Μαίνεται ο ακήρυχτος πόλεμος της αμερικανικής βιομηχανίας κινηματογράφου με τον πλανητάρχη, ο οποίος βλέπει στον κόκκινο γίγαντα τον Νο 1 εμπορικό εχθρό του, την ώρα που οι παραγωγοί κλείνουν συμφωνίες εκατομμυρίων με την Κίνα.
Τελικά έγινε της Κορέας. Γι’ αυτό είναι ακόμα ζαλισμένος ο κινηματογραφικός πλανήτης. Μα πώς είναι δυνατόν; Η Κορέα να κερδίσει τέσσερα Οσκαρ; Και μάλιστα Καλύτερης Ταινίας; Και Σκηνοθεσίας; Να εκτοπίσει «Joker», «1917», «Ιρλανδό», Ταραντίνο, Σκορσέζε, Σαμ Μέντες; Τη μισή αφρόκρεμα των αγγλόφωνων κινούμενων εικόνων; Πού να δεις… τι μέλλει γενέσθαι όταν γίνει και της Κίνας. Θα γελάσει και το παρδαλό κατσίκι!
Φέτος έγινε της Κορέας επειδή η πρόσφατη ετυμηγορία των 6.000 «ακαδημαϊκών» των Οσκαρ έχει παρελθόν. Το παρελθόν έχει να κάνει με την τεράστια και σχεδόν παρθένα ασιατική αγορά. Το παρελθόν έχει να κάνει με τον ασιατικό κινηματογράφο. Το παρελθόν έχει να κάνει με όλα τα μεγάλα διεθνή φεστιβάλ που κάθε φορά ανοίγουν, ακόμα και με πρωτοφανή επιείκεια, τις πόρτες τους σε δεκάδες ταινίες από πολλές χώρες της Ασίας. Η Κίνα και η Νότιος Κορέα ανταγωνίζονται μεταξύ τους και απολαμβάνουν πολλά προνόμια. Τα τέσσερα κορυφαία Οσκαρ στα «Παράσιτα», η μεγάλη, απροσμέτρητη υπόκλιση της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας για την πρωτοτυπία και την εξαιρετική σκηνοθεσία αυτής της ιδιαίτερης ταινίας. Ταυτοχρόνως είναι και μία ακόμα κίνηση καλής θέλησης προς τη γιγαντιαία αγορά της Ασίας
Η Κίνα, λόγω πληθυσμιακής υπεροχής αλλά και εξαιρετικής καθεστωτικής πειθαρχίας, διά ροπάλου δηλαδή, διατηρεί τα πρωτεία. Πριν από έναν χρόνο τα αφεντικά του Χόλιγουντ υπέγραψαν συμφωνία. Ακρως συμφέρουσα. Τόσο για εκείνους όσο και για τους Κινέζους. Μια συμφωνία που επιτρέπει την παραγωγή 35 ταινιών ετησίως. Με προϋποθέσεις φυσικά. Πρώτη προϋπόθεση, τα εξωτερικά γυρίσματα μόνο στην Κίνα. Δεύτερη προϋπόθεση, να μισθώνονται και να εργάζονται τεχνικοί και ηθοποιοί από την Κίνα. Τρίτη προϋπόθεση, τα σενάρια να εγκρίνονται από ειδική επιτροπή λογοκριτών της Κίνας. Με απαγορευτικές ρήτρες, όπως π.χ. όχι στην ασυγκράτητη βία, όχι στα θρησκευτικά, φονταμενταλιστικά μίση και όχι στην πορνογραφία.
Οι Αμερικανοί τα αποδέχτηκαν όλα. Μα όλα! Ταυτόχρονα επέλαση και εγκατάσταση πολυκινηματογραφικών συγκροτημάτων που προβάλλουν, κυρίως, παραγωγές Made in USA. Και αυτές με απαγορευτικές ρήτρες. No problem. Εχει υπολογιστεί πως όταν καλυφθεί ο μισός κινέζικος πληθυσμός με τέτοια συγκροτήματα, η βιομηχανία θεάματος των ΗΠΑ θα αποταμιεύει ωκεανούς δολαρίων. Αυτή είναι μία από τις βασικές αιτίες της ρήξης του Χόλιγουντ με τον Ντόναλντ Τραμπ. Περισσότεροι φραγμοί, λιγότερα κέρδη. Τόσο απλό. Από τότε το Χόλιγουντ σε διαρκή ακήρυχτο πόλεμο με τον πρόεδρο των ΗΠΑ.
To ελληνικό κοινό τίμησε και με το παραπάνω νοτιοκορεάτικες ταινίες όπως το «Oldboy» (2013), αλλά και το παλιότερο αριστουργηματικό «Ανοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας» (2004)
Το παραλήρημα με το «Oldboy»
Η περίπτωση της Νότιας Κορέας, ακόμα καλύτερη για τα αμερικανικά συμφέροντα. Τα «Παράσιτα» του Μπονγκ Τζουν-Χο δεν έπεσαν από τον ουρανό. Οπως δεν έπεσαν από τον ουρανό περιπτώσεις με ταινίες από Ιράν. Φανταστείτε πως δύο από αυτές, του Ιρανού Ασγκάρ Φαραντί, κατάφεραν να αποσπάσουν Οσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Παραγωγής. Από το «καταραμένο» Ιράν των Αγιατολάχ. Η πρώτη για το αριστουργηματικό «Ενας χωρισμός» (2013). Και τρία χρόνια αργότερα για την ταινία του «Ο εμποράκος». Απίστευτο!
Η περίπτωση της Νότιας Κορέας καθόλου άγνωστη και «αόρατη» για τα φανατικά πλήθη των θεατών. Στο Φεστιβάλ των Καννών του 2003 οι πάντες αναστατώνονται με το «Oldboy» του Τσαν Γουκ-Παρκ. Μια ιστορία ακραίας εκδίκησης. Μια ιστορία ακραίων συνθηκών. Μια ιστορία που κολυμπάει στο αίμα. Η βία, η ασυγκράτητη βία, κυτταρικό μέρος της κορεάτικης κουλτούρας. Η βία είναι το εφαλτήριο σχεδόν σε κάθε νοτιοκορεάτικη ταινία.
Το «Oldboy» ξεσηκώνει και τους θεατές των ελληνικών αιθουσών. Μερικοί εξακολουθούν να αναφέρονται σε αυτό το γεγονός. Εξαιρετικός, καλοκουρδισμένος, μηχανισμός. Ο Κουέντιν Ταραντίνο, πιστός, αφοσιωμένος λάτρης ασιατικών ιστοριών πολεμικών τεχνών. Πράγμα που αποτυπώνεται με ανεξίτηλα ίχνη στο «Kill Bill». Ο Ταραντίνο λειτούργησε ως ιμάντας επικοινωνίας ανάμεσα στο Χόλιγουντ και την Ασία. Ο Ταραντίνο υποκλίθηκε στον σκηνοθέτη του «Oldboy». Και ο Σπάικ Λι επιχείρησε, ανεπιτυχώς, να σκηνοθετήσει το ριμέικ της ίδιας ακραίας ιστορίας!
Η σχέση του Χόλιγουντ με την Ασία εκφράζεται με κάθε αφορμή και με κάθε ταινία. Ο Μπονγκ Τζουν-Χο έλεγε περιχαρής, με τα τέσσερα επίχρυσα αγαλματίδια στην αγκαλιά του: «Οταν πήγαινα σχολείο, μελετούσα τα φιλμ του Μάρτιν Σκορσέζε. Και μόνο που ήμουν υποψήφιος ήταν τεράστια τιμή. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα κέρδιζα».
Ο Μάρτιν Σκορσέζε, ο δάσκαλός του. Αν θέλουμε τον πιστεύουμε. Ομως ο Ταραντίνο σίγουρα είναι ο κολλητός του. Εξ αποστάσεως. «Οταν ακόμα οι περισσότεροι στις ΗΠΑ δεν γνώριζαν καν τις ταινίες μου, ο Κουέντιν πάντα τις έβαζε στους καταλόγους του με τα αγαπημένα του φιλμ». Και στη συνέχεια, ψάχνοντας με το βλέμμα του, συνέχισε με εκδηλώσεις άπειρης λατρείας: «Εδώ είναι. Κουέντιν, σ’ αγαπώ!».
Η νοτιοκορεάτικη γενιά του ’60, η πιο παραγωγική και η πλέον αποδοτική. Ο Μπονγκ Τζουν-Χο σήμερα κλείνει τα 51. Ο Παρκ Τσαν-Γουκ τα 57. Και ο κορυφαίος όλων αυτών, ο Κι Ντουκ-Κιμ τα 60 (εν Ελλάδι τον ονομάζουμε Κιμ Κι-Ντουκ). Πριν από 17 χρόνια η κινηματογραφική Αθήνα αρχίζει να παραμιλάει για μια ταινία που η δράση της εξελίσσεται πάνω σε μια σχεδία. Περίπου το τίποτα. Την έλεγαν «Ανοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας». Κόστος παραγωγής, μερικές πενταροδεκάρες, που λέει ο λόγος. Αριθμός ηθοποιών, μετρημένοι στα δάχτυλα των δύο χεριών. Πλοκή, ελάχιστη.
Η ελληνική εταιρεία που εξασφάλισε τα δικαιώματα αυτού του «τίποτα» είχε πληρώσει, για να την αγοράσει, μερικά χιλιάρικα. Και ούτε. Τα εισιτήρια εκτοξεύτηκαν στον ουρανό. Περίπου 100.000. Αστρονομικό νούμερο. Αν κανείς λάβει υπόψη του μερικούς παράγοντες. Οπως Κορέα. Οπως σχεδία. Οπως μηδενική πλοκή. Κι όμως, συνέβη. Ηρθε την κατάλληλη ώρα στην κατάλληλη εποχή. Ο. σκηνοθέτης Κιμ Κι-Ντουκ εικονογραφεί ασιατική εσωτερικότητα. Η αυτοβελτίωση και η φιλοσοφία της εσωτερικότητας συγκροτούν το δίδυμο της επιτυχίας. Είναι μόδα. Διεθνής μόδα.
Αν και η οικονομία της Κορέας αναπτύσσεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, εντούτοις οι ήρωες όλων των ταινιών, με καλλιτεχνικές προδιαγραφές, πάντα σε κατάσταση απελπισίας. Είπαμε, οι ακρότητες είναι το προνομιακό πεδίο σεναριακής έμπνευσης όλων των σκηνοθετών της Νότιας Κορέας. Τα «Παράσιτα», λόγου χάρη, αρχίζουν ως ύπουλη συνωμοσία τετραμελούς οικογένειας πάμπτωχων και σχεδόν άστεγων φτωχοδιάβολων, αλλά μετά το πρώτο ημίχρονο της αφήγησης κυριαρχεί βία αλά Κουέντιν Ταραντίνο.
Ο Μπονγκ Τζουν-Χο διόλου άγνωστος στους κύκλους των κινηματογραφιστών. Και των Αμερικανών. Από τις τελευταίες του ταινίες, το προφητικό «Snowpiercer». Κατηγορίας επιστημονικής φαντασίας. Οπου το 2031, σε μια εποχή παγετώνων με πολικές θερμοκρασίες, «σιδηρόφρακτο» τρένο κινείται ασταμάτητα. Για τον απλούστατο λόγο ότι αν με το παραμικρό μηχανικό πρόβλημα ακινητοποιηθεί, τότε όλοι και όλα θα παγώσουν. Από εκείνη την παραγωγή, με αγγλόφωνους γνωστούς πρωταγωνιστές, ο Μπονγκ Τζουν-Χο ανοίγει γέφυρες με το Χόλιγουντ. Προσέξτε τώρα σύζευξη οικολογικής ευαισθησίας και ταξικής σύγκρουσης. Επειδή οι επιβάτες της τρίτης θέσης εξοργίζονται με τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, καταστρώνουν σχέδιο, οργανώνονται, επαναστατούν και εφορμούν εναντίον των επιβατών της πρώτης θέσης με τελικό προορισμό να αποκτήσουν τον ολοκληρωτικό έλεγχο του τρένου. Τουτέστιν, την εξουσία!
Δηλαδή ακόμα και στην απόλυτη οικολογική καταστροφή η σύγκρουση θα συνεχίζεται με μεγαλύτερη αγριότητα. Ο Μπονγκ Τζουν-Χο καταρρίπτει ολοσχερώς τη θεωρία του Φράνσις Φουκουγιάμα, διατυπωμένη στο πασίγνωστο πόνημά του «The end of History and the Last Man» (Το τέλος της ιστορίας). Με ή χωρίς τον «θείο» Κάρολο Μαρξ η αντιπαράθεση θα πορεύεται εσαεί. Αλλωστε γι’ αυτό το τρένο κινείται συνεχώς και αδιαλείπτως. Αν σταματήσει, θα τελειώσει και η ιστορία. Μαζί με τον τελευταίο Ανθρωπο.
Κι όμως. Με μια προσεκτική, μελετημένη και ψύχραιμη αναδρομή, τότε όλα εξηγούνται και όλα αναμενόμενα είναι. Ιδιαιτέρως τα παραδείγματα των τελευταίων χρόνων.
Γιώργος Λάνθιμος, οσκαρικής στόφας
Οι μισοί και πλέον σκηνοθέτες, τεχνικοί και ηθοποιοί του Χόλιγουντ και των παραφυάδων του American Cinema προέρχονται από άλλες χώρες. Η κινηματογραφική βιομηχανία βασίστηκε, συγκροτήθηκε και πορεύεται με αυτή την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Ανεξαρτήτως προέλευσης, χρώματος, κοινωνικής καταγωγής και πολιτικών φρονημάτων. Μάλιστα θα έλεγα ότι η συντριπτική πλειονότητα των αμερικανικών ταινιών αλληθωρίζει προς τα αριστερά! Τα τελευταία χρόνια θρίαμβος σκηνοθετών από το Μεξικό. Ο Αλεχάντρο Ινιαρίτου με δύο Οσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Το πρώτο για το «Birdman, η απρόσμενη αρετή της αφέλειας». Το δεύτερο για την «Επιστροφή». Εκεί όπου ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο κέρδισε, επιτέλους, το πρώτο του Οσκαρ.
Ταυτόχρονα και οι δύο παραγωγές (αγγλόφωνες φυσικά) υποψήφιες για Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Εναν χρόνο αργότερα έρχεται η σειρά του Γκιγέρμο Ντελ Τόρο, όπου η ταινία του «Η μορφή του νερού» (αγγλόφωνη κι αυτή) κερδίζει τέσσερα Οσκαρ. Ανάμεσά τους, Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας.
Το Χόλιγουντ ανοίγει παράθυρο προς τα έξω. Το Χόλιγουντ ανοίγει παράθυρο προς τη διαφορετικότητα. Και από εκεί προς την ανανέωση. Το Χόλιγουντ υποστηρίζει, με δέκα υποψηφιότητες, μια ανάποδη αγγλόφωνη ιστορία εποχής, την «Eυνοούμενη», του Ελληνα σκηνοθέτη George Lanthimos. Και το Χόλιγουντ, εκείνη, την περσινή χρονιά, υποστηρίζει με πολλές υποψηφιότητες μια ασπρόμαυρη, αντι-εμπορική ταινία, το «Roma» που ομιλεί μόνο ισπανικά. Κάπως έτσι ο Αλφόνσο Κουαρόν εξασφαλίζει το δεύτερο Οσκαρ της καριέρας του.
Η διεθνοποίηση του θεσμού είναι γεγονός. Η αναζήτηση και η ανανέωση του θεσμού είναι γεγονός. Καμία σημασία ποια γλώσσα μιλάς. Καμία σημασία αν η ταινία σου είναι ασπρόμαυρη. Και καμία σημασία αν δεν έχει κόψει πολλά εισιτήρια. Τα Οσκαρ για τα «Παράσιτα» δεν έπεσαν από τον ουρανό. Επομένως όλα είναι πιθανά. Η εποχή του Κουαρόν, του Ινιαρίτου, του Ασγκάρ Φαραντί, του Ντελ Τόρο και του Μπονγκ Τζουν-Χο ανοίγει δρόμους, δίνει ελπίδες και φουντώνει προσδοκίες. Ο Γιώργος Λάνθιμος είναι υποψήφιος για μεγαλεία οσκαρικά!