Τέσσερα είδη τουλίπας ευδοκιμούν στην Κρήτη.Τα τρία είδη από αυτά ( Κρητική τουλίπα, τουλίπα Γουλιμή και κόκκινη Κρητική τουλίπα) μόνο στην Κρήτη με την δεύτερη να είναι μάλιστα και εξαιρετικά σπάνια καθώς την συναντάμε μόνο σε ένα μέρος.
Κρητική Τουλίπα
Η Κρητική τουλίπα (Tulipa cretica) είναι το πιο διαδεδομένο είδος τουλίπας της Κρήτης, το οποίο απαντάται μόνο στην Κρήτη. Φυτρώνει σε περιοχές με χαμηλή βλάστηση, βραχώδεις πλαγιές και πεδιάδες, από το επίπεδο της θάλασσας έως τα 2000m.
Το φυτό είναι μικρά, αλλά ανθεκτικά, και ζουν πολλά χρόνια. Ανθίζουν την άνοιξη, από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Μάιο (ανάλογα με το υψόμετρο).
Κάθε τουλίπα φέρει ένα ως δύο άνθη, λευκά ή ανοιχτορόδινα, με φάρυγγα και κίτρινους ανθήρες. Τα άνθη έχουν ένα μικρό κίτρινο μπάλωμα στην εσωτερική βάση των πετάλων. Τα τρία εξωτερικά πέταλα έχουν ρόδινες, πορφυρές και πράσινες αποχρώσεις.
Βραχώδης Τουλίπα
Η Βραχώδης Τουλίπα (Tulipa saxatilis) είναι ένα σπάνιο είδος τουλίπας που φύεται στην Κρήτη, στην Κάρπαθο, στη Ρόδο και στην Νότια Τουρκία. Υπάρχει και το ενδημικό υποείδος της Κρήτης, η βραχώδης τουλίπα του Baker (Tulipa saxatilis, υποείδος bakeri), που διαχωρίστηκε σχετικά πρόσφατα καθώς είναι σχεδόν πανομοιότυπες.
Η Tulipa saxatilis διαφέρει από το υποείδος της Tulipa του Baker στο χρώμα των ανθήρων της, που είναι καστανόμαυροι. Η μόνη ουσιαστική διαφορά της τουλίπας του Baker είναι ότι αναπτύσσεται σε μεγαλύτερα υψόμετρα (700-2200m), σε σχέση με τη saxatilis (0-900m).
Η βραχόφιλη τουλίπα, όπως λέγεται κι αλλιώς, μεγαλώνει σε βραχώδεις πλαγιές, ρωγμές φαραγγιών, αγρούς και ακαλλιέργητα οροπέδια. Οι μεγαλύτερες αποικίες του είδους βρίσκονται στα Λευκά Όρη και στη Δίκτη.
Η βραχώδης τουλίπα έχει σκούρα ροζ άνθη που στο κέντρο έχουν κίτρινο δίσκο και δεν ανήκουν σε καμιά κατηγορία. Ανθίζει τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.
Τουλίπα Γουλιμή
Η κόκκινη τουλίπα Γουλιμή (Tulipa goulimyi) είναι εξαιρετικά σπάνια στην Κρήτη, καθώς ο μόνος πληθυσμός της περιορίζεται σε μια μικρή περιοχή στη χερσόνησο της Γραμβούσας. Ο πληθυσμός της Κρήτης έχει συρρικνωθεί πάρα πολύ κυρίως λόγω των καλλιεργειών, αλλά και το κόψιμο από περαστικούς. Άλλοι πιο εύρωστοι πληθυσμοί απαντώνται στα Κύθηρα, στα Αντικύθηρα και στη νότια Πελοπόννησο.
Η τουλίπα, που παίρνει το όνομα της από τον βοτανολόγο Κωνσταντίνο Γουλιμή, αναπτύσσεται σε ασβεστολιθικά εδάφη, σε σημεία που δεν υπάρχει πολύ βλάστηση, και πάντα κοντά στη θάλασσα. Μοιάζει με την κόκκινη Κρητική τουλίπα του Γιους Κάμπου, αλλά τα φύλλα της είναι κυματοειδή, δίνει καρπούς και ο βολβός της έχει τρίχες.
Η κόκκινη τουλίπα της Γραμβούσας έχει συμπεριληφθεί στο ελληνικό κόκκινο βιβλίο ως απειλούμενη με εξαφάνιση.
Κόκκινη Κρητική Τουλίπα
Η κόκκινη τουλίπα της Κρήτης (Tulipa doerfleri) είναι ενδημικό είδος τουλίπας που φύεται σχεδόν αποκλειστικά στο μικρό οροπέδιο του Γιούς Κάμπου, στο Αμάρι Ρεθύμνου. Την άνοιξη το μικρό αυτό οροπέδιο καλύπτεται από ένα κατακόκκινο χαλί από τουλίπες.
Το είδος, λόγω της περιορισμένης του κατανομής θεωρείται κινδυνεύον και έχει διακηρυχτεί ως προστατευόμενο με προεδρικό διάταγμα από το 1981.
Μοιάζει αρκετά με την τουλίπα Orphanidea αποτελεί όμως ξεχωριστό είδος. Είναι πολυετές ποώδες φυτό με βολβό με δερματώδεις χιτώνες με τρίχες στο εσωτερικό. Ο βλαστός έχει ύψος 10-30 cm και τα φύλλα είναι λεπτά και γραμμοειδή. Τα άνθη έχουν 6 ελεύθερα πέταλα (τέπαλα) σκούρα κόκκινα, ωοειδή σε σχήμα σπάτουλας, 30-50 mm, τα εξωτερικά πιο μικρά με πράσινη χροιά στη βάση και τα εσωτερικά μεγαλύτερα με σκούρα κηλίδα στη βάση.
Το γεγονός ότι πολλλαπλασιάζεται με βολβούς, κι όχι με σπόρους, υποβοηθάει την αναπαραγωγή της από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
