάδας στην επιτυχή κατάληξη της νίκης στην Ευρώπη, το πρώτο μερίδιο της οποίας ανήκει στον Κόκκινο Στρατό, στο σοβιετικό λαό.
Απ\’ αυτό προκύπτει και το εξής: Η εργατική τάξη, και οι σύμμαχοί της πρέπει να είναι προετοιμασμένοι μέσα και από τον καθημερινό αγώνα, μέσα από την πολιτική τους πείρα, να μη χύσουν το αίμα τους στο πλευρό της αστικής τάξης της χώρας τους, στο πλευρό ενός ιμπεριαλιστή στην προσπάθειά του να νικήσει τον ανταγωνιστή του ιμπεριαλιστή για τη διανομή των αγορών, των σφαιρών επιρροής. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία και την Μέση Ανατολή το τελευταίο διάστημα επιβεβαιώνουν τις εκτιμήσεις αυτές.
Συλλογικά μελετώντας την πείρα το Κόμμα μας στο τελευταίο το 19ο Συνέδριό του κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: «Σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, είτε σε αμυντικό είτε σε επιθετικό πόλεμο, το Κόμμα πρέπει να ηγηθεί της αυτοτελούς οργάνωσης της εργατικής – λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε να οδηγήσει σε ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης, εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας. Με την πρωτοβουλία και καθοδήγηση του Κόμματος να συγκροτηθεί εργατικό – λαϊκό μέτωπο με όλες τις μορφές δράσης, με σύνθημα: Ο λαός θα δώσει την ελευθερία και τη διέξοδο από το καπιταλιστικό σύστημα που, όσο κυριαρχεί, φέρνει τον πόλεμο και την \”ειρήνη\” με το πιστόλι στον κρόταφο.»