Δεν υπάρχει άνθρωπος που να έχει ζήσει στηΜεγάλη Βρετανίαστις δεκαετίες του 70,80 αλλά και αργότερα και να μην ξέρει τονΤζίμι Σάβιλ. Συγγνώμη, τον σερ Τζίμι Σάβιλ.
Εκκεντρικός, όπως ταιριάζει στη βρετανική ιδιοσυγκρασία, μέντορας τουπρίγκιπα Καρόλου, φίλος τηςΝταϊάνα, συνομιλητής τηςΕλισάβετκαι τηςΘάτσερ, σερ όπως είπαμε, διάσημοςφιλάνθρωποςκαι επί χρόνια παρουσιαστής της πιο σημαντικής μουσικής εκπομπής του πλανήτη, τουTop of The PopsστοBBC, ο Σάβιλ πέθανε στα 85 του χρόνια, στην ιδιαίτερη πατρίδα του στο Λιντς, το 2011.
Στην κηδεία του πήγαν χιλιάδες συγκινημένοι Άγγλοι, ο Κάρολος έστειλε μήνυμα λύπης, δρομοι πήραν το όνομά του και ο Σάβιλ πήρε τη θεση του στο πάνθεον των ανθρώπων που μίλησαν στην καρδιά ενός ολόκληρου έθνους.
Λίγο αργότερα, μια ομάδα δημοσιογράφων άνοιξε το κουτί με τα μυστικά και από μέσα βγήκαν τόσα τέρατα που η Βρετανία αρνείται ακόμη να πιστέψει την αλήθεια.
Πλέον, περισσότερα από 700 περιστατικάπαιδικής σεξουαλικής κακοποίησηςκαι βιασμών παιδιών -από 5 χρονών και ανεξαρτήτως φύλου- έχουν έρθει στη δημοσιότητα και οι μαρτυρίες, όπως είναι αναμενόμενο σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι παραπάνω από σοκαριστικές.
Είναι φρικαλέες.
Για χρόνια πίστευα ότι έφταιγα εγώ. Ακόμη το πιστεύω
Είναι πολύ δύσκολο να βλέπεις μια ενήλικη γυναίκα να περιγράφει πώς όταν ήταν 11 ετών φορούσε τριπλό εσώρουχο και ταμπόν μπροστά και πίσω για να μην μπορεί να την κακοποιεί ένας άντρας. Και να λέει ότι η υπόθεση αυτή τη γέμισε ενοχές για το υπόλοιπο της ζωής της. Ακόμη αναρωτιέμαι γιατί δεν φώναζα, λέει ένα από τα θύματα, που ο Σάβιλ κακοποιούσε στην εκκλησία, ως πιστός Καθολικός που ήταν. Αν και ξέρω την αλήθεια. Ποιος θα με πίστευε;, συμπληρώνει.
Οι ιστορίες αυτές, όταν άρχισαν να έρχονται στη δημοσιότητα δεν προκάλεσαν μόνο σοκ, αυτό είναι αυτονόητο, αλλά κυρίως έθεσαν ένα ολόκληρο σύστημα προ των ευθυνών του: Πώς είναι δυνατόν να συνέβαινε αυτό επί αρκετές δεκαετίες και τόσο συστηματικά και κανείς να μην είχε πάρει χαμπάρι τίποτα;
Ακομη μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι ο Σάβιλ σε πολλές περιπτώσεις είχε αφήσει να του ξεφύγει το γεγονός ότι έκανε όσα έκανε, καλύπτοντας πάντα τις παραδοχές του με χιούμορ, ενώ οι φήμες ότι ήταν παιδόφιλος κυκλοφορούσαν ήδη από τη δεκαετία του 60.
Στην αυτοβιογραφία του As It Happens, του 1974, ο Σάβιλ έγραφε: Δεν φταιώ εγώ, μου είχε πει ότι ήταν πάνω από 16. Παρόμοια αστεία έκανε διαρκώς στην τηλεόραση και τις συνεντεύξεις του. Και όλοι γελούσαν.
Κανείς, όμως, δεν έδινε σημασία. Ούτε στα όσα ακούγονταν, ούτε στα όσα έλεγε με τον τρόπο του ο ίδιος, ούτε στα όσα παιδάκια τολμούσαν να υπαινιχθούν ότι τους συνέβη κάτι απρεπές.
Όσο ήταν εν ζωή, έγιναν δύο αστυνομικές έρευνες για τις δραστηριότητες του Σάβιλ. Η πρώτη έγινε το 1958. Και οι δύο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία. Μετά και από τις έρευνες αυτές, παρόλα αυτά, η Βρετανία ήταν παραπάνω κι από πρόθυμη να βάλει το λύκο να φιλάει τα πρόβατα…
Στα νοσοκομεία και τα αναμορφωτήρια, θύματα με το σωρό
Ο Σάβιλ κάποια στιγμή ξεκίνησε να παρουσιάζει την εκπομπή ο Τζίμι θα το φτιάξει, στην οποία πραγματοποιούσε τις επιθυμίες μικρών παιδιών. Παράλληλα, άρχισε το φιλανθρωπικό του έργο, το οποίο είχε ως στοχο τη συγκέντρωση οικονομικής βοήθειας γαι νοσοκομεία παίδων και αναμορφωτήρια σε όλη την Αγγλία.
Τα ιδρύματα αυτά τον έβλεπαν σα θεό και τα παιδιά που είτε νοσηλεύονταν είτε κρατούνταν σε αυτά, ήταν στην απόλυτη διάθεσή του. Συχνά πήγαινε στα ιδρύματα και έπαιρνε κάποια από τα παιδιά (κάποιες φορές δύο ή και τρια μαζί) για βόλτες με το αυτοκίνητο ή το βανάκι του.
Εκει τα βίαζε ή τα εξανάγκαζε σε διάφορες σεξουαλικές πράξεις. Ποιος θα πίστευε ένα παραβατικό παιδί σε μια τέτοια καταγγελία εναντίον του μεγάλου και φιλάνθρωπου τηλεαστέρα; Προφανώς κανείς.
Η δημόσια εικόνα του ενισχύθηκε πολύ όταν άρχισε να κάνει παρέα με τον Κάρολο και όχι μόνο. Ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ που πίεσε την Ελισάβετ να τον κάνει σερ και η Νταϊάνα συχνά πήγαινε στα νοσοκομεία τα οποία είχε υπό την προστασία του ο Σάβιλ. Ο Κάρολος, όπως αποδείχθηκε αργότερα, τον συμβουλευόταν ακόμη και για το ημερήσιο πρόγραμμά του ή για τις ομιλιες του.
Σε τι βαθμό επηρέασε αυτό την αστυνομία όταν ερχόταν αντιμέτωπη με καταγγελίες. Πιθανώς σε μεγάλο. Ποιος θα ήθελε να τα βάλει ανοιχτά με τον μέντορα του πρίγκιπα Καρόλου; Μάλλον κανείς. Και ο Σάβιλ συνέχιζε ανενόχλητος τις δραστηριότητές του σε διάρκεια τουλάχιστον 5 δεκαετιών, καθώς τα τελευταία περιστατικά σημειώθηκαν όταν ήταν στα 80 του.
Η συγκάλυψη που άλλαξε το BBC
Λίγο μετά το θάνατο του Σάβιλ, τρεις δημοσιογράφοι του Μπιμπ άνοιξαν το φάκελο των καταγγελιών και έφτιαξαν ένα ντοκιμαντέρ με στοιχεία και μαρτυρίες για τη δράση του, τόσο σε ιδρύματα και νοσοκομεία, όσο και μέσα στο ίδιο το BBC. Το ντοκιμαντέρ θα προβαλόταν στην πολύ δημοφιλή εκπομπή Newsnight.
Την ημέρα της προβολής το θέμα κόπηκε με εντολή της διοίκησης και μπήκε στο αρχείο. Όταν άρχισαν, λίγα χρόνια αργότερα, να γίνονται οι αποκαλύψεις, μια έκθεση για το χειρισμό του δικτύου έφερε σε τρομερά δύσκολη θέση τη διοίκησή του και κατέδειξε μια επιχείρηση συγκάλυψης.
Στην προσπάθειά του να προστατεύσει τη φήμη του, το BBC εκτέθηκε ανεπανόρθωτα και έχασε πολλή από την αξιοπιστία του. Η αποκάλυψη έφερε τριγμούς στα ανώτερα διοικητικά επίπεδα και άλλαξε τον κώδικα δεοντολογίας του διασημότερου τηλεοπτικού δικτύου στον κόσμο.
Μια κοινωνία αντιμέτωπη με τις ευθύνες της
Όταν οι Βρετανοί άρχισαν να συνέρχονται από το σοκ και πλέον ήταν πασιφανές οτι δεν μπορούσε να συνεχιστεί η συγκάλυψη, οι αντιδράσεις πήραν τη μορφή χιονοστιβάδας και σε θεσμικό επίπεδο:
Ποιοί ήταν όλοι αυτοί που άφηναν τα παιδιά στα χέρια ενός ανθρώπου με μόνο εχέγγυο τη διασημότητά του; Μια νοσοκόμα σε ένα από τα ιδρύματα είπε ότι το προσωπικό είχε ενημερώσει την ανώτερη διοίκηση ότι ο Σάβιλ ήταν ένας διαταραγμένος άνθρωπος που του άρεσαν τα παιδάκια. Δεν πήραν ποτέ απάντηση.
Τι έκανε η αστυνομία πέρα από το να ακούει τον ίδιο και να απορρίπτει τις καταγγελίες βάζοντάς τις στο συρτάρι;
Όλοι αυτοί ήρθαν αντιμέτωποι με τις ευθύνες τους αν και οι περισσότεροι έδωσαν περίπου την ίδια απάντηση, μια απάντηση που αποτελεί πανάκεια για όσους δεν θέλουν να αποδεχθούν τη σιωπηρή συμμετοχή τους σε ένα έγκλημα: Μας ξεγέλασε.
Το σκάνδαλο ήταν τόσο μεγάλο που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο η Βρετανία αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο θέμα: Το 2014 η τότε υπουργός Εσωτερικών Τερέζα Μέι ανακοίνωσε τη δημιουργία της Ανεξάρτητης Αρχής για τις Καταγγελίες Παιδικής Κακοποιησης. Η αστυνομία έσπευσε να εξετάσει όλες τις καταγγελίες, ανοίγοντας 400 διαφορετικούς φακέλους, έναν για κάθε σημείο και περίπτωση κατά την οποία φαίνεται ότι ο Σάβιλ κακοποίησε παιδιά ατομικά ή και μαζικά.
Ο Σάβιλ με τον πρίγκιπα Κάρολο. Όταν αποκαλύφθηκε η αλληλογραφία τους, φάνηκε ότι ο Κάρολος τον ρωτούσε σχεδόν για τα πάντα @YouTube
Στις 26 Ιουνίου 2014, ο υπουργός Εσωτερικών αρμόδιος για θέματα Υγείας, Τζέρεμι Χαντ, ζήτησε δημόσια συγνώμη εκ μέρους του Βρετανικού Κοινοβουλίου από όλους τους ασθενείς του Συστήματος Υγείας που κακοποίησε ο Σάβιλ. Επιβεβαίωσε ότι είχαν υπάρξει καταγγελίες πριν το 2012 αλλά είχαν αγνοηθεί.
Σαν έθνος αισθανόμασταν τρυφερότητα για τον Σάβιλ, αυτή την εκκεντρική προσωπικότητα που μετατρέψαμε σε εθνικό θησαυρό. Στην πραγματικότητα ήταν ένας σατανικός κακοποιητής που εκμεταλλεύτηκε την εμπιστοσύνη ενός ολόκληρου λαού, έλεγε η ανακοίνωση.
Η περιουσία του Σάβιλ, ύψους 4 εκατομμυρίων λιρών, δεσμεύθηκε για μελλοντικές αποζημιώσεις προς τα θύματά του, με όριο για κάθε αποζημίωση τις 60.000 λίρες. Πολλά αιτήματα για αποζημίωση εκκρεμούν εναντίον του Συστήματος Υγείας της Βρετανίας (NHS) και φυσικά του BBC.
Για τα θύματα υπάρχει ένα ζήτημα: Εάν όλα αυτά είχαν συμβεί όσο ο Σάβιλ ήταν στη ζωή, θα είχαν πάρει κάποιου είδους δικαίωση. Τώρα το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να πουν τις ιστορίες τους, βοηθώντας να μην επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα.
Και όλοι λένε το ιδιο: Η διασημότητα λειτούργησε στην περίπτωση του Σάβιλ ως πλυντήριο, μέσα από το οποίο περνούσαν τα εγκλήματά του. Ένας μανδύας προστασίας, τον οποίο φορούσε πολύ αποτελεσματικά και αποδείχθηκε αδιαπέραστος, όσο ζούσε τουλάχιστον.
Δεν είναι άκυρη μια αναλογία με πολλά από αυτά που συμβαίνουν και στα καθ ημάς τον τελευταίο καιρό. Διάσημοι άνθρωποι, όπως ο Δημήτρης Λιγνάδης και ο Πέτρος Φιλιππίδης που αισθάνονταν για πολλά χρόνια άτρωτοι λόγω της ισχύος και της φήμης τους, τελικά αποδείχθηκε ότι δεν ήταν. Και ευτυχώς.
Είναι ελπιδοφόρο ότι οι κοινωνίες αλλάζουν, έστω και αργά, για να μπορούν να διαρρηγνύουν αυτούς τους μανδύες και να προστατεύουν τα θύματα.
Και κυρίως ότι μαθαίνουμε σιγά σιγά να ακούμε τα θύματα.
