Σήμερα άρχισαν οι Πανελλήνιες για τους μαθητές των ΕΠΑΛ. Ωστόσο οι μαθητές των Γενικών Λυκείων αρχίζουν αύριο τις εξετάσεις τους και αυτοί με το μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας, όπως όλοι οι υποψήφιοι τα τελευταία χρόνια. Το λέμε συχνά ότι αυτό λειτουργεί θετικά στην ψυχολογία των υποψηφίων κατά κανόνα, λόγω του χαρακτήρα του. Στο σημερινό κείμενο καταγράφονται μερικές συμβουλές για τα σημεία που πρέπει να προσεχτούν.
Το στοίχημα του 35%
Στο αυριανό διαγώνισμα ένα μεγάλο μέρος του βαθμού εξαρτάται από τις ασκήσεις, που είναι ζήτημα καλής μελέτης και εξάσκησης : η θεωρία του μαθήματος της νεοελληνικής γλώσσας θέλει προσεκτικό διάβασμα και ικανότητα διαχείρισης και εφαρμογής της στα κείμενα που ζητούνται. Η δομή και οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφων, η συνοχή και η συνεκτικότητα, τα σημεία στίξης και ο ρόλος τους , τα ρηματικά πρόσωπα, οι τρόποι σύνταξης των ρημάτων και οι διαθέσεις τους , οι σχετικές μετατροπές, οι λειτουργίες της γλώσσας μπορεί να είναι πράγματα που συζητούνται σε όλο το λύκειο. Όμως, όταν ζητούνται στις πανελλήνιες ακόμη απασχολούν και διχάζουν.
Να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα ρηματικά πρόσωπα, στα σημεία στίξης και στις διαρθρωτικές λέξεις. Συντακτικά φαινόμενα, όπως ο ευθύς και πλάγιος λόγος, οι τρόποι παράταξης και υπόταξης, οι αναφορικές προτάσεις , καθώς και στοιχεία σχετικά με τα υφολογικά γνωρίσματα, οι οπτικές γωνίες, ο άδικος και δίκαιος λόγος δεν έχουν εξεταστεί, αλλά αποτελούν ίσως ενδιαφέρον πεδίο αχαρτογράφητων θεμάτων, μάλλον όχι αγαπητών στους μαθητές.
Η μελέτη της θεωρίας της γ΄ λυκείου, τρόποι και μέσα πειθούς, συλλογιστικές πορείες και θεωρία της λογικής, οι μορφές πειθούς και τα ποικίλα γραμματολογικά είδη μπορεί να διδάσκονται κυρίως στη γ΄ λυκείου αλλά απαιτούν επίπονη δουλειά. Αυτά, ωστόσο, εξασφαλίζουν 35 μόρια με σχετικά εύκολο τρόπο. Εξάλλου η Β1 με το σωστό – λάθος, που τα τελευταία χρόνια αντικατέστησε την παράγραφο, χωρίς να διασφαλίσει με βεβαιότητα μεγαλύτερη βαθμολογική επίδοση, σύμφωνα με τα στατιστικά δεν είναι συνολικά δυσπρόσιτη για τους μαθητές. Στις επαναληπτικές του 2018 ήταν ενδιαφέρουσα η δημιουργία σχετικής άσκησης με θέματα πολλαπλής επιλογής, που δεν γνωρίζουμε αν επαναληφθεί.
Η διαδικασία συμπύκνωσης, η περίληψη (25 μόρια)
Οι τεχνικές που διδάσκονται οι μαθητές για την περίληψη είναι χρήσιμες για την κατάκτηση ενός μεγαλύτερου βαθμού. Όμως, η επιτυχία της εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, από τη σχέση του μαθητή με το γραπτό λόγο, την ικανότητά του να κατανοεί και να συμπυκνώνει τα νοήματα του κειμένου, αποδίδοντας τα κύρια στοιχεία του προβληματισμού του συγγραφέα. Άρα σε αυτό το μέρος του διαγωνίσματος η δουλειά των τελευταίων ημερών δεν καθορίζει κάτι σημαντικό. Ωστόσο, η συγκέντρωση και η μεθοδική εργασία κατά την εξέταση είναι επιτακτική, ενώ η δυσκολία και σαφήνεια του κειμένου που θα επιλέξουν οι εξεταστές καθοριστική. Δεν αποκλείεται να ζητηθεί και η περίληψη να παρουσιαστεί με επικοινωνιακό πλαίσιο.
Η παραγωγή λόγου – η έκθεση (40 μόρια)
Απαιτεί καλή γνώση των διδαγμένων θεμάτων, εντρύφηση στους προβληματισμούς που έχουν τεθεί, αξιοποίηση της μεθοδολογίας εργασίας, που έχει διδαχθεί ο μαθητής. Προσοχή στο επικοινωνιακό πλαίσιο, για να μην χαθούν πολύτιμοι βαθμοί και αντιθέτως για να αξιοποιηθούν τα δεδομένα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, επιβεβαιώνοντας την παρατηρητικότητα και την ιδιαίτερη προσαρμογή του ύφους.
Προσοχή στη μάστιγα του παπαγαλισμού
Η στείρα αποστήθιση αποσπασμάτων, έτοιμων προλόγων – επιλόγων, η ευκαιριακή καταγραφή τυποποιημένων στοιχείων έχει αποδειχθεί πολλές φορές μεγάλη παγίδα για τους μαθητές. Τα παιδιά συχνά μυούνται σε τέτοιες «τεχνικές» από ανθρώπους που τυποποιούν τη φροντιστηριακή εργασία και υποτιμούν τους μαθητές τους, έτσι ώστε να τους θεωρούν ανάξιους να συνθέσουν το δικό τους προσωπικό γραπτό. Σε αυτές τις περιπτώσεις το γραπτό συνήθως χαρακτηρίζεται από υφολογική ανομοιογένεια. Επίσης συχνά οι διορθωτές διαβάζουν πανομοιότυπα αποσπάσματα, αφού διορθώνουν γραπτά μαθητών που προέρχονται από τις ίδιες περιοχές και δεν είναι σπάνιο να τιμωρούν βαθμολογικά την απουσία πρωτοτυπίας και προσωπικής γραφής. Άλλοτε πάλι δεν αποκλείεται και η απόκλιση από το θέμα, αν ο μαθητής παρασυρθεί από κάτι που έχει μάθει και δεν προσέξει ό τι ζητείται.
Η προσωπική γραφή
Για τους παραπάνω λόγους τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς να γράφουν με το δικό τους τρόπο, να καλλιεργούν το δικό τους ύφος, να αξιοποιούν τις γνώσεις που διδάσκονται και να ενσωματώνουν τους προβληματισμούς και τις ιδέες τους εμπλουτίζοντάς τις με βαθύτερους στοχασμούς και με πλουσιότερο λεξιλόγιο. Η ελευθερία των επιλογών, βέβαια, στο μοντέλο εργασίας και φροντιστηριακής προετοιμασίας είναι δεδομένη.
Δεν σημαίνουν όμως αυτά ότι δεν υπάρχουν κανόνες, οι οποίοι άλλωστε διευκολύνουν και το έργο των διορθωτών μειώνοντας την υποκειμενικότητά τους. Οι μαθητές πρέπει να υποκινούνται να γράφουν προσωπικά, δημιουργικά, ωστόσο με κανόνες τεχνικής που θα τους οδηγήσουν στην κατάκτηση του υψηλότερου βαθμού και θα τους κάνουν να αγαπήσουν το γράψιμο.
Η αναζήτηση του θέματος εκ των προτέρων
Έχει πολλές φορές διαπιστωθεί ότι η προσπάθεια πρόβλεψης δεν είναι αποτελεσματική ούτε και επωφελής. ΟΙ μαθητές, ακόμη και αν μπορούν να προβλέψουν ή να καθοδηγηθούν προς ένα θεματικό κύκλο δεν βελτιώνουν τις επιδόσεις τους, αφού ούτε το κείμενο γνωρίζουν ούτε τα ακριβή ερωτήματα. Πολλές φορές , μάλιστα, αντιθέτως παγιδεύονται και γράφουν ό τι έχουν προετοιμάσει και όχι ό τι απαιτείται από τα ερωτήματα του θέματος. Περιπτώσεις εκτός θέματος αναλύσεων, αλλά και απογοητευτικών επιδόσεων από παιδιά, που νόμιζαν ότι είχαν προβλέψει το θέμα και είχαν προετοιμαστεί υπάρχουν πολλές.
Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι από τους λίγους αδιάβλητους θεσμούς στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα. Οι προβλέψεις και η επιτυχία εντοπισμού των ζητουμένων δεν μπορεί να στηρίζεται στην πραγματικότητα ∙ εξυπηρετεί απλώς συμφέροντα όσων τα επικαλούνται και παραπλανά τους αγνοούντες τόσο το πλαίσιο όσο και τα αντικείμενα εξέτασης.
Κατά την ώρα της εξέτασης
Οργανώνουμε το χρόνο του διαγωνίσματος και τις εργασίες που απαιτούνται, αφού σχηματίσουμε συνολική εικόνα των θεμάτων με πρόχειρη ανάγνωση.
- Διαβάζουμε προσεκτικά το κείμενο. Γράφουμε την περίληψη ξεκινώντας πάντα από το θεματικό κέντρο και χωρίς να παραλείπουμε τις διαρθρωτικές λέξεις και δευτερεύοντα νοήματα, ανάλογα με την έκταση του κειμένου.
- Περνάμε στις ασκήσεις και γράφουμε πρώτα όποιες είναι ευκολότερες και σαφέστερες, έτσι ώστε να μη χάσουμε πολύτιμο χρόνο. Προσέχουμε το χρόνο, αλλά και την ακριβή διατύπωση.
- Για την έκθεση (την παραγωγή κειμένου, όπως λέγεται επίσημα στο διαγώνισμα) πρέπει να έχουμε στη διάθεσή μας τουλάχιστον 80 λεπτά. Οργανώνουμε στο πρόχειρο το σχεδιάγραμμά μας με ισομερή ανάλυση των ζητουμένων. Έτσι διασφαλίζουμε και τη σωστή παραγραφοποίηση. Το κυριότερο είναι να γράψουμε επιχειρήματα, να μην βγούμε από το θέμα, να καταγράψουμε τα σπουδαιότερα στοιχεία του και να το διερευνήσουμε πολύπλευρα, προκειμένου να κατακτήσουμε ό τι περισσότερο από τα 40 μόρια.
- Προσέχουμε το επικοινωνιακό πλαίσιο, τα ρηματικά πρόσωπα, που απαιτούνται, επιλέγουμε πρωτότυπο πρόλογο και ωραίο, όχι μηχανιστικό επίλογο.
- Ελέγχουμε αν καταγράψαμε όλες τις ασκήσεις. Αν χρειαστεί, σημειώνουμε σημειώσεις και συμπληρώσεις με ευδιάκριτες παραπομπές στο τέλος του γραπτού.
Μετά το τέλος της εξέτασης
Όταν τελειώσει η εξέταση, έχουμε στο νου μας ότι όσα γράψαμε δεν αλλάζουν . Παρόλα αυτά, αν θέλουμε να ξέρουμε λεπτομέρειες, συζητάμε ό,τι γράψαμε με τους καθηγητές, που συνεργαστήκαμε όλο το χρόνο, οι οποίοι γνωρίζουν τις δυνάμεις μας αλλά και την ψυχολογία μας. Έτσι, ερευνούμε ό,τι θέλουμε και μαθαίνουμε στοιχεία των απαντήσεων, εάν το επιθυμούμε. Δεν έχει νόημα οι μαθητές να βλέπουν τηλεοπτικές, ηλεκτρονικές απαντήσεις ή έντυπες και να αναλώνονται σε σχετικές συζητήσεις.
Είναι καλό να ασχοληθούν με το επόμενο μάθημα τους και όχι με το προηγούμενο.
Υπενθύμιση
Η επιτυχία εξαρτάται από τις γνώσεις του μαθητή, την ψυχραιμία και την αυτοκυριαρχία του, τη σωστή διαχείριση του χρόνου και την κάλυψη όλων των ζητουμένων. Η αυτοπεποίθηση και η συνειδητή εργασία κατά τις ώρες της εξέτασης ανοίγουν το δρόμο της επιτυχίας.
Μόλις τελειώσει ένα μάθημα το σοφότερο είναι να ασχοληθούμε με την προετοιμασία του επομένου. Ωστόσο, για όσους επιθυμούν, απαντήσεις θα αναρτούμε, έγκυρες και αξιόπιστες στο Flashnews.
Καλή τύχη καλή δύναμη και καλή αρχή στις εξετάσεις σας!
Η Στέλλα Αλιγιζάκη είναι ιστορικός-φιλόλογος