Άρθρο του Γιώργου Ζερβάκη*
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα προηγούμενα χρόνια αποτυπώθηκαν μαζί με την οικονομική κρίση, σε μια ανέτοιμη και ημιτελή αρχιτεκτονική της ευρωζώνης και συνολικά της ΕΕ, η Βρετανική έξοδος, ως συνέπεια ενός τραγικού από πολιτική άποψη δημοψηφίσματος, η αύξηση ισχύος των λαϊκιστικών-δημαγωγικών δυνάμεων και του εξτρεμισμού. Η πορεία και η εμφάνιση αυτών των γεγονότων δεν ήταν τυχαία, ούτε προέκυψε ξαφνικά. Η κατάρρευση των ανελεύθερων, ολοκληρωτικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη στα τέλη της 10ετίας του ’80, επέφερε στις χώρες αυτές την επιστροφή της Δημοκρατίας, των αρχών της ελευθερίας και του πλουραλισμού. Χώρες που επι μισό αιώνα, μετά το τέλος του τελευταίου καταστροφικού πολέμου και την απελευθέρωση τους, εντάχθηκαν βίαια στον υπαρκτό σοσιαλισμό. Η επιστροφή στην δημοκρατία απελευθέρωσε πρωτόγονους εθνικισμούς, δυνάμεις εγκλωβισμένες στην φιλοσοφία του ολοκληρωτισμού, με την κατάρρευση του κατέφυγαν στον λαϊκιστικό εθνικισμό. Πλέον είναι προφανές ότι υπάρχει ένας κοινός τόπος συνάντησης των δημαγωγικών, λαϊκιστικών, αντιευρωπαϊκών δυνάμεων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Εκφραστές λογικών και πρακτικών που δεν εγγυώνται τίποτα άλλο, παρά την επιστροφή στις μοναχικές εθνικές πορείες, αυτές που ευθύνονται για τους δυο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους, τις εκατόμβες νεκρών, αναβιώνοντας ξανά παρωχημένους εθνικισμούς, την δημαγωγία των άκρων.
Την ώρα που η Ευρώπη χρειαζόταν την ενίσχυση της ενοποιητικής διαδικασίας, της υπερεθνικής οντότητας, οι ημιτελείς προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή επέφεραν την ενίσχυση εκείνων των δυνάμεων που είτε θέλουν την ευρωπαϊκή υπόθεση ως μια απλή εμπορική και οικονομική συναλλαγή, είτε είναι το αποτύπωμα φοβικών εθνοκεντρικών και εθνικιστικών αντιλήψεων. Από αυτές τις μήτρες προέκυψε το Brexit, εμφανίστηκαν φαινόμενα Όρμπαν, Καμμένου, Σαλβίνι και Γκρίλο, Μελανσόν.
Ακόμα και στο τραγικό, ελληνικό πρώτο εξάμηνο του 2015, η πολιτική φρασεολογία εκείνης περιόδου, αντικατόπτριζε μια ιδιότυπη απομάκρυνση από τα κοινοτικά δρώμενα.
Έτσι η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με λογικές εθνικών περιχαρακώσεων και εθνικών ψευδαισθήσεων, έξαρσης του εθνικισμού. Στην Ιταλία συγκυβερνούν ένα κίνημα αριστερού και δεξιού λαϊκισμού μαζί με την ξονοφοβική ακροδεξιά Λίγκα. Στην Γερμανία, η αντιευρωπαϊκή Ενναλακτική για την Γερμανία αναζητεί την επιστροφή στο μάρκο, την καταστροφή της ευρωζώνης. Η Σουηδία έρχεται να προστεθεί ως χώρα σε μια αναδική πορεία της ακροδεξιάς, που επιδιώκει να μετατρέψει την χώρα σε κράτος εκτός ΕΕ. Και όπως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ένα είναι το κυρίαρχο ερώτημα: Τι σπρώχνει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες προς τις δυνάμεις του λαϊκισμού και της δημαγωγίας; Η μαζική μεταναστευτική ροή δημιουργεί ανατροπές στα πολιτικά συστήματα, ακόμα και σε χώρες πρότυπα του κοινωνικού κράτους, της δημοκρατίας, της ανεκτικότητας, μετατοπίζει εκλογικά σώματα προς την ακροδεξιά.
Απέναντι σε αυτά που βιώνουμε, η απάντηση της Ευρώπης είναι μόνον μία: η βαθύτερη ενοποίηση, η ενίσχυση της δημοκρατίας, η εμβάθυνση των ευρωπαϊκών θεσμών, της αρχιτεκτονικής της Ευρώπης.
Η συζήτηση για το ευρωπαϊκό μέλλον αφορά τα σχέδια και τις ιδέες σε σχέση με την μελλοντική θεσμική συγκρότηση, την δυνατότητα διεύρυνσης, τον διακυβερνητισμό, τις διαφορετικές εθνικές απόψεις σε σχέση με το πιο δημοκρατικό σύστημα της υπερεθνικής διάρθρωσης, την ομοσπονδιακή εξέλιξη, τον φεντεραλισμό. Απέναντι στην άνοδο του αντιευρωπαϊκού λαϊκισμού, η ΕΕ, τα κράτη-μέλη, οφείλουν να ξαναβρούν τον δρόμο της πολιτικής κανονικότητας,. Που δεν είναι άλλος από την επαναφορά του γνήσιου οράματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, την δυναμική της. Σήμερα που τις ευρωπαϊκές κοινωνίες διακατέχει η αμφισβήτηση και ο προβληματισμός για τα επιτεύγματα της Ένωσης, κάτω από το εκλογικό και κοινωνικό ρεύμα της ανόδου των λαϊκιστικών δυνάμεων, αυτή η συζήτηση αναδεικνύει και προβάλλει την αναγκαιότητα της ενοποίησης, την επαναθεμελίωση της Κοινοτικής αρχιτεκτονικής. Την ίδια δηλαδή την νίκη της δημοκρατίας.
* Ο κ. Γιώργος Ζερβάκης είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.