16 Μαρτίου, 2023 | 09:29

Λόγω της πρωτοφανούς ξηρασίας που επικράτησε το 2022 στην Ευρώπη, αλλά και της διαφαινόμενης επανάληψης του φαινομένου και το 2023, το Eurasia Group προειδοποίησε πρόσφατα πως η λειψυδρία θα είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την οικονομία το 2023. Στην χώρα μας το σοβαρότερο πρόβλημα εντοπίζεται φέτος στη Θεσσαλία αφού στα τέλη Ιανουαρίου η στάθμη της λίμνης Πλαστήρα ήταν κατά 1,80 μέτρα χαμηλότερη από πέρυσι φέρνοντας σε απόγνωση τους καλλιεργητές. Σοβαρή ανομβρία βιώνει επίσης συνολικά η Βόρεια Ελλάδα, τα αποθέματα νερού των φραγμάτων της Ανατολικής Κρήτης, η νησιωτική χώρα όπως για παράδειγμα η Χίος όπου για πρώτη χρονιά μετά από πολλά χρόνια έχει 30 εκατοστά νερού, όταν τις άλλες χρονιές την ίδια εποχή είχε κατά μέσο όρο 60-80 εκατοστών. Πραγματικά όλη η χώρα βρίσκεται σε μια ανυπολόγιστων συνεπειών σε πολλά επίπεδα κατάσταση και δυστυχώς τα μόνα σχέδια αντιμετώπισης που σκέφτονται οι έχοντες την πολιτική ευθύνη για το ερχόμενο καλοκαίρι είναι ιδιότυπα τοπικά lockdown στο νερό απαγορεύοντας επιλεκτικά την κατανάλωση, αλλά και πως θα ξεφορτωθούν την ευθύνη παραχωρώντας την διαχείρισης σε ιδιώτες!

Παρόλο που το παραπάνω πρόβλημα ήταν ορατό και εντοπίσημο ήδη από το 2014, όταν διάφορες επιστημονικές μελέτες και έρευνες έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για το άμεσο μέλλον, αντί να υπάρξει μέριμνα και στρατηγικός σχεδιασμός από τις τελευταίες Κυβερνήσεις για βιώσιμη και ορθολογική λύση, δυστυχώς αφέθηκε η κατάσταση στο γνωστό πλέον «πάμε και όπου βγει» (ελπίζω από ανεπάρκεια και όχι συνειδητά…).

Ερχόμαστε λοιπόν στον Μάρτιο του 2023, η κυβέρνηση της Ν.Δ., λίγο πριν εκπνεύσει η θητεία της και εν μέσω κοινωνικής αναστάτωσης στην χώρα λόγω του πολύνεκρου δυστυχήματος στα Τέμπη, αναρτά ένα «εμπνευσμένα ανίερο» Νομοσχέδιο για την διαχείριση συνολικά των υδάτινων πόρων, ενέργειας και αποβλήτων, χωρίς μάλιστα να δίνει σχεδόν καθόλου χρόνο για δημόσια διαβούλευση για ευνόητους λόγους. Το πολυνομοσχέδιο προβλέπει την ίδρυση Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), αγνοώντας τις συνταγματικές επιταγές, τις πρότερες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (Σ.τ.Ε.), αλλά και τις αντιδράσεις των κοινωνικών και θεσμικών φορέων. Ουσιαστικά (με το άρθρο 11 του πολυνομοσχεδίου) ανοίγεται διάπλατα ο δρόμος σε ιδιωτικές εταιρίες να αναλάβουν τον πλήρη έλεγχο όσον αφορά την διαχείριση της ύδρευσης, αποχέτευσης και αποβλήτων, αφού δίνεται εντέχνως η δυνατότητα στη νέα Ρυθμιστική Αρχή να συγχωνεύσει τις υφιστάμενες δημοτικές επιχειρήσεις (με ότι αυτό σημαίνει για τις θέσεις εργασίας) καθώς και να καταργήσει πλήρως τις αρμοδιότητες που είχαν το Δημόσιο και τα Δημοτικά Συμβούλια επί της διαχείρισης των υδάτων-αποχετεύσεων (ΔΕΥΑ) και αποβλήτων (ΦΟΣΔΑ), με ότι αυτό συνεπάγεται για τα κέρδη των Δήμων και τα οφέλη των δημοτών.

Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που η παρούσα κυβέρνηση επιχειρεί την ιδιωτικοποίηση των νερών, αφού το 2021 εν μέσω πανδημίας, ανακοίνωσε ότι η διαχείριση των φραγμάτων και υδραγωγείων της ΕΥΔΑΠ Παγίων θα δοθεί σε ΣΔΙΤ. Ο διαγωνισμός είχε προκηρυχθεί από το υπουργείο Υποδομών και αφορούσε την ανάθεση μέσω σύμπραξης με ιδιώτη της συντήρησης και λειτουργίας για 20 έτη των φραγμάτων και ταμιευτήρων Ευήνου, Μόρνου, Μαραθώνα και Υλίκης, των γεωτρήσεων της Πάρνηθας και του Βοιωτικού κάμπου, των υδραγωγείων και των δικτύων μεταφοράς του νερού στα αντλιοστάσια (μήκους 400 χλμ.). Ο διαγωνισμός είχε προϋπολογισμό 291 εκατ. ευρώ και είχε περάσει στη β΄ φάση του, όμως το Σ.τ.Ε. ανέκοψε ως αντισυνταγματική την ιδιωτικοποίηση αυτή τον Οκτώβριο του 2022 (Απόφ.1866/2022). Επρόκειτο για την τρίτη κατά σειρά απόφαση με την οποία το Συμβούλιο της Επικρατείας μπλοκάρει την άμεση ή έμμεση ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης νερού, αφού προηγήθηκε το 2014 (Απόφ.1906/2014) η απαγόρευση διάθεσης του πλειοψηφικού πακέτου της ΕΥΔΑΠ και η ακύρωση της μεταβίβασής του στο ΤΑΙΠΕΔ. Όπως και το 2022 η απόφαση (Αποφ.191-192/2022) με την οποία το Σ.τ.Ε. ζήτησε να μετακινηθούν ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ εκτός Υπερταμείου (την οποία απόφαση η κυβέρνηση της Ν.Δ. «παρέκαμψε» μέσω Νομοθετικής ρύθμισης). Σημειώνεται ότι το Σ.τ.Ε. είχε λάβει τις αποφάσεις αυτές με σκεπτικό ότι επιταγές του Συντάγματος προτάσσουν για τις εταιρείες ύδρευσης ότι πρέπει να έχουν κοινωφελή χαρακτήρα και να ανήκουν στον «πυρήνα» του Δημοσίου, καθώς οι υπηρεσίες τους είναι αναγκαίες για την επιβίωση του γενικού πληθυσμού.
Πέρα από το παραπάνω ιστορικό αποφάσεων και ενεργειών, έχει αποδειχθεί παγκοσμίως ότι η διαχείριση του νερού και αποβλήτων από ιδιώτες (ιδιωτικοποίηση) απέτυχε παταγωδώς, συγκεκριμένα εκτόξευσε στα ύψη τους λογαριασμούς, επέφερε υποβάθμιση της ποιότητάς του, επέφερε την σώρευση κέρδους σε ολίγους και ισχυρούς, ενώ ταυτόχρονα τα κόστη συντήρησης σχετιζόμενων υποδομών συνέχιζαν να επιβαρύνουν τους πολίτες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, πέρα από τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα ιδιωτικοποίησης σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, είναι ο Δήμος Παρισιού στην Γαλλία και ο Δήμος Βερολίνου στην Γερμανία που είχαν ιδιωτικό καθεστώς αλλά επανακρατικοποίησαν την διαχείριση του νερού, όπως και το δημοψήφισμα στην Ιταλία που κατήργησε τη Νομοθεσία που ιδιωτικοποιούσε τις υπηρεσίες ύδρευσης. Συνεπώς ενώ υπάρχει ένα παγκόσμιο κύμα αντίδρασης σε αυτές τις πολιτικές στον τομέα της ύδρευσης, εδώ στην Ελλάδα οι επιχειρούμενες σήμερα μεταρρυθμίσεις δε συνάδουν και αγνοούν τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές.

Η παγκόσμια αυτή τάση επανακρατικοποίησης στο θέμα του νερού προέκυψε διότι το επιχείρημα της «αποτελεσματικότητας μέσω του ανταγωνισμού» δεν λειτουργεί στο επίμαχο ζήτημα, καθώς είναι ένα φυσικό μονοπώλιο, το νερό που έρχεται στη βρύση μας είναι ακριβώς το ίδιο με αυτό του γείτονά μας, δε γίνεται αλλιώς. Αν το φυσικό μονοπώλιο ενός πόρου ο οποίος είναι απαραίτητος για την ζωή περιέλθει σε μία ιδιωτική εταιρεία με σκοπό το κέρδος, είναι σχεδόν αδύνατο να διασφαλιστεί η δίκαιη πρόσβαση στον πόρο. Σημειωτέων επίσης ότι ο αριθμός των ιδιωτικών εταιρειών ύδρευσης που υποτίθεται θα μπουν σε ανταγωνιστική διαδικασία, είναι εξαιρετικά μικρός και τα συμβόλαια για τη διαχείριση υδάτινων πόρων είναι υποχρεωτικά μακροχρόνια (20 έτη και άνω), οπότε το επιχείρημα του ανταγωνισμού επουδενί δεν τεκμηριώνεται.

Βέβαια, παρόλα τα παραπάνω ευρέως παραδεκτά, η μια χούφτα πολυεθνικές του νερού που υπάρχουν δεν «κουλαντρίζονται» εύκολα, η συνταγή που χρησιμοποιούν για να πετύχουν την αρπαγή του νερού είναι η «παραδοσιακή» και έχει ως εξής : Οι πολυεθνικές εκδηλώνουν την ευαισθητοποίησή τους για την ορθή διαχείριση του νερού με πολυδάπανες καμπάνιες εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή τους σε διεθνείς οργανισμούς και διασκέψεις με οικολογικό μανδύα, την ίδια ώρα περικυκλώνουν θεσμικά όργανα χάραξης πολιτικής και κέντρα αποφάσεων, ταυτόχρονα φροντίζουν με όλα τα μέσα να περιορίζονται οι χρηματοδοτήσεις για την ύδρευση και την αποχέτευση από τις κυβερνήσεις και εν τέλη οι τελευταίες, επικαλούμενες την αδυναμία τους να συντηρήσουν τις αντίστοιχες υπηρεσίες και την αποπληρωμή ενδεχόμενων χρεών τους, προχωρούν σε ιδιωτικοποιήσεις.

Αυτό που πρέπει να αποδεχτούν και να θεσμοθετήσουν ρητά όλες οι Ελληνικές Κυβερνήσεις ανεξαρτήτως χρώματος, όσον αφορά τον τομέα του νερού, είναι αυτό ακριβώς που νομολογεί το Σ.τ.Ε., το νερό είναι ΔΗΜΟΣΙΟ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΓΑΘΟ, είναι ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ και ΟΧΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ, οι υδατικοί πόροι πρέπει να παραμείνουν αυστηρά κάτω από Δημόσια, βιώσιμη, ορθολογική και μη κερδοσκοπική διαχείριση. Για να γίνει αυτό οργανωμένα και να μην κινδυνεύει ο δημόσιος χαρακτήρας, απαιτούνται μεταρρυθμίσεις και ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνσή. Καταρχάς πρέπει να προωθηθεί άμεσα η ολοκλήρωση των απαιτούμενων υδρολογικών μελετών των Λεκανών Απορροής Ποταμών και ταυτόχρονα η μελέτη και καταγραφή πλημμυρικών φαινομένων σε όλη την Επικράτεια, ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα του υδάτινου και υδατικού δυναμικού της χώρας. Επίσης πρέπει να ισχυροποιηθεί η λειτουργία των σχετιζόμενων θεσμών (Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων, Συμβούλια Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων) με ταυτόχρονη δημιουργία Ανεξάρτητης Διαχειριστικής Αρχής που θα αφορά αποκλειστικά την εποπτεία των μέτρων της εξορθολογισμένης διαχείρισης των υδάτων και της τιμολόγησης των αντίστοιχων υπηρεσιών. Τέλος, πρέπει να διασφαλιστεί νομοθετικά ότι οι Δημοτικές ή Δημόσιες εταιρείες διαχείρισης του πόσιμου νερού θα λειτουργούν στην κατεύθυνση της δημόσιας, ορθολογικής και ολοκληρωμένης παροχής υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης σε όλους τους πολίτες, όχι με γνώμονα τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και όχι με γνώμονα την δημιουργία μεγάλων εσόδων.