Μία από τις προϋποθέσεις για να βγει η χώρα από το σπιράλ της ύφεσης και της βαθιάς κρίσης που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια είναι η σταδιακή μετατόπιση των αποφάσεων για τις αναπτυξιακές κατευθύνσεις από το κεντρικό Κράτος προς τις τοπικές κοινωνίες μέσω των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για πολλές δεκαετίες το κεντρικό Κράτος ήταν αυτό που αποφάσιζε και διοχέτευε «από πάνω προς τα κάτω» είτε τα είδη των μεσαίων και μεγάλων έργων που έπρεπε να γίνουν είτε τις χρηματοδοτήσεις (εθνικές και ευρωπαϊκές), χωρίς απαραίτητα οι επιλογές του να αντανακλούν τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών.
Δεν είναι ασυνήθιστο το φαινόμενο να επενδύονται αρκετά χρήματα σε έργα που τελικά αποδείχτηκαν ότι είχαν λίγη προστιθέμενη αξία και αποδοτικότητα. Αυτό κατά την άποψή μου μπορεί, σταδιακά, να αλλάξει και αλλάζει. Ειδικά οι μητροπολιτικοί Δήμοι μπορούν να παίξουν ενεργότερα τον ρόλο αυτό σε τοπικό επίπεδο γιατί αφενός είναι πιο κοντά στις τοπικές κοινωνίες και αφετέρου έχουν την πραγματική εικόνα των προβλημάτων, των αναγκών και των προοπτικών των περιοχών τους. Από αυτήν την άποψη θεωρώ ότι μία σημαντική αλλαγή, που ήδη συντελείται, είναι ότι οι ίδιοι οι Δήμοι αναζητούν πλέον συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα για να υλοποιήσουν σημαντικά έργα υποδομής.
Πραγματική παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μας χωρίς την συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί. Είναι γνωστές οι σοβαρές δημοσιονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κεντρικό Κράτος. Εξίσου σοβαρές είναι οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Δήμοι οι οποίοι στην πλειοψηφία τους βλέπουν τους πόρους τους να μειώνονται τα τελευταία χρόνια, την ίδια ώρα που αυξάνονται οι υποχρεώσεις τους και οι απαιτήσεις των πολιτών. Η συμμετοχή, λοιπόν, ιδιωτών σε μεσαία και μεγάλα έργα υποδομής πιστεύω ότι είναι όχι απλά απαραίτητη, αλλά επιβεβλημένη όχι μόνο λόγω των οικονομικών συνθηκών αλλά και λόγω της εμπειρίας και των καλών πρακτικών που έχουν προκύψει στην Ελλάδα από δημόσια έργα που έχουν υλοποιηθεί με την σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα. Νομίζω ότι οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες ξεπερνούν ιδεοληψίες του παρελθόντος, είναι σε μεγάλο βαθμό πιο ώριμες και τα έργα Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα αντιμετωπίζονται με λιγότερη δυσπιστία.
Ακολουθώντας αυτή τη λογική στο Δήμο Χανίων, από την αρχή βάλαμε σαν στόχο την αξιοποίηση του εργαλείου των ΣΔΙΤ για να μπορέσουμε να υλοποιήσουμε ένα από τα μεγαλύτερα μεγάλα έργα των τελευταίων δεκαετιών στην περιοχή και να ικανοποιήσουμε μια διαχρονική ανάγκη που δεν είναι άλλη από την σχολική στέγη. Μετά από συστηματική και επίπονη δουλειά, με εργαλείο μια εξαιρετική μελέτη σκοπιμότητας καταλήξαμε στην πρόταση για Σχεδιασμό, Κατασκευή, Χρηματοδότηση και Συντήρηση 8 νέων σχολείων και ανάπλασης του Πάρκου Ειρήνης και Φιλίας, συνολικού ενδεικτικού προϋπολογισμού 42 εκατ. €. Πρόταση η οποία εγκρίθηκε από την αρμόδια Διυπουργική Επιτροπή και αποτελεί το πρώτο έργο ΣΔΙΤ που εγκρίθηκε στην Κρήτη.
Σήμερα προχωράμε στην Α φάση του έργου, τον ανταγωνιστικό διάλογο με υποψηφίους αναδόχους ώστε να μπούμε πλέον στον σκληρό πυρήνα σχεδιασμού και υλοποίησης ενός έργου πνοής που θα αλλάξει το μέλλον των παιδιών μας τα επόμενα πολλά χρόνια. Γνωρίζουμε ότι είμαστε ακόμα στην αρχή και όχι στο τέλος του δρόμου και ότι θα χρειαστεί χρόνος και μεγάλη προσπάθεια για να υλοποιηθεί αυτό το έργο. Το επιτυχημένο παράδειγμα ΣΔΙΤ των 24 νέων σχολείων της Αττικής που σήμερα πλέον λειτουργούν υποδειγματικά, είναι για εμάς έμπνευση και οδηγός αν και είμασταν από την αρχή πεπεισμένοι ότι εάν πηγαίναμε με οποιαδήποτε άλλη παραδοσιακή μέθοδο κατασκευής σχολείων, πιθανότατα δεν θα είχαμε καμία τύχη να τα δούμε να υλοποιούνται.
Το δεύτερο μεγάλο έργο υποδομής που έχουμε βάλει επίσης σε τροχιά υλοποίησης με τη σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα είναι η αναβάθμιση του συνόλου του οδοφωτισμού του Δήμου Χανίων. Πριν από περίπου 1,5 χρόνο ήρθαμε σε απευθείας συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) προκειμένου να διερευνήσουμε τις δυνατότητες χρηματοδότησης δημοτικών έργων υποδομής τα οποία είχαμε στο προγραμματισμό μας να υλοποιήσουμε.
Καταλήξαμε στο έργο αναβάθμισης του δημοτικού οδοφωτισμού και είμαστε ένας από τους τρεις Δήμους της χώρας με τους οποίους συνεργάζεται η Τράπεζα σε αυτόν τον τομέα. Πρόκειται για ένα μεγάλο και σημαντικό έργο που εκτός από την εξοικονόμηση πόρων για το Δήμο και τους δημότες αλλά και την προφανή περιβαλλοντική ωφέλεια μέσω της μείωσης εκπομπών αερίων ρύπων, στοχεύουμε να βελτιώσει και την ποιότητα του φωτισμού ειδικά στους δρόμους μας στους οποίους δυστυχώς έχουμε αρνητική πρωτιά στο τροχαία ατυχήματα. Εκτός της αντικατάστασης, το έργο θε περιλαμβάνει έξυπνο σύστημα διαχείρισης του φωτισμού, φωτομετρική μελέτη βελτίωσης του φωτισμού ειδικά σε μεγάλους οδικούς άξονες του Δήμου και προφανώς την συντήρησή του για εύλογο χρονικό διάστημα.
Σε λίγες μέρες ολοκληρώνεται η πρώτη φάση του έργου που είναι η λεπτομερής καταγραφή και ηλεκτρονική αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης και η μελέτη βιωσιμότητας του έργου συνολικά. Μία μελέτη την οποία χρηματοδοτεί με δικούς της πόρους η ίδια η Τράπεζα και αποτελεί για εμάς το βασικό σημείο αναφοράς πάνω στο οποίο θα «πατήσουμε» για να προχωρήσουμε στην επόμενη φάση.
Ο οδοφωτισμός είναι μία από τις πλέον νευραλγικές υπηρεσίες των Δήμων και ένα από τα σημαντικότερα πεδία εξυπηρέτησης των δημοτών στα οποία κρίνεται αυστηρά η οποιαδήποτε δημοτική αρχή. Με την υποστελέχωση των Δήμων στον τομέα αυτό, την αδυναμία προσλήψεων προσωπικού και τις χρονοβόρες διαδικασίες προμηθειών, ο τομέας του οδοφωτισμού αντιμετωπίζει προβλήματα στην μεγάλη πλειοψηφία των Δήμων, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των στελεχών μας.
Στόχος μας στο Δήμο Χανίων είναι να καταφέρουμε μέσω της σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα, να βελτιώσουμε δραστικά όλο το δίκτυο οδοφωτισμού για τα επόμενα χρόνια. Ο φωτισμός είναι ένας τομέας που επίσης έχει ένα σημαντικό οικονομικό κόστος για τους Δήμους και κατ’ επέκταση για τους δημότες επομένως στόχος πρέπει να είναι το κόστος αυτό να πιάνει τόπο. Εάν μπορεί αυτό το κόστος και να μειωθεί και να πιάνει τόπο, ακόμα καλύτερα. Με αυτήν την έννοια είναι πολύ χρήσιμα τα έργα αντικατάστασης οδοφωτισμού γι’ αυτό και πολλοί Δήμοι έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες αξιοποιώντας χρηματοδοτικά εργαλεία ή ίδιους πόρους. Τονίζω όμως ότι είναι κρίσιμο τα έργα αυτά να είναι ολοκληρωμένα και να περιλαμβάνουν όχι μόνο απλή αντικατάσταση λαμπτήρων αλλά συνολική βελτίωση του συστήματος φωτισμού και συντήρηση των δικτύων.
Ένας κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας τέτοιων έργων σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα είναι η καλή προετοιμασία τους. Όσο καλύτερη είναι αυτή τόσο πιο πιθανό είναι να αποφευχθούν δυσάρεστες εκπλήξεις στην πορεία υλοποίησης των έργων όσον αφορά την ποιότητα, τη λειτουργικότητα και το τελικό τους κόστος. Αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο και είναι κάτι που το έχουμε αντιμετωπίσει και στο Δήμο Χανίων με τα έργα ΣΔΙΤ των σχολείων και του φωτισμού άρα χρειάζεται και υπομονή. Και επειδή οι πολίτες συχνά δεν έχουν εικόνα των δυσκολιών και της ασύλληπτης γραφειοκρατίας που αντιμετωπίζουμε, υπάρχει και η σχετική πίεση προς τις δημοτικές αρχές.
Γι’ αυτό και είναι σημαντική η όσο το δυνατόν καλύτερη ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών για τα αναμφισβήτητα οφέλη των συμπράξεων του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα αλλά και η πίστη στον στόχο, ώστε να αγκαλιάσουν και οι πολίτες την προσπάθεια υλοποίησης μεγάλων έργων υποδομής που τόσο έχουμε ανάγκη στον τόπο μας.
* Ο Δημήτρης Φραγκάκης είναι πολιτικός επιστήμονας, Γενικός Γραμματέας του Δήμου Χανίων. Το άρθρο βασίζεται σε ομιλία του στο A-Energy Forum της Αθήνας