Πολλοί διακεκριμένοι επιστήμονες, κυρίως αρχαιολόγοι, βυζαντινολόγοι και ερευνητές από Ελληνικά Πανεπιστήμια επισκέπτονται για μελέτη του τοιχογραφικού διάκοσμου, των χαραγμάτων, επιγραφών και της αρχιτεκτονικής των ναών στο πλαίσιο ερευνών και δημοσιεύσεών τους.
Το Καβούσι, δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Ιεράπετρας, ευτύχησε να είναι πλούσιο σε μνημεία εξαιρετικής τέχνης. Τα βυζαντινά εκκλησάκια τονίζουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του χωριού και σηματοδοτούν ένα τόπο θρησκευτικής λατρείας.
Στους σωζόμενους βυζαντινούς ναούς μαρτυρείται ακόμη και σήμερα το υψηλό επίπεδο της αγιογραφικής τέχνης του 14ΟΥ και 15ΟΥ αιώνα.
Ανάμεσα στις μεταβυζαντινές Εκκλησίες ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι τοιχογραφημένοι ναοί Αγίου Γεωργίου, Αγίων Αποστόλων εντός του χωριού, ο κοιμητηριακός ναός της Ζωοδόχου Πηγής, η Αγία Ειρήνη στην κοιλάδα της Αύγου και ο αρχαιότερος ναός της επαρχίας Ιεράπετρας αυτός του Αγίου Αντωνίου στο Θόλος, ο οποίος την βενετική περίοδο λειτούργησε ως μονή σύμφωνα με νοταριακές πράξεις.
Από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Επίκουρος Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας κα Κέπετζη Βικτώρια, στο πλαίσιο ειδικής μελέτης σχετικά με την τεκμηρίωση ενός εικονογραφικού θέματος που σχετίζεται με την Δευτέρα Παρουσία, πραγματοποίησε την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου προγραμματισμένη επίσκεψη στον τοιχογραφημένο ναό της Αγίας Ειρήνης στην Αύγο, για να μελετήσει από κοντά τον τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού.
Η κυρία Κέπετζη συνοδεύτηκε ιδιωτικά από τον αρχαιολόγο κ. Γιώργο Τσιμπούκη, αποσπασμένο στην 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων από την Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων.
Από τους διακεκριμένους επιστήμονες που έχουν μελετήσει τις τοιχογραφημένες εκκλησίες του Καβουσίου, είναι ο διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και καθηγητής του Ιόνιου Πανεπιστημίου κ. Δημήτρης Τσουγκαράκης και η σύζυγός του καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας του Ιόνιου Πανεπιστήμιου κα Ελένη Νίκη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη.
Ο Βυζαντινός ναός της Αγίας Ειρήνης κτίστηκε τον 14ο αιώνα και είναι κατάγραφος (αγιογραφημένος σε όλη του την επιφάνεια), και αναφέρεται από τον Gerola. Ανήκει στον συνηθισμένο τύπο των απλών καμαροσκέπαστων ναών με ένα εγκάρσιο ενισχυτικό τόξο (σφενδόνιο).
Ο μικρός ναός διαστάσεων 4,00 Χ 5,50 μ., που πιθανόν υπήρξε καθολικό γυναικείας μονής, είναι κατάγραφος στο εσωτερικό του με τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται με ακρίβεια βάσει γραπτής επιγραφής στο έτος 1410/11.
Με βάση την διαίρεση της καμάρας, το εικονογραφικό πρόγραμμα οργανώνεται σε δύο τμήματα: στο ανατολικό κυριαρχεί ένας συνεπτυγμένος χριστολογικός κύκλος ο οποίος αρχικά είχε επτά παραστάσεις (σήμερα διακρίνονται ο Ευαγγελισμός, η Γέννηση, ο Ενταφιασμός, Το Χαίρε των Μυροφόρων και η Εις Άδου Κάθοδος).
Στο κέντρο του ανατολικού τμήματος εικονίζεται μέσα σε κυκλική δόξα ο Χριστός στον τύπο του Παλαιού των Ημερών, απεικόνιση που αποτελεί μέρος της Δευτέρας Παρουσίας, η οποία επεκτείνεται και στον δυτικό τοίχο.
Η Καθηγήτρια κα Κέπετζη και ο αρχαιολόγος κ. Γιώργος Τσιμπούκης έθεσαν το θέμα της συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών και την αμεσότητα στερεωτικών και αναστηλωτικών εργασιών αποκατάστασης ενός τέτοιου ζωντανού μνημείου.
Ο κ. Τσιμπούκης τόνισε ότι αυτό πρέπει να γίνει σε συνεργασία με την 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Η έλλειψη γραφείου της 13ης Εφορίας Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων στο νομό Λασιθίου και η ελλιπής στελέχωση του με το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα καθυστέρησης και συντήρησης των μνημείων λόγω της χιλιομετρικής απόστασης με το Ηράκλειο.
Όλες οι μέχρι σήμερα αναστηλωτικές εργασίες σε ναούς της περιφέρειας Ιεράπετρας και Σητείας –εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων – εκτελούνται αποκλειστικά με δαπάνες των Ενοριών, με μέριμνα, φροντίδα και καθοδήγηση της Ιεράς Μητρόπολης Ιεραπύτνης και Σητείας και με την επίβλεψη της αρμόδιας 13ης Εφορίας Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, και είναι πάντα αρμονικά συνδεδεμένες με τον περιβάλλοντα χώρο και το γενικότερο φυσικό περιβάλλον.
Η αξιοποίηση και η προστασία, η ανάδειξη και συντήρηση του πολιτιστικού αποθέματος αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα της Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας για λόγους αναπτυξιακούς και πολιτιστικούς.
Λεωνίδας Κουδουμογιαννάκης