«Μαρτυρίες, ντοκουμέντα και δημοσιεύματα για τις εκτοπίσεις αγωνιστών στη Γαύδο», είναι ο υπότιτλος του βιβλίου και συνοψίζει πλήρως το περιεχόμενό του.
Ο συγγραφέας Δμήτρης Δαμασκηνός θυμίζει ότι «οι πρώτοι πολιτικοί εξόριστοι στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος υπήρξαν οι σοσιαλιστές Αβραάμ Μπεναρόγια και Σαμουέλ Γιονάς», που εκτοπίστηκαν στη Νάξο το 1914. Η Γαύδος λειτούργησε ως τόπος εξορίας από το 1929 (τη χρονιά που η κυβέρνηση Βενιζέλου ψήφισε το διαβόητο «Ιδιώνυμο») μέχρι το 1951: «δίκαια στον Μεσοπόλεμο είχε τη φήμη πως ήταν το “νησί του θανάτου”, αφού εκεί λειτούργησε, από το 1929 έως το 1941, η πιο σκληρή εκτόπιση».
Μέσα από ένα πολύ πλούσιο υλικό, ο συγγραφέας αποτυπώνει όλον τον εφιάλτη που ζούσαν οι εξόριστοι και οι εξόριστες στη Γαύδο, όπου μάλιστα πολλοί έχασαν τη ζωή τους. Οι εκατοντάδες αγωνιστές και αγωνίστριες που εξορίστηκαν εκεί ήταν κυρίως μέλη του ΚΚΕ αλλά όχι μόνο, υπήρχαν για παράδειγμα ομάδες εξόριστων τροτσκιστών και αρχειομαρξιστών. Μεταξύ των εξορίστων, για παράδειγμα, ο Μήτσος Παρτσαλίδης, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, ο Μάρκος Βαφειάδης, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Γιάννης Ταμτάκος, που έμεινε στη Γαύδο πέντε χρόνια.
Όσοι και όσες έχουν περάσει κάποιο καλοκαίρι στη Γαύδο, έχουν ακούσει σίγουρα την ιστορία για το «σπίτι του Άρη». Οι εξόριστοι αρχικά ήταν αναγκασμένοι να ζουν σε τρώγλες και σπηλιές. «Μια ομάδα εξόριστων ωστόσο –γύρω στου δεκαπέντε- όλοι φυματικοί και άρρωστοι, βρέθηκαν στο Σαρακήνικο [όπου] έχτισαν το δικό τους σπίτι για να κατοικήσουν. Ανάμεσά τους κι ο Άρης Βελουχιώτης, που μεταφέρθηκε για πρώτη φορά στη Γαύδο στις 23 Οκτώβρη 1931, μαζί με άλλα 70 μέλη και στελέχη του ΚΚΕ».
Σημαντικό υλικό, συγκεντρωμένο και επεξεργασμένο, αποτυπώνει γεγονότα λίγο γνωστά που έχουν συμβεί πάνω σε αυτό το όμορφο νησί που κάποτε έγινε τραγούδι στα χείλη κάποιων ΕΠΟΝιτών: «Στο φοβερό νησί της Γαύδου/ο θάνατος μας καρτερά/γιατί ζητήσαμε το δίκιο/και του λαού και τη λευτεριά».
Παρουσίαση-κριτική του μεταφραστή και κριτικού Κώστα Αθανασίου
