Πρέπει να βιαστούμε. Εχουμε λίγες εβδομάδες μέχρι να βελτιωθεί ο καιρός και να αυξηθούν και πάλι οι προσφυγικές ροές», λέει ο Μπόρις Τσεσίρκοφ, εκπρόσωπος της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στη Λέσβο. Αυτό το διάστημα οι ημέρες του στο νησί είναι γεμάτες με συσκέψεις μεταξύ των τοπικών φορέων, εθελοντικών ομάδων και εκπροσώπων του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Ολοι προσπαθούν να καλύψουν κενά και αδυναμίες στην υποδοχή και την καταγραφή των νεοαφιχθέντων.
Μέσα σε οκτώ μήνες η εικόνα της Λέσβου έχει αλλάξει ριζικά – όχι μόνον από την αυξομείωση του αριθμού των βαρκών που προσαράζουν στις ακτές (μέχρι στιγμής μέσα στον Ιανουάριο έφτασαν στο νησί 18.000 πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ τον περασμένο Οκτώβριο, μέσα σε ένα μήνα, είχαν ξεπεράσει τους 130.000), αλλά κυρίως λόγω της καθυστερημένης ενεργοποίησης του κρατικού μηχανισμού. Από τις αρχές του καλοκαιριού η δημοτική αρχή Μυτιλήνης ζητούσε κυβερνητική βοήθεια και επεδίωκε τη δημιουργία μικρών κέντρων βραχύβιας φιλοξενίας σε περιφερειακά σημεία του νησιού. Ωστόσο, το σχέδιο άργησε να τεθεί σε εφαρμογή και ολοκληρώνεται αυτή την περίοδο. Στη ραχοκοκαλιά του στηρίζεται και πάλι στη βοήθεια εθελοντών.
Τον Νοέμβριο η ΜΚΟ International Rescue Committee (IRC) ξεκίνησε τις εργασίες κατασκευής σταθμού μετεπιβίβασης και προσωρινής φιλοξενίας προσφύγων σε έκταση που ενοικίασε από ιδιώτη έξω από τη Σκάλα Συκαμιάς.
(Ενας από τους χώρους που έχει φτιάξει η IRC και λειτουργεί σε συνεργασία με άλλες ΜΚΟ)
Σε συνεργασία με άλλους φορείς, εθελοντές και οργανώσεις όπως ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, παρέχει εκεί από τα τέλη Δεκεμβρίου υπηρεσίες πρώτης βοήθειας και οικογενειακής επανένωσης, καθώς και φαγητό και προφύλαξη από ακραίες καιρικές συνθήκες. Βασικός στόχος είναι να μην ξεπερνά τις τρεις ώρες η παραμονή των προσφύγων στον σταθμό της IRC μέχρι να μεταβούν στα κέντρα καταγραφής.
(Τα έξι βαν της IRC που αναλαμβάνουν τη μεταφορά των νεοαφιχθέντων προσφύγων)
«Ελπίζουμε ότι θα μπορούμε να βοηθάμε 1.500 με 2.000 ανθρώπους την ημέρα», λέει στην «Κ» η υπεύθυνη των προγραμμάτων της IRC στην Ελλάδα, Λάνι Φόρτιερ. Στο τέλος του μήνα το κέντρο θα έχει τεθεί σε πλήρη λειτουργία.
Σε αντίθεση με το καλοκαίρι, πλέον κλιμάκια του Frontex περιπολούν με Ελληνες αστυνομικούς και στη στεριά, όπως μια ομάδα Πολωνών συνοριοφυλάκων που συνάντησε η «Κ» στα βόρεια του νησιού. Την ίδια στιγμή η καταγραφή γίνεται ηλεκτρονικά στο σύστημα Eurodac μόνο στο κέντρο της Μόριας, και όχι στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ, όπου τον Οκτώβριο η λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων γινόταν με μελάνι.
Δίπλα στη Μόρια έχει διαμορφωθεί από εθελοντές, σε ιδιωτικό ελαιώνα, άλλος ένας σταθμός υποδοχής προσφύγων. Ξεκίνησε από μια σκηνή που μοίραζε παπούτσια τον Νοέμβριο και σήμερα προσφέρει ρούχα και φαγητό όλο το 24ωρο. Εκεί, η λειτουργία αυτοσχέδιου τζαμιού σε αντίσκηνο προκάλεσε εισαγγελική παρέμβαση.
Τοπική αγορά
Παράλληλα, γύρω από την υποδοχή των προσφύγων έχει αναπτυχθεί μια τοπική αγορά. Στη Μόρια δημιουργήθηκε μόνιμη πιάτσα με δέκα ταξί, ενώ τουλάχιστον επτά καντίνες πληρώνουν ενοίκιο σε ιδιοκτήτες αγροτικών εκτάσεων για να σταθμεύουν μόνιμα έξω από το κέντρο καταγραφής. Σε κάποιο σημείο μάλιστα έχουν στηθεί δύο αυτόματοι πωλητές τροφίμων με κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης.
Μέσα στο κέντρο της Μόριας ο ντόπιος Παναγιώτης Φωτεινός απασχολείται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στην καθαριότητα. Πριν από αυτή τη δουλειά λέει ότι δεν είχε βρει σταθερό μεροκάματο. Θα περάσει εκεί έναν μήνα δοκιμαστικά και, αν το θελήσει, θα επεκτείνει τη σύμβασή του. Αρκετοί εκ των 150 εργαζόμενων και της IRC στη Λέσβο είναι ντόπιοι. «Ηταν μια ευκαιρία», λέει ο κ. Φωτεινός, προσθέτοντας: «Ολοι οι άνεργοι με αυτές τις δουλειές έχουμε σωθεί»