Την Παρασκευή οι υποψήφιοι για τις σχολές ανθρωπιστικού προσανατολισμού εξετάζονται στα αρχαία ελληνικά. Παρακάτω δημοσιεύονται τελευταίες υποδείξεις πριν το διαγώνισμα:
ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΝΩΣΤΟ
Για το αδίδακτο – άγνωστο των αρχαίων ελληνικών πολύ σημαντική προϋπόθεση κατά την ώρα της συγγραφής του διαγωνίσματος είναι η εξασφάλιση απαραίτητου χρόνου. Τουλάχιστον 1 ½ ώρα από το συνολικό τρίωρο των εξετάσεων είναι αναγκαία, αντιθέτως με ό τι συμβαίνει σήμερα, οπότε συχνά αφιερώνεται μεγάλο μέρος του χρόνου στο γνωστό.
Είναι γεγονός πως στους περισσότερους από τους μαθητές το λεγόμενο «άγνωστο – αδίδακτο» προκαλεί έντονους προβληματισμούς και αντίστοιχα συναισθήματα ανησυχίας, λόγω της δεδομένης δυσκολίας του, καθώς και της ελλιπούς ενασχόλησης με αυτό τα προηγούμενα δύο χρόνια.
Ωστόσο κατά την εξέταση πολύ σημαντική είναι η διατήρηση της ψυχραιμίας μας ∙ θα ήταν πραγματικά πολύ χρήσιμο να αποστασιοποιηθούμε συναισθηματικά προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε το συγκεκριμένο διαγώνισμα με ρεαλισμό, ηρεμία και αυτοσυγκέντρωση. Είναι επιβεβλημένο να εφαρμόσουμε τις τακτικές και τις μεθόδους αντιμετώπισης του αρχαιοελληνικού κειμένου, όπως αυτές παρουσιάστηκαν από τον υπεύθυνο καθηγητή κατά τη διάρκεια της περιόδου προετοιμασίας.
Οι πιο βασικές απ’ αυτές είναι:
- Μια σχετικά γρήγορη αλλά πολύ συγκεντρωμένη και αφοσιωμένη συνολική ανάγνωση του κειμένου. Τότε παρατηρούμε το λεξιλόγιο που προσφέρεται (μία ή δύο λέξεις έστω, συχνά τις παραβλέπουμε!), καθώς και τα γραμματικά και συντακτικά ζητήματα. Πολλές φορές η επισήμανση, ειδικά των δεύτερων, μπορεί να προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τη μετάφραση!
- Διακρίνουμε τα επιμέρους τμήματά του κειμένου: περιόδους / ημιπεριόδους, προτάσεις, «νοηματικές φράσεις». Και έτσι αρχίζουμε να ασχολούμαστε με την πρώτη περίοδο / ημιπερίοδο σαν να ήταν αυτή όλο το κείμενο. Διακρίνουμε τις προτάσεις της (βλ. λέξεις εισαγωγής και ρήματα) και μέσα σε αυτές την ενδεχόμενη ύπαρξη «νοηματικών φράσεων» (πέραν αυτής που «κτίζεται» γύρω από το ρήμα), οι οποίες «περιστρέφονται» γύρω από επιρρηματικές μετοχές ή απαρέμφατα. Αυτών τις συντάξεις προσεγγίζουμε και ανιχνεύουμε όπως και στην περίπτωση των ρημάτων. Είναι πολύ σημαντικό κατά την απαραίτητη διαδικασία της σύνταξης να αναζητούνται και να επισημαίνονται γνωστά και ιδιαίτερα διαδεδομένα στα κείμενα συντακτικά μοτίβα.
- «Κάνω σύνταξη» σημαίνει να «φέρω κοντά» τις λέξεις εκείνες που μεταξύ τους δημιουργείται ένα αρμονικό οργανικό ζεύγος ∙ αυτό ως πραγματικότητα θα αποτυπωθεί στη μετάφραση. Με απασχολεί αποφασιστικά ως προς τα ρήματα και εν γένει τους ρηματικούς τύπους η διάθεση / σημασία με την οποία παρουσιάζονται στο κείμενο ∙ αυτό αντανακλάται στη μετάφραση και πιθανό λάθος ως προς αυτό οδηγεί σε σειρά συντακτικών λαθών και μεταφραστικών παρανοήσεων.
- Είναι επίσης βαρύνουσας σημασίας ο «μεταφραστικός και νοηματικός καρπός» που προέκυψε από την πρώτη περίοδο του κειμένου ή τέλος πάντων από τις πρώτες 3 – 4 γραμμές του να χρησιμοποιηθεί υποβοηθητικά για την προσέγγιση και του υπόλοιπου κειμένου.
- Δεν επιχειρώ επ’ ουδενί τη μετάφραση απ’ ευθείας στο επίσημο τετράδιο που πρόκειται να παραδώσω. Την σχεδιάζω κατ’ αρχάς στο πρόχειρο επιχειρώντας αντίστοιχες δοκιμές.
- Αντιμετωπίζω με εξαιρετική προσοχή και προσήλωση τις γραμματικές (αυτές κυρίως) ασκήσεις ∙ τίθεται μια σειρά από «λεπτομέρειες » που η ενδεχόμενη αστοχία ή αμέλεια είναι δυνατό να μου στοιχίσουν τους τύπους. (βλ.: τονισμός των ζητούμενων τύπων, το πότε βάζω ή βγάζω την αύξηση στα ρήματα ιστορικών χρόνων κ.λ.π.)
Για έναν μαθητή που όλο τον προηγούμενο καιρό έχει ακολουθήσει και εφαρμόσει όσα πρέπει να διδάσκονται, η όποια δυσκολία του «αγνώστου» μπορεί να λειτουργήσει θετικά, προς την κατεύθυνση ηρεμίας, χαλαρότητας και αυτοσυγκέντρωσης που είναι όροι απαραίτητοι για μια ικανοποιητική επίδοση στο άγνωστο. Μπορεί να φαντάζει το παραπάνω οξύμωρο, όμως, είναι απολύτως πραγματικό και εύκολα κατανοήσιμο από οποιονδήποτε επιθυμεί και μπορεί να διεισδύσει στην ουσία του περιγραφόμενου συλλογισμού.
Αυτό που θα πρέπει να καθίσταται σαφές είναι το εξής: μια πιθανή μέτρια επίδοση στο άγνωστο δεν θα κρίνει την εξέλιξη των πραγμάτων ∙ μία όμως καλή θα απογειώσει το βαθμό του μαθητή!
ΑΡΧΑΙΑ ΓΝΩΣΤΟ
Αντίστοιχα και για το «γνωστό» των Αρχαίων Ελληνικών θα πρέπει να υπάρξει καλός προγραμματισμός, ώστε να μην αφιερωθεί σ’ αυτό παραπάνω από το μισό του χρόνου της τρίωρης εξέτασης ∙ επειδή ξεκινάμε με το γνωστό (και αυτό αποτελεί τη συνήθη και μάλλον σωστή επιλογή), υπάρχει κίνδυνος να παρασυρθούμε χρονικά διαθέτοντας τελικά λιγότερο από τον απαραίτητο χρόνο στο άγνωστο. Εξάλλου συνήθως η υπερβολική παραμονή στο γνωστό οφείλεται σε ανούσιες και άσκοπες επαναλήψεις στις ερμηνευτικές ερωτήσεις, γεγονός που απαιτεί εκ μέρους μας ιδιαίτερη προσοχή.
Τα θέματα του γνωστού θα τα κατατάσσαμε σε δύο κατηγορίες:
Α) Μετάφραση, εισαγωγή, λεξιλογική : πρόκειται για τα τρία «αβαντάζ» από τα οποία προσδοκούμε δικαίως τη μεγαλύτερη δυνατή συγκομιδή.
Η μετάφραση πρέπει να είναι πιστή, προσανατολισμένη προς τα μεταφραστικά σχόλια του βιβλίου, και όχι ελευθεριάζουσα απόδοση του νοήματος.
Η εισαγωγή πρέπει να αποδοθεί πιστά, κατά λέξη, και όχι και πάλι ως γενική νοηματική αναπαραγωγή ∙ αυτό που ακούγεται συχνά «τα ‘γραψα με τα δικά μου λόγια» είναι λίαν επίφοβο.
Στη λεξιλογική άσκηση (στην οποία συχνά σημειώνονται «άδικα» λάθη) προαπαιτείται αρκετή προσοχή και λεπτομερής – επιμελής έλεγχος όλων των λέξεων του δοσμένου κειμένου για τη σωστή ανεύρεση ομόρριζων – παράγωγων που αποτελεί τη συνηθέστερη άσκηση.
Β) Η δεύτερη κατηγορία ασκήσεων γνωστού έχει να κάνει με τις ερμηνευτικές ερωτήσεις ∙ συνήθως κάποια από αυτές (ή έστω υποερώτημα) σχετίζεται με ανάλυση – αποκωδικοποίηση συγκεκριμένων όρων που προέρχονται από τα αντίστοιχα ερμηνευτικά σχόλια του σχολικού βιβλίου ∙ το να ανταποκριθεί κανείς σ’ αυτήν δεν θεωρείται δύσκολο αρκεί να έχει μάθει – απομνημονεύσει τα συγκεκριμένα σχόλια.
Κάποια άλλη ή άλλες όμως ερωτήσεις προϋποθέτουν τη συγγραφή μιας μικρής «έκθεσης», στην οποία δεν θα πρέπει απλά και μόνο να συμπεριληφθούν τα διάφορα ερμηνευτικά – ιδεολογικά σχόλια (με τα οποία συνήθως είμαστε εξοικειωμένοι σε «τηλεγραφικό» επίπεδο) αλλά πρωτίστως να αποδοθούν με όρους καλής σύνταξης, διατύπωσης και έκφρασης ∙ θα πρέπει όσα γράφει να είναι «καθαρά» και συγκεκριμένα, να μην αφήνουν περιθώρια σύγχυσης, να αποφεύγονται οι επαναλήψεις, να αντιληφθούν ακριβώς τι ζητείται …
Σίγουρα απέναντι σε αυτές τις ερωτήσεις ερμηνευτικού τύπου απαιτείται η μεγαλύτερη δυνατή προσοχή ∙ είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπιστούν με μεγάλη σοβαρότητα και υψηλή συγκέντρωση, πολύ περισσότερο γιατί συχνά δίνεται η εντύπωση πως ο μαθητής έχει ανταποκριθεί αλλά αυτό στην πραγματικότητα δεν έχει γίνει!
Καλή δύναμη στην προετοιμασία σας και καλή τύχη!
Οι σημειώσεις συντάχθηκαν με τη συνεργασία των διδασκόντων φιλολόγων του Φροντιστηρίου «Διαλεκτική»: Γιάννη Βιολάκη, Φιλιώς Μπραουδάκη