Με αφορμή την πρόσφατη παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου ο Διευθυντής της Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Σητείας και Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Σητείας κ. Γιάννης Κατσαράκης για την ασθένεια, το άκουσμα και μόνο της οποίας προκαλεί τρόμο.
Ωστόσο σήμερα τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης και ίασης του παιδικού καρκίνου είναι πολύ υψηλά και ελπιδοφόρα.
Ο παιδικός καρκίνος αφορά νεογέννητα έως και άτομα ηλικίας 18 ετών. Είναι ιδιαίτερα σπάνια νόσος, 1% με 2% των περιπτώσεων καρκίνου στον άνθρωπο. Ένας παγκόσμιος δείκτης επίπτωσης είναι περίπου 50 έως 200 περιστατικά ανά 1.000.000 παιδιών ετησίως. Όμως είναι η συχνότερη αιτία θανάτου από νόσο, μετά τον πρώτο χρόνο ζωής και η δεύτερη αιτία θανάτου στα παιδιά, αν συμπεριληφθούν τα ατυχήματα.
«Ο παιδικός καρκίνος ευθύνεται για το 10% των θανάτων κατά την παιδική ηλικία ενώ τα ατυχήματα ευθύνονται για το 44% των θανάτων. Δηλαδή ενώ το άκουσμα του παιδικού καρκίνου προκαλεί ένα σοκ, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι σε τετραπλάσια συχνότητα είναι οι αβλεψίες. Μία κακή οδική συμπεριφορά, η χρήση αλκοόλ, η μη χρήση παιδικού καθίσματος, ζωνών στο αυτοκίνητο, αφύλακτα παράθυρα, μπαλκόνια, κάγκελα στο σπίτι, η έλλειψη προσοχής σε ότι αφορά γεωργικά φάρμακα και φάρμακα που λαμβάνουν οι ενήλικες και έχουν πρόσβαση τα παιδιά και άλλα που μπορούν να προκαλέσουν ατύχημα».
Δεν είναι κληρονομικός
Όπως τόνισε ο κ. Κατσαράκης, στις περισσότερες περιπτώσεις παιδικού καρκίνου, η ασθένεια δεν είναι ούτε κληρονομική ούτε μεταδοτική. Υπάρχουν ωστόσο κάποιες μορφές καρκίνου όπως είναι το Ρετινοβλάστωμα (καρκίνος στο μάτι) μικρότερο από 5% που έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι συμμετέχει η κληρονομικότητα. Επίσης υπάρχουν κάποια σύνδρομα όπως το σύνδρομο Down ή η Νευροινωμάτωση τύπου 1 όπου τα παιδιά που νοσούν έχουν αυξημένη πιθανότητα να νοσήσουν από καρκίνο.
Όπως υπογράμμισε, δεν υπάρχουν επιστημονικά τεκμηριωμένες μελέτες που να ενοχοποιούν τους εμβολιασμούς για καρκίνο. Αντίθετα, εμβόλια, όπως για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, κατά της ηπατίτιδας Β, προστατεύουν από τον καρκίνο του ήπατος και του τραχήλου της μήτρας.
Ωρολογιακή βόμβα
Ως μία ωρολογιακή βόμβα που εκρήγνυται σε ένα σπίτι, περιέγραψε ο κ. Κατσαράκης το πρώτο άκουσμα αναφορικά με την διάγνωση καρκίνου στο παιδί «Δεν νοσεί μόνο το παιδί, νοσεί όλη η οικογένεια. Διαταράσσονται συθέμελα οι ισορροπίες και τα δεδομένα στο οικογενειακό περιβάλλον Η οικογένεια καλείται να ανασυντάξει τις δυνάμεις της και να ξεπεράσει αυτή την απειλή για τη ζωή του παιδιού. Από την άλλη και η ομάδα υγείας που θα αντιμετωπίσει το περιστατικό, τον παιδικό καρκίνο, καλείται να αντιμετωπίσει την οικογένεια ως σύνολο, από την πρώτη ημέρα».
Σε σχέση με τους ενήλικες, η ιδιαιτερότητα του καρκίνου στο παιδί έχει να κάνει με το γεγονός ότι το παιδί είναι ένας εξελισσόμενος οργανισμός, τόσο βιολογικά όσο και ψυχοκινητικά. Οι παιδικοί καρκίνοι έχουν μία ιδιαίτερη ιστολογική εικόνα. Δεν υπάρχει η εντόπιση όπως στους ενήλικες, για παράδειγμα καρκίνος του μαστού, του προστάτη, του πνεύμονα. «Ένα μήνυμα όμως που πρέπει να περάσουμε είναι ότι η πρόγνωση του παιδικού καρκίνου σήμερα είναι πάρα πολύ καλή. Στα παιδιά των ανεπτυγμένων χωρών η πρόγνωση είναι άριστη, η αποθεραπεία και η ίαση ξεπερνάει το ποσοστό του 80%, δηλαδή 4 στα 5 παιδιά θα γίνουν εντελώς καλά», τονίζει.
Ο συχνότερος τύπος του παιδικού καρκίνου από την νεογνική έως την ηλικία των 14 ετών – σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές – είναι η λευχαιμία και ιδιαίτερα η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία. Δεύτεροι σε συχνότητα έρχονται οι όγκοι του εγκεφάλου και γενικότερα του κεντρικού νευρικού συστήματος και ακολουθούν τα λεμφώματα που είναι ο συχνότερος όμως καρκίνος στους εφήβους – οι όγκοι των νεφρών, των επινεφριδίων, των μαλακών μορίων ( μυών ), οι όγκοι των οστών. Σε ότι αφορά τους εφήβους από 15 έως 19 ετών, δεύτεροι σε συχνότητα είναι οι επιθηλιακοί όγκοι και το μελάνωμα (καρκίνος του δέρματος). «Γενικότερα, κάτω των 5 ετών στο ένα τρίτο των περιπτώσεων, μία μεγάλη επίπτωση έχουν οι εμβρυονικοί όγκοι, αυτοί δηλαδή που ξεκινούν από την εμβρυική ζωή και είναι το νεφροβλάστωμα, το νευροβλάστωμα, το ρετινοβλάστωμα, το ηπατοβλάστωμα», αναφέρει.
Σε ότι αφορά τον παιδικό καρκίνο δεν υπάρχει πρόληψη, με την έννοια ότι δεν γίνονται εξετάσεις όπως στους ενήλικες, όπως είναι η μαστογραφία, το test ΠΑΠ, PSA. Ισχύουν όμως όσα και για τους ενήλικες σε ότι αφορά την υγιεινή διατροφή, την πρόληψη της παχυσαρκίας, την αποφυγή ακτινοβολίας. Πολύ μεγάλη σημασία έχει λοιπόν έχει η έγκαιρη αξιολόγηση των ύποπτων ευρημάτων και συμπτωμάτων «Είναι τα “καμπανάκια” που πρέπει να χτυπούν στους γονείς οι οποίοι αν δουν αυτά τα σημεία, πρέπει να τρέξουν για ιατρική εξέταση», τόνισε ο κ. Κατσαράκης.
Τα ύποπτα συμπτώματα
Τα ύποπτα συμπτώματα που μπορεί να υποδηλώνουν έναν καρκίνο που ξεκινάει είναι: ένας πυρετός που παρατείνεται χωρίς σαφή εστία λοίμωξης, μία μάζα που μεγαλώνει σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος (κεφάλι, κοιλιά, τράχηλος, θώρακας, άκρα), συμπτώματα από το νευρικό σύστημα όπως ένας επίμονος πονοκέφαλος από τον οποίο ξυπνάει το βράδυ το παιδί και ο οποίος συνεχίζεται μέχρι το πρωί και ειδικά αν συνδυάζεται με εμετό κατά τις πρωινές ώρες και που όσο περνάει ο χρόνος, ο πονοκέφαλος γίνεται εντονότερος. Ακόμη η αλλαγή στην συμπεριφορά του παιδιού. Όταν ξαφνικά έχει σπασμούς ή το παιδί που ενώ βαδίζει καλά ξαφνικά παρουσιάζει διαταραχές στη βάδιση και την ισορροπία (αταξικό βάδισμα).
Πολύ συχνό σύμπτωμα το οποίο πρέπει “να κτυπάει καμπανάκι” είναι η αιμορραγία στο δέρμα χωρίς να έχει προκληθεί τραυματισμός με την μορφή κόκκινων κηλίδων (πετέχιες) στο δέρμα ή μελανιές που δεν εξηγούνται. Επίσης ανεξήγητη αιμορραγία από τη μύτη, από τα ούλα, τα ούρα και ειδικά όταν αυτή υποτροπιάζει. Ακόμη πτώση βλεφάρων, προβολή προς τα εμπρός ενός βολβού του ματιού, λαμπερό λευκοκίτρινο χρώμα της κόρης του ματιού ή ξαφνική αλλαγή στην οπτική οξύτητα του παιδιού. Ύποπτο σύμπτωμα είναι και ένας πόνος στο σώμα και ιδιαίτερα στα οστά ή στη μέση ο οποίος είναι καθημερινός και επίμονος. Υπάρχουν και γενικότερα συμπτώματα όπως ανορεξία, ωχρότητα, εύκολη κόπωση, απώλεια βάρους τα οποία από μόνα τους ή σε συνδυασμό με όσα προαναφέρθηκαν, επιβάλλουν την διερεύνηση του παιδιού.
Μετά την διάγνωση ενός καρκίνου, το παιδί οδηγείται σε ειδικά ογκολογικά κέντρα όπου θα πρέπει να υπάρξει καλή ενημέρωση των γονιών αλλά και του παιδιού με μία σαφή και επαναλαμβανόμενη πληροφόρηση. «Από την μεριά μας, οι εδικοί υγείας πρέπει να ακούμε όχι μόνο όσα λέει αλλά και όσα φοβάται να πει το παιδί. Είναι πολύ σημαντική – έχει καθοριστική σημασία για την έκβαση – η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ της ομάδας που θα αναλάβει το παιδί η οποία αποτελείται από ειδικό ιατρό, ογκολόγο – αιματολόγο, εκπαιδευμένο νοσηλευτή και ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό». τονίζει.
Ο κ. Κατσαράκης εστίασε στην σημαντικότητα των ποσοστών ίασης του παιδικού καρκίνου δεδομένου ότι σήμερα, πάνω από 80% τα παιδιά γίνονται εντελώς καλά, στις ανεπτυγμένες χώρες. Συγκεκριμένα, πενταετής επιβίωση σε όλες τις μορφές καρκίνου (ξεπερνούν την νόσο και συνεχίζουν καλά ) σε ποσοστό 85%, για την λευχαιμία το ποσοστό φθάνει το 90%, για την οξεία μυελογενής (χρειάζεται μεταμόσχευση μυελού ) 65%, για το λέμφωμα hodgkin που είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στους εφήβους το ποσοστό φθάνει το 97%. Οι πιο ‘’δύσκολοι’’ καρκίνοι – οστών, εγκεφάλου, κεντρικού νευρικού συστήματος, νευροβλάστωμα, μαλακών μορίων – φθάνουν σε ένα ποσοστό ίασης 75%. Δυστυχώς τα ποσοστά επιβίωσης στις αναπτυσσόμενες χώρες ‘’πέφτουν ‘’ από το 80% στο 10% ! Και τούτο διότι δεν υπάρχουν(!) δυστυχώς πόροι ούτε για έγκαιρη διάγνωση, ούτε για θεραπεία, ούτε για υποδομές.
«Ο παιδικός καρκίνος είναι ιάσιμος όμως υπάρχουν παιδιά και έφηβοι που δυστυχώς δεν έχουν την δυνατότητα να ξεπεράσουν την ασθένεια τους επειδή γεννήθηκαν σε μία χώρα που μαστίζει η φτώχεια με αποτέλεσμα να έχουν καθυστερημένη διάγνωση και να είναι δύσκολη η πρόσβαση σε κατάλληλες θεραπείες».
Και στην Ευρώπη – Δυτική και Ανατολική – υπάρχουν ανισότητες μικρότερες όμως. Η Ελλάδα όπως ανέφερε ο κ. Κατσαράκης, βρίσκεται σε ένα καλό στάδιο όσον αφορά την θεραπεία, διαθέτοντας πολύ καλά ογκολογικά τμήματα στις μεγάλες πόλεις «Κέντρο αναφοράς για εμάς είναι η παιδοογκολογική – αιματολογική κλινική στο ΠΑΓΝΗ που έχει πολύ καλά αποτελέσματα».
Το μήνυμα που πρέπει να περάσει τέλος όπως τόνισε ο κ. Κατσαράκης είναι ότι «ο παιδικός καρκίνος που είναι σπάνιος αλλά είναι η πρώτη σε συχνότητα νόσος μετά την ηλικία του ενός έτους αιτία θανάτου, είναι πλέον ιάσιμος στις μέρες μας».
