Ένας «μεταμοντέρνος εμφύλιος» μαίνεται στην Τουρκία. Υπάρχει διχασμός θρησκευτικός, εθνοτικός, πολιτισμικός και οικονομικός. Ωστόσο 10 χρόνια μετά την κατάρρευση του 2001 η ανάκαμψη (η ανάπτυξη «τρέχει» με 4% ετησίως) γίνεται καύσιμο για όλα τα «τρελά σχέδια» του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν- η έκφραση είναι δική του-, όπως το μεγαλεπήβολο νέο κανάλι στον Βόσπορο,για το οποίο αναζητείται χρηματοδότης, η μεταρρύθμιση του Συντάγματος,για την οποία αναζητείται αυξημένη πλειοψηφία στη Βουλή και η συντριβή του στρατιωτικού και δικαστικού παρακράτους, για την οποία τρίζουν τα κόκαλα του Κεμάλ Ατατούρκ.

Στις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής 12 Ιουνίου το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν φαίνεται ότι θα κάνει «περίπατο» βάζοντας πλώρη για τρίτη συνεχόμενη θητεία. Η προεκλογική εκστρατεία όμως είναι σκληρή, με πολλά χτυπήματα κάτω από τη μέση.

Οι δημοσκοπήσεις δίνουν πολύ υψηλά ποσοστά (κοντά στο 50%) στο ΑΚΡ, δηλαδή ενδεχόμενη μικρή αύξηση από το 47% που είχε λάβει στις εκλογές του 2007. Το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CΗΡ) έρχεται δεύτερο με ποσοστό 25%-28% και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ, των διαβόητων «Γκρίζων Λύκων») τρίτο, γύρω στο 10%-12%. Ωστόσο την «υπερπλειοψηφία» των δύο τρίτων στο κοινοβούλιο, που χρειάζεται για να αλλάξει το Σύνταγμα, φαίνεται ότι δεν την πετυχαίνει ο Ερντογάν. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να διοργανώσει δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση.

Ο Ερντογάν, ο οποίος κυβερνά από το 2002, έχει φέρει ιστορικές αλλαγές στην Τουρκία. Ξεκίνησε εκφράζοντας τους αποκλεισμένους ως τότε μικρομεσαίους της επαρχίας, που είχαν αποκτήσει μια σχετική οικονομική δύναμη αλλά καμία πρόσβαση στην εξουσία. Στη συνέχεια τα έβαλε με το λεγόμενο «βαθύ κράτος», τον στρατό και τους δικαστές, τους παραδοσιακούς θεματοφύλακες του κοσμικού χαρακτήρα της Τουρκίας. Και εκεί σημείωσε νίκη περιορίζοντας την εξουσία τους για πρώτη φορά από την ίδρυση του σύγχρονου κράτους το 1923.

Ανομολόγητος πόθος του, λένε ορισμένοι αναλυτές, είναι το να καταφέρει κατά τη διάρκεια της τρίτης θητείας του να δώσει τη χαριστική βολή στο κεμαλικό κατεστημένο, κρατώντας σχετικές αποστάσεις από το ήδη αρκετά φθαρμένο όραμα της ένταξης της Τουρκίας στην κλονιζόμενη από την κρίση Ευρωπαϊκή Ενωση.

Αλλαγές σαρώνουν και το κεμαλικό στρατόπεδο. Για πρώτη φορά στην ιστορία του το CΗΡ απομακρύνεται, ελαφρώς έστω, από τη «γρανιτένια» εθνικιστική ρητορική του Ατατούρκ και δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην υποτιθέμενη «σοσιαλδημοκρατική» ιδεολογία του- αντιτάσσοντάς τη στο οικονομικά νεοφιλελεύθερο (και κοινωνικά υπερσυντηρητικό) ΑΚΡ. Ο αρχηγός του CΗΡ Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ένας συνταξιούχος δημόσιος υπάλληλος που έχει το παρατσούκλι «Γκάντι Κεμάλ» (λόγω εμφάνισης και όχι ιδεολογίας) και διαδέχθηκε τον Ντενίζ Μπαϊκάλ πριν από έναν χρόνο, έφερε αέρα ανανέωσης.

Και εκστόμισε τα αδιανόητα: από εκεί που το CΗΡ δεν παραδεχόταν καν την ύπαρξη κουρδικής μειονότητας, ο Κιλιτσντάρογλου δηλώνει θετικός προς τη χορήγηση περιορισμένης αυτονομίας στους Κούρδους και, το κυριότερο, προς την υπαγωγή του γενικού επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων στο υπουργείο Αμυνας και τη λογοδοσία των «πασάδων» στρατηγών στο κοινοβούλιο- πράγματα ανήκουστα ως σήμερα για κεμαλιστή.

Ενας αναλυτής έγραψε πρόσφατα ότι «στις εκλογές της 12ης Ιουνίου δεν αναζητείται κυβέρνηση αλλά αντιπολίτευση» . Το βέβαιο είναι ότι ποτέ μια τόσο «προβλέψιμη» εκλογική αναμέτρηση δεν παρουσίαζε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον.

ΙΣΧΥΣ ΜΟΥ ΤΟ ΡΟΚΑΝΙΣΜΑ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΜΕΣΑ

Επόμενη στάση μετά την οικονομία και το παρακράτος: Σύνταγμα

Στις εκλογές της 12ης Ιουνίου «παίζεται» κυρίως η συνταγματική μεταρρύθμιση, με αδιακήρυκτο στόχο το αργό και σταθερό ροκάνισμα του κεμαλισμού. Ο Ερντογάν έχει βέβαιη την επανεκλογή του, αλλά για να αλλάξει το Σύνταγμα ίσως οδηγηθεί στις επικίνδυνες Συμπληγάδες ενός δημοψηφίσματος.

Κατάρρευση το 2001, 4% ανάπτυξη και στο G20 σήμερα

Η Τουρκία κατέρρευσε οικονομικά το 2001, αλλά ανέκαμψε τριπλασιάζοντας το ΑΕΠ και το κατά κεφαλήν εισόδημά της και εκτοξεύοντας τις εξαγωγές από τα 36 δισ. στα 140 δισ.

δολάρια ετησίως. Σήμερα έχει ανάπτυξη γύρω στο 4% και ανήκει στο G20, στις 20 ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη.

Οραμα και ψηφοθηρία: «Θα σας κάνω και διώρυγα στον Βόσπορο»

Σχεδόν ο μισός πληθυσμός των 74 εκατομμυρίων είναι κάτω των 15 ετών. O Ερντογάν τους υπόσχεται «τρελά σχέδια» (η έκφραση δική του), όπως το κανάλι που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τον Μαρμαρά, παραμένοντας ασαφής όσον αφορά το πού θα βρει χρηματοδότες για την κατασκευή του.

Είμαστε δυο, είμαστε τρεις, είμαστε…

1.013 μειονότητες

Επισήμως η Τουρκία αναγνωρίζει μόνο τις τρεις μειονότητες που αναφέρονται στη Συνθήκη της Λωζάννης: ελληνική (3.000 άτομα), αρμενική (70.000) και εβραϊκή (20.000).Τα τελευταία χρόνια συζητεί δειλά για τη θρησκευτική κοινότητα των αλεβιτών (20% του πληθυσμού) και την εθνοτική των Κούρδων (20%-30%).

«Το κλειδί της ανάκαμψης ήταν η δημοσιονομική πειθαρχία»

«Η “σοφία” του Ερντογάν ήταν ότι εφάρμοσε το πολύ αυστηρό πρόγραμμα αναδιάρθρωσης που υιοθέτησε η Τουρκία μετά την οικονομική κατάρρευση του 2001» επισημαίνει μιλώντας στο «Βήμα» ο Σολί Οζέλ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας της Κωνσταντινούπολης.

«Η Τουρκία διατηρούσε επί πέντε ή έξι συνεχόμενα χρόνια πλεόνασμα του προϋπολογισμού της τάξεως του 6%» λέει. «Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική που ακολουθούσαμε ήταν πολύ σφιχτή. Δεν ξοδέψαμε χρήματα σε λαϊκιστικά έργα.Τα έσοδα αυξήθηκαν.Το σημαντικότερο είναι ότι διατηρήσαμε τη δημοσιονομική πει θαρχία. Η ανάπτυξη ήταν ο στόχος και επετεύχθη επειδή υπήρξε καλή διαχείριση της οικονομίας» .

Ο καθηγητής Οζέλ, τον οποίο συναντήσαμε στην Αθήνα σε εκδήλωση του ΙΣΤΑΜΕ για τις εκλογές στην Τουρκία, πιστεύει ότι οι συμπατριώτες του είναι διχασμένοι σε πολλά πεδία. «Υπάρχει διχασμός θρησκευτικός,διχασμός ανάμεσα σε Κούρδους και μη,σε οπαδούς της λαϊκότητας και μη.Υπάρχουν πολλές διαχωριστικές γραμμές και η παρούσα προεκλογική εκστρατεία τις βάθυνε». Ειδικά ανάμεσα σε κοσμικούς και σε ισλαμιστές η ένταση είναι μεγάλη, «αλλά προς το παρόν δεν έχει φθάσει σε σημείο σύγκρουσης». Το ΑΚΡ, το οποίο σαρώνει σε «συντηρητικές περιοχές,όπως η Κεντρική Ανατολία και η Μαύρη Θάλασσα, επιχειρεί να περάσει πολύ πολωτικά ζητήματα, όπως η απαγόρευση του αλκοόλ,η ποινικοποίηση της μοιχείας και η μαντίλα, αλλά υποχωρεί όταν βλέπει σφοδρή αντίδραση από την πλευρά των κοσμικών» .

Ωθηση στα ελληνοτουρκικά, «πάγος» στο Κυπριακό

Ο καθηγητής Οζέλ θεωρεί ότι υπάρχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να δοθεί μετά τις τουρκικές εκλογές νέα ώθηση στην επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Αιγαίο – εν αντιθέσει προς το Κυπριακό όπου δεν βλέπει καμία κινητικότητα. Αυτό που κάνει τη διαφορά από τουρκικής πλευράς είναι ότι στο κεμαλικό CΗΡ «οι παράγοντες που ασχολούνται με την εξωτερική πολιτική είναι για πρώτη φορά πραγματιστές». Αν η νέα κυβέρνηση Ερντογάν που θα προκύψει θελήσει να προχωρήσει προς τα εμπρός στα ελληνοτουρκικά, «δεν θα συναντήσει έντονες αντιδράσεις από το CΗΡ.Με καλή θέληση και από τις δύο πλευρέςμπορούν να δρομολογηθούν λύσεις στο Αιγαίο» λέει ο κ. Οζέλ.

tovima

Ακολουθήστε το flashnews.gr στο Google News και την σελίδα μας στο Facebook