Όχι τυχαία, η δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση χαρακτηρίζεται «κοινωνικός ανελκυστήρας», αφού χάρη σε αυτήν ο γιός του ταπεινού εργάτη μπορεί να γίνει ονομαστός αρχιτέκτονας και η κόρη του ζηλευτή γιατρός.
Η κοινωνική μεταβολή αυτή σε κάποιες χώρες γίνεται αυτόματα, ο καλός και επιμελής μαθητής θα βρει θέση στην πανεπιστημιακή σχολή που επιθυμεί ανεξάρτητα από το οικογενειακό οικονομικό υπόβαθρο, στις χώρες με προηγμένα εκπαιδευτικά συστήματα όμως γίνεται οργανωμένα: ο καλός θα επιλεγεί και θα του δοθούν οι προϋποθέσεις να «λάμψει». Στη χώρα μας αυτό γίνεται μέσω των Προτύπων και των Πειραματικών Σχολείων.
Εδώ να διευκρινίσουμε ότι οι δύο όροι αναφέρονται σε εντελώς διαφορετικά πράγματα. Πειραματικό είναι το σχολείο – εργαστήριο που δοκιμάζονται, ελέγχονται και αξιολογούνται καινοτόμες εκπαιδευτικές διαδικασίες με σκοπό, σε δεύτερο στάδιο τη διάχυση τους σε ολόκληρη τη σχολική κοινότητα. Όπως είναι φυσικό το μαθητικό δείγμα στο οποίο θα εφαρμοστούν πρέπει να είναι τυχαίο, να αφορά σε όλα τα επίπεδα.
Πρότυπο είναι το σχολείο αριστείας στο οποίο υψηλού επιπέδου μαθητές και εκπαιδευτικοί ακολουθούν ένα απαιτητικότερο πρόγραμμα με τελικό σκοπό (παραβλέποντας τον ορισμό που δίνει το υπουργείο), τη δημιουργία θετικού παραδείγματος. Η θερμή κοινωνική υποστήριξη δημιουργίας και ορθής λειτουργίας τέτοιων εκπαιδευτικών μονάδων θα έπρεπε να είναι θέμα αυτονόητο, αφού μόνο προσθέτει σε μια κοινωνία.
Από τα προηγούμενα γίνεται πιστεύω σαφές πως Πειραματικά Σχολεία θα πρέπει να βρίσκονται δίπλα στις αντίστοιχες Πανεπιστημιακές Σχολές στα οποία φοιτητές και πανεπιστημιακοί καθημερινά συνεργαζόμενοι με μαθητές και εκπαιδευτικούς θα προσπαθούσαν να περάσουν εκπαιδευτικά προγράμματα, συστήματα και πρακτικές, από τη θεωρία στην πράξη.
Τα Πρότυπα σχολεία από την άλλη πρέπει να υπάρχουν σε κάθε κοινωνία, ει δυνατόν σε κάθε Δήμο και είναι ευτύχημα που με το νέο νομοσχέδιο του της Παιδείας Υπουργείου δίνεται η δυνατότητα σε κάθε σχολείο που επιθυμεί να υποβάλει αίτηση για τον χαρακτηρισμό του ως Προτύπου. Φυσικά λόγω του ότι τα κριτήρια που θα εξειδικεύει το Υπουργείο θα έχουν και κάποιες απαιτήσεις είναι φανερό ότι το μπαλάκι περνά στην αυτοδιοίκηση, στις κατά τόπους δημοτικές αρχές οι οποίες συνεργαζόμενες με τις Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης θα τρέξουν τα σχετικά project.
Μετά από πενταετή πλύση εγκεφάλου για κοινωνική ομοιομορφία (οι ειρωνείες για τους «αρίστους» και τα περί «ρετσινιάς» της αριστείας σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται), είναι καιρός να πάμε παρακάτω. Ο Έλληνας ανέκαθεν εκτιμούσε τα γράμματα, με το σχέδιο νόμου παρουσιάζεται μια καταπληκτική ευκαιρία για μια γενική άνοδο του εκπαιδευτικού επιπέδου.
Αυτό γιατί η λειτουργία των Προτύπων λειτουργεί παιδευτικά στην εκπαιδευτική κοινότητα, τη φωτίζει σαν φάρος αλλά και σαν στόχος. Τα ελληνόπουλα συχνά αποδεικνύουν ότι αν τους δοθούν κίνητρα και ευκαιρίες (συνήθως στο εξωτερικό) μπορούν. Όταν αποτυγχάνουν είναι σφάλμα του συστήματος. Τα πολλά Πρότυπα Σχολεία θα βοηθήσουν στη βελτίωση του συστήματος.