O μοναδικός Στεφανής Πλουσής, ανοίγει το εργαστήρι της καρδιάς του και μιλάει για την τέχνη της ξυλογλυπτικής
Ο Στεφανής Πλουσής, βρισκόταν στο μικρό του εργαστήρι, απέναντι από το σπίτι του, λίγα μέτρα παρακάτω από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου στο Αρμί.
Εκεί σκυμμένος να σμιλεύει πάνω από το μικρό γραφείο, δίπλα σε μια μικρή ηλεκτρική σόμπα που “έσπαγε” λίγο την παγωμένη ατμόσφαιρα.
Πως ξεκίνησε να ασχολείται με το ξύλο και την τέχνη αυτή:
Εγώ έχω άγχος! Να φορτώσω το αμάξι να κάμω να δείξω και έλεγα θα με πιάσει έμφραγμα! Που θα πάω τα πράγματα, πως θα τα δώσω, ένα μόνιμο άγχος. Μερόνυχτα να λαλώ. Θυμούμαι με το γιο μου το Μπάμπη που είναι τώρα στο Ρέθυμνο, ήτανε Πάσχα και έκαμα 40 ώρες χωρίς να σταματήσω! Έπαιρνα τηλέφωνο δίνοντας τα πράγματα για να φορτώσω και από την Αθήνα. Εκεί λοιπόν υπήρχε ένα κενό. Να περιμένω ανθρώπους που είχανε δουλειά. Αυτές τις ώρες λοιπόν τις περνούσα στα αδέρφια μου που ήταν μαραγκοί. Εκεί ξεκίνησα να σκαλίζω για να περνά η ώρα μου μέχρι να ξαναφορτώσω!
Θυμούμαι τα πρώτα πράματα που έφτιαξα ήταν ένα βαλιτσάκι και μετά μια λύρα! Πρέπει να το ντάκαρα όλο αυτό το 1978 περίπου! Και μου άρεσε πολύ, από την αρχή αυτή η ασχολία. Στην Αθήνα από τότε, την ώρα που θελά κάτσω για να περιμένω κάποιες ώρες μέχρι να πάω να φορτώσω, έκανα αυτή τη δουλειά! Έπρεπε να ήμουν εκεί στον αδερφό μου γιατί εκεί μόνο είχα τηλέφωνο να με πάρουνε δεν υπήρχανε κινητά τότε! Και όση ώρα επερίμενα λοιπόν εδούλευα το ξύλο με το χέρι στο μαραγκούδικο του αδερφού μου ή δούλευα στη κορδέλα. Για να περνά η ώρα μου μέχρι να χτυπήσει το τηλέφωνο!
Η συνέχεια της τέχνης της ξυλογλυπτικής στα Ανώγεια:
Ήτανε ο Ευριπίδης ο Σπιθούρης και του λέω κόψε μου ένα ξύλο από τα Βρουλίδια. Ε, ήθελα κάτι να κάνω να απασχοληθώ! Μου φέρε το πρώτο και εξεκίνησα. Και του λέω, φέρε μου άλλο ένα! Και μου φέρνει ένα ξύλο Γιώργη, πολύ ωραίο ξύλο, ένας αφουφούλακας διαπλεκόμενος και το έφτιαξα. Είχα φτιάξει έναν πολεμιστή, σαν να είχε τραυματιστεί και έτρεχε από κάτω ένα κόκκινο πράμα σαν αίμα. Αυτό το είχα κάμει δώρο του γιατρού στο Ωνάσειο που με είχε πάει ο Κατσουλιερόκωστας (σ.σ ο στιχουργός Κώστας Φασουλάς), τότε και του το δώκα!
Πιο πολύ δουλεύω με ξύλο, έχω και μερικά με πέτρα μα δε μ’ αρέσει τόσο να δουλεύω πάνω στην πέτρα. Τα καλύτερα ξύλα για μένα σαν εργαλείο δικό μου είναι η μαύρη μουρνιά και η καρυδιά μάλλον θα έλεγα. Και η χαρουπιά είναι ωραία σαν γλυπτό, ο ασφένταμος, όλα αυτά είναι ωραία ξύλα. Το θέμα είναι να μην είναι χοντρό ξύλο, γιατί σκά!
Που βρίσκει τα ξύλα;
Εγώ κάνω χρόνια τον εξερευνητή στον Ψηλορείτη απάνω! Με το Χαραλάμπη τον Κεφαλογιάννη του παπά Ανδρέα τον πατέρα, ο Θεός να τον συγχωρέσει, επηγαίναμε συνέχεια στον Ψηλορείτη και όχι μόνο εκεί αλλά και σε όλα τα χωριά επαέ στο Μυλοπόταμο, παντού επηγαίναμε. Βρίσκαμε πολλά πράγματα τα περισσότερα και τα καλύτερα τα βρήναμε στον Ψηλορείτη στο αόρη.
Με βοηθούνε και πολλοί άνθρωποι Ανωγειανοί, μου λένε που υπάρχουν ξύλα, μου φέρνουν οι ίδιοι. Κι ο Πασβανόκωστας με βοηθά (σ.σ ο Κώστας Σταυρακάκης) που μου λέει να του πηγαίνω τα ξύλα όποτε θέλω να μου τα κόβει. Και ο Γιώργης του Φιλιομανωλιό (σ.σ ο Γιώργης Σαλούστρος). Ας είναι καλά όλοι τους με βοηθούνε όποτε τους το ζητήξω χωρίς να μου έχουν πάρει ούτε ένα ευρώ!
Από που εμπνέεται για να ξεκινήσει μια δημιουργία πάνω στο ξύλο;
Αμοναχός μου. Εγώ δουλεύω τώρα κι άμα δω κάτι το κάνω, ξαφνικά μου έρχεται. Να αυτό δες για παράδειγμα (σ.σ μας δείχνει έναν μικρό καναπέ που έφτιαξε με το ξύλο), άρχισα και δεν ήξερα που να τελειώσω. Σιγά σιγά το ένα φέρνει το άλλο, από δω από εκεί, όση ώρα δουλεύω το μυαλό σκέφτεται και κάνει μοναχό του την επόμενη κίνηση.
Παίρνω και γνώμη από ανθρώπους ακόμη και ανθρώπων που δε γνωρίζουν την τέχνη. Να μου πει αυτό το πράγμα θέλει να το κάμεις έτσι, θα το κάμω! Χθες έρχεται εδώ ο Μιχάλης ο Πλουσής και βλέπει αυτό εδώ που είχα τελειώσει και μου λέει αυτό μοιάζει με λιοντάρι. Λες μπρε του λέω να μοιάζει, δε ξέρω εγώ το έκαμα χωρίς να το σκεφτώ, αφηρημένη τέχνη που λένε! Ξεκινώ κάτι και όπου πάει. Αλλά να μου αρέσει γιατί αδέ μου αρέσει δε το κάνω, δε το συνεχίζω.
Εγώ πιστεύω ότι ο Ανωγειανός έχει στο αίμα του τσι δημιουργίες αυτές. Πιστεύω όλοι μπορούν άμα κάτσουν και ασχοληθούν λίγο να κάμουν ότι κάνω και εγώ με το ξύλο. Και εσύ εδά που δε το πιστεύεις ότι σου λέω πιστεύω άμα κάτσεις μπορείς να το κάμεις. Εμένα δε με γέννησε η φύση για να κάμω αυτό το πράγμα. Ασχολήθηκα, μου άρεσε και το έκαμα. Σιγά σιγά γίνεται και το ταλέντο μοναχό ντου! Όπως ξέρω εγώ ξέρεις και εσύ για αυτό και ακούω πάντα τσι φίλους μου όταν μου λένε πως να κάμω κάτι ή πως να διορθώσω κάτι που έχω φτιάξει.
Κάνω ας πούμε αυτό το πράγμα εδώ, το αμάξι από ξύλο. Μετά δε μπορώ να κάμω δεύτερο. Μια κι όξω το κάνω δηλαδή! Δεν μπορώ να αντιγράψω κάτι και να το ξανακάμω το ίδιο. Έχω κάμει ας πούμε πολλά στιβάνια, τη γραμμή που έχει το καθένα δε μπορώ να την αντιγράψω και να την ξανακάμω την ίδια πάλι σε ένα άλλο. Δεν ξέρω να σου εξηγήσω το λόγο που γίνεται αυτό, αλλά γίνεται. Δεν μπορώ να κάμω δεύτερο ίδιο γλυπτό.
Πόση ώρα απασχολείται την ημέρα στο μικρό εργαστήρι του στα Ανώγεια;
Όλη μέρα είμαι εδώ πέρα, χειμώνα καλοκαίρι. Θα σηκωθώ το πρωί, θα πάω στο καφενείο, θα γυρίσω εδώ πέρα περίπου τσι 8 η ώρα το πρωί και θα ξεκινήσω να δουλεύω στο ξύλο. Όλη μέρα μετά δουλεύω μέχρι τη βαθιά νύχτα. Αφού πολλές φορές ο γιος μου ο παπά Κώστας στεναχωριέται άμα έχει κάτι επείγον να κάνουμε παράδειγμα στσι ελιές αλλά με θωρεί ότι σκέφτομαι το εργαστήρι και μου λέει κάτσε. Αλλά με έχει συναρπάσει αυτή η δουλειά, όχι ότι βγάνω λεφτά αλλά μου αρέσει τόσο-να πολύ που δε μπορώ να το αφήσω. Νύχτα είναι, στο καφενείο κάθομαι; Εγώ σκέφτομαι το εργαστήρι μου.
Δίπλα στο σπίτι μου έχω ένα ωραίο θέμα με ξύλο από το Βάρσαμος θα το δεις εδά που θα ρθεις και απάνω. Μου ‘χε πει ο Χαραλάμπης για έναν αφουφούλακα εκεί αλλά μου λέει είναι μέσα σε πέτρα. Επήγαμε και τον εβγάλαμε, εκρατούσα εγώ ένα λοστό και μια βαριά, έβαλα το λοστό μέσα στο χαράκι, έκανε και μια ζέστη τότεσας εκοντέψαμε να ποθάνουμε! Τελικά το βγάλαμε! Εγώ είχα πάει στο νερό στο Βάρσαμος πρώτη φορά. 150 κιλά ξύλο, αφουφούλακας και έπρεπε να τονε πάω στο αμάξι και τον έφταξα μέχρι το αμάξι. Το ευτύχημα είναι ότι εκρατούσα ένα μπουκάλι νερό ζεστό γιατί όντεν έφταξα επήγα να λιποθυμήσω και πέφτω κάτω. Εζορίστηκα.Εφώνιαζε ο Χαραλάμπης μα τελικά εσυνήφερα και εσηκώθηκα. Αυτό ήτανε τεράστιο το ξύλο, το χα βάλει στου Ξυνιάλα το σπίτι απέναντι (σ.σ του Μανόλη Κεφαλογιάννη) και δεν το παίρνε και είχα συνέχεια αυτή την έγνοια.
Και το βάνω δίπλα από το σπίτι μου, αφού εχάλασα το κάγκελο του μπάρμπα μου του Μιχάλη για να μπει μέσα! Και μου λέει ο Χαραλάμπης, ίντα θα φτιάξεις με αυτό; Εγώ δεν εγάτεχα από που να του βάλω αρχή! Τελικά το έφτιαξα θα το δεις μετά. Ένα περιβάλλον του βοσκού. Δηλαδή. Στο αόρη. Αρχίζει από την πέρδικα που έχει κάνει τα αυγά, βλέπεις έναν όφι που έχει τυλίξει και έχει πιάσει του πουλιού τη φωλιά. Έχει τον βοσκό με τη βόσκισσα, την έχω κάμει έτσι αυτή να δείχνει ότι είναι λίγο αφεντικίνα! Πάνω από δυο μήνες μου πήρε να το φτιάξω. Έκαμα λοιπόν τον βοσκό, το περιβάλλον του και τα πουλιά και τα αυγά και όλα και μια νύχτα σκέφτομαι: “Δεν έκαμα το Μητάτο!”. Και σηκώνομαι Γιώργη τη νύχτα από το σπίτι και πάω εκεί και γράφω ένα σημείωμα πάνω στο ξύλο για να μην το ξεχάσω! Και πάω πάλι το πρωί και έχει ένα σπηλιαράκι μικρό μέσα στο ξύλο και έφτιαξα και το Μητάτο. Και ησύχασα!
Οι μικρές ιστορίες που πλάθει ο ίδιος σε δημιουργίες του:
Εδώ έχω βλέπεις μια καμήλα και τον καμηλιέρη. Έχω κάνει επίτηδες τα παπούτσια του πολύ άσχημα για να δείχνει τη φτώχεια του, τη κακομοιριά του.Εδώ βλέπεις ένα άλλο ωραίο ξύλο. Από τη Ρουσαλίμνη. Είχα πάει να μεταφέρω τις αίγες του Γιαπεσογιάννη (σ.σ του Γιάννη Δακανάλη) στο Αρκάδι και είχα δει το ξύλο αυτό αποκάτω σε ένα ασφενταμάκι. Όταν επέστρεψα στη Ρουσαλίμνη επήγα ντελόγο να πάρω το ξύλο. Βλέπεις την ουρά ντου; Έχει πετάξει κλαδί και έχει κάτσει κάτω στο χωράφι και έχει κάμει ρίζες και έχει άλλο κλαδί και πάει απάνω. Αυτό το έβλεπες ότι είναι ένα έργο τσι φύσης! Ελάχιστες παρεμβάσεις του έκαμα εγώ, ένα 10% το άλλο 90% το είχε κάμει μοναχή της η φύση.
Εδώ έχω αυτό με τον Βενιζέλο. Αυτούς τους ανθρώπους τους βλέπεις χαρούμενους και σηκώνουν το Βενιζέλο.Στην προέλαση της Μικράς Ασίας. Γιάε τον Πλαστήρα από πέρα πάνω στο άλογο και δείχνει ο Βενιζέλος με το χέρι του μέχρι που θα πάει ο Πλαστήρας.Πολίτες δίπλα χαρούμενοι. Εδώ σηκώνουν το λάβαρο της επανάστασης, εδώ είναι ο αξιωματικός, ο παπάς, ο στρατιώτης, δίπλα ο ανάπηρος Κρητικός με ένα πόδι και ρίχνει το θηρίο τον γκεσταμπίτη ανάποδα.
Μετά εδώ βλέπεις το στρατιώτη με τη μάνα του και τη θεία του και χαιρετούν χαρούμενοι. Πριν γίνει η μεγάλη καταστροφή, αυτό δείχνει το 1920.
Δίπλα εδώ βλέπεις το γλυπτό με τον Μανουρά που σκοτώνει το θεριό στο βουνό. Πατεί ο Μανουράς και κρατεί κάτι αιχμηρό και από την άλλη το θηρίο έχει παραδοθεί.
Παραδίπλα βλέπεις ένα ταύρο. Μετά ένα αρνί, μετά ένα αγρίμι στην πέτρα απάνω και ένα λαβωμένο ελάφι.Και από πάνω είναι η αναπαράσταση του χωριού Καμαράκι όπως την έφτιαξα.
Αν πουλάει τα έργα του..
Εγώ για να πουλήσω έργο, πρέπει να είναι δε ξέρω και εγώ τι περίπτωση για να το κάνω. Ειδική που λένε! Κάποια πράγματα που έχω δεθεί πολύ με αυτά δεν πρόκειται να τα πουλήσω ποτέ όσο ζω εγώ, όσα λεφτά και να μου δώσεις. Κάποια άλλα σε ειδικές περιπτώσεις τα δίνω ναι. Όχι όλα όμως! Να πουλήσω και μετά; Σου είπα και πριν εγώ το ίδιο πράγμα δε μπορώ να το ξαναφτιάξω αντίγραφο οπότε κάποια που τα αγαπώ πολύ πως να τα πουλήσω; Τα χάνω για πάντα μετά.
Κάποιοι που έχουν μπει εδώ και Έλληνες και ξένοι έχουν αγοράσει κάποια πράγματα, αλλά με δυσκολία γίνεται όλο αυτό. Πιο πολύ έχω πουλήσει τις λύρες. Ήρθε πέρσι για παράδειγμα ένας νεαρός από τη Βόρεια Ελλάδα και ήθελε. Του εξήγησα ότι εγώ θέλω 10 μέρες να μαι από πάνω συνέχεια για να τη φτιάξω. Εξαρτάται κι από τον άνθρωπο αν δώσω κάτι ή όχι.
Παράδειγμα αυτό που είχα κάμει το πρώτο που σου χα πει που έδωσα στο γιατρό στο Ωνάσειο δε θα το έδινα ποτέ. Αλλά για το χατίρι του γιατρού και του Κώστα του Φασουλά το έδωσα και δεν το μετάνιωσα. Αλλά αν μου το ζητούσε για να το αγοράσει δεν θα του το έδινα! Εκεί το έδωσα γιατί του είπα ευχαριστώ για τη ζωή μου.
Που θέλει να καταλήξει το έργο του μετά τον θάνατο του; Τι λέει απευθυνόμενος στον Δήμο Ανωγείων;
Εγώ το έχω πει και στον Δήμο και μου είχε πει ο αξάδερφος μου ο Ατζαροβασίλης (σ.σ ο Αντιδήμαρχος Ανωγείων Βασίλης Σμπώκος) ότι ενδιαφέρονται, αλλά δεν έχει γίνει κάτι. Να έρθουν να τα καταγράψουνε. Μετά από 10 δε ξέρω πόσα χρόνια θα κάμω να τα δώσω στο Δήμο. Εγώ θέλω να τα κάμω δωρεά στο δήμο αλλά όχι να πάνε να τα βάλουνε σε μια αποθήκη απάνω σ’ άλλο. Να βρεθεί ένας χώρος σαν μουσείο, όπως είχε ζητήσει και ο πρώην δήμαρχος ο Γιώργης Σμπώκος για τα δικά του έργα. Αν μου βεβαιώσουν ότι θα υπάρχει αυτός ο χώρος εγώ θα τα δώσω όλα δωρεά στο Δήμο, μόνο ορισμένα πράγματα θα κρατήσω για τα παιδιά μου, κάποια με μεγάλη συναισθηματική αξία. Θα το ήθελα να υπάρχει αυτός ο χώρος όταν εγώ φύγω αλλά πρέπει να το θέλει και ο Δήμος μας αλλιώς δε γίνεται πράμα.
Εγώ λέω τώρα σε όλους του Δήμου που θα διαβάσουν τη συνέντευξη, ότι αν θέλουν τώρα, όχι πριν ποθάνω δέκα μέρες να έρθει να καταγράψει τι θα πάρει και τα δίνω όλα δωρεάν να εκτεθούν σε κάποιο χώρο στα Ανώγεια. Δε θέλω ούτε φιγούρες ούτε πράμα, αλλά όχι μια σκονισμένη αποθήκη. Άμα θέ-νε, άμα δε θέ-νε τι να κάνω; Μου είχανε πει για ένα χώρο αποκάτω στην είσοδο του Δημαρχείου αλλά δε ξέρω τι εποκάμανε.
Να σου πω επίσης ότι έχω στο νου μου να πάω στα Χανιά στο Ίδρυμα του Ελευθερίου Βενιζέλου, γιατί έχω κάνει μια παράσταση με το Βενιζέλο σε ένα κισσό και λέω αν από εδώ στο Δήμο δεν ανταποκριθούν να το πάω εκείνο το έργο εκεί να υπάρχει. Η παράσταση δείχνει την προέλαση του Βενιζέλου στη Μικρά Ασία, πιστεύω ότι ταιριάζει να είναι εκεί στα Χανιά, στο Ίδρυμα ή στο σπίτι του Βενιζέλου. Τα υπόλοιπα στο Δήμο Ανωγείων αν θέλει.
Για τις εκθέσεις που έχει κάνει κατά καιρούς και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στη μεταφορά των γλυπτών:
Λίγα πράγματα έχω κάμει σε αυτό που με ρωτάς. Στο Αρμί πριν περίπου 10 χρόνια είχε εκθέσει κάποια πράγματα σε εκδηλώσεις του Δήμου, όπως και στο Μεϊντάνι είχα πάει τότε γλυπτά . Είχα κάνει και στου αείμνηστου Μπουγαδάκη στις Μαλάδες. Ο θεός να του συγχωρέσει με είχε βοηθήσει. Με πήγε εκεί πέρα δυο τρεις φορές και νοίκιαζε ένα χώρο και κάναμε τις εκθέσεις και μάλιστα δε μου ζήτησε ποτέ λεφτά για αυτόν τον χώρο.Ήταν μάλιστα εκεί ένας και μου είχε πει αφού είχε δει την έκθεση να πάω στην Αθήνα, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας σε μια Διεθνή έκθεση. Τρεις φορές με πήρε τηλέφωνο και δεν πήγα. Λάθος μου βέβαια αυτό.Σκεφτόμουν την μετακίνηση των γλυπτών στην Αθήνα, είναι πολύ δύσκολη.
-Ο Στεφανής Πλουσής, γεννήθηκε το 1945. Πατέρας του ήταν ο Χαράλαμπος Πλουσής και μητέρα του η Αγάπη Φασουλά. Η οικογένεια απέκτησε συνολικά έξι παιδιά, πέντε αγόρια και ένα κορίτσι. Τα περισσότερα από αυτά ζουν στην Αθήνα, εκτός τον Λευτέρη που ζει στο Ηράκλειο και την αδερφή του που παντρεύτηκε στην Βιάννο.
Συνέντευξη: Γιώργης Μπαγκέρης
anogi.gr
