Είναι γεγονός ότι στη δεκαετία του 2000 είχε προηγηθεί μια τεράστια «φούσκα» στον τομέα της Υγείας και του φαρμάκου , λόγω των γνωστών φαινομένων συναλλαγής μερίδας των γιατρών και των υπόλοιπων υγειονομικών με εταιρείες , προκλητής ζήτησης, διαπλοκής , σπατάλης και διαφθοράς στο Σύστημα Υγείας και κυρίως λόγω της έλλειψης πολιτικής βούλησης για ουσιαστικούς μηχανισμούς ελέγχου.
Όμως η δραστική και οριζόντια αυτή περικοπή των δαπανών υγείας έχει επηρεάσει το επίπεδο της δημόσιας περίθαλψης και έχει θέσει τη χώρα μπροστά σε σοβαρό υγειονομικό κίνδυνο. Κατ’ αναλογίαν με τον δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή που το ΔΝΤ παραδέχθηκε ότι ήταν λάθος και υποεκτίμησε την ύφεση , στον τομέα της Υγείας έχει υποεκτιμηθεί τραγικά ή έχει αγνοηθεί συνειδητά ο «υγειονομικός» πολλαπλασιαστής που σχετίζεται με τις επιπτώσεις που έχουν στους δείκτες υγείας του πληθυσμού οι μνημονιακές περικοπές στις δαπάνες υγείας .
Οι παρενέργειες στη λειτουργία όλου του Δημόσιου Συστήματος Περίθαλψης είναι πλέον αδιαμφισβήτητες και αισθητές στην καθημερινότητα τόσο των εργαζομένων στις υπηρεσίες υγείας, όσο κυρίως των ασθενών . Το ΕΣΥ είναι σε τροχιά λειτουργικής «κατάρρευσης», ο ΕΟΠΥΥ είναι στα πρόθυρα οικονομικής χρεωκοπίας και οι ασφαλισμένοι πληρώνουν συνεχώς από την τσέπη τους για την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη, η Επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα και το ΕΚΑΒ αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα λόγω των δραστικών περικοπών στους προϋπολογισμούς και οι δομές Ψυχικής Υγείας , πρόληψης και απεξάρτησης δοκιμάζονται σκληρά από την κατά 50% περικοπή των λειτουργικών τους δαπανών.
Ο συνδυασμός της απώλειας της εργασίας και της απο-ασφάλισης υγείας που αυτή συνεπάγεται και σήμερα αφορά πάνω από το 30% του πληθυσμού, είναι τραγικός. Εκατομμύρια άνθρωποι, συνήθως οι πλέον αδύναμοι και ευάλωτοι, κινδυνεύουν να μείνουν , παρά την εξαιρετική προσπάθεια των κοινωνικών ιατρείων-φαρμακείων, τελείως ανοχύρωτοι απέναντι στην αρρώστεια . Η τάση στην Ελλάδα του Μνημονίου είναι να μετατρέπεται η υγεία σε «είδος πολυτελείας» και από το «Υγεία για όλους» της διάσκεψης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Άλμα Ατα , να οδεύουμε ολοταχώς στο «Υγεία μόνο για τους πλούσιους». Και αυτό συνιστά μια σκληρή ταξική πολιτική και μια ανεπίτρεπτη κοινωνική βαρβαρότητα.
H πολιτική μας εκτίμηση είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με κυβερνητική αδιαφορία, ολιγωρία ή ανικανότητα. Δεν έχουμε απλώς την ευλαβική τήρηση των μνημονιακών δεσμεύσεων. Πρόκειται για την επιλογή της Ελλάδας ως προνομιακού πεδίου ( επειδή υπήρχε το πρόσχημα των δημοσιονομικών προβλημάτων και του αδιαμφισβήτητου party στην Υγεία ) για ένα «πείραμα» βίαιης νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης στον τομέα της υγείας και του φαρμάκου. Ένα «πείραμα» με σκοπό την αναπαραγωγή και διάδοση του σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Πρόκειται για μια «ρεβάνς» του νεοφιλελευθερισμού απέναντι στη δημόσια περίθαλψη και το κοινωνικό κράτος.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν, και μόνο οι αρνητικές επιπτώσεις στην Υγεία συνιστούν μείζονα λόγο ακύρωσης του Μνημονίου . Θεωρούμε πρώτιστο πολιτικό μας καθήκον να στηρίξουμε τις συλλογικές αντιστάσεις και την κοινωνική αλληλεγγύη και με τους αγώνες των υγειονομικών και της κοινωνίας να μετατρέψουμε το χώρο της Υγείας σε «Βατερλό» της μνημονιακής συγκυβέρνησης
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν υπάρχει εναλλακτική λύση , πέρα από τη μνημονιακή πολιτική υγείας. Η απάντηση είναι σαφής : μια άλλη δημόσια περίθαλψη ποιότητας είναι και αναγκαία και εφικτή. Όχι όμως ως μια υπόθεση «εμπειρογνωμόνων» αλλά ως μια διαδικασία αμφίδρομης σχέσης εμπιστοσύνης και επικοινωνίας της Αριστεράς με τις υγιείς και έντιμες επιστημονικές δυνάμεις που σήμερα υπάρχουν στο Σύστημα Υγείας και στην κοινωνία γενικότερα.
Η προγραμματική επάρκεια και η πολιτική ηγεμονία της Αριστεράς δεν είναι ζήτημα εκφώνησης μιας ριζοσπαστικής «γραμμής» αλλά συγκεκριμένων βημάτων αλλαγής των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών στην Υγεία. Βημάτων που εγγυούνται με ασφάλεια την κάλυψη των βασικών αναγκών και ταυτόχρονα προωθούν τις τομές-μετασχηματισμούς που απαιτούνται στη οργάνωση και λειτουργία του ΕΣΥ και της Δημόσιας περίθαλψης.
Αρχές και προτεραιότητες μιας αριστερής εναλλακτικής πολιτικής στο χώρο της Υγείας
• Στρατηγική στόχευση η αντιμετώπιση των υγειονομικών αναγκών του πληθυσμού από ένα αναβαθμισμένο δημόσιο Σύστημα Υγείας χωρίς ιδιωτική επιχειρηματική δραστηριότητα .
• Καθολική και δωρεάν κάλυψη αναγκών υγείας , ανεξάρτητα από την εισοδηματική-εργασιακή-ασφαλιστική κατάσταση του ασθενή. Άμεση εξασφάλιση της πρόσβασης των ανασφάλιστων στο ΕΣΥ και στην ιατροφαρμακευτική φροντίδα που έχουν ανάγκη.
• Προοπτική σταδιακής χρηματοδότησης του Συστήματος Υγείας όχι μέσω των κλάδων Υγείας των Ασφαλιστικών Ταμείων ( που έχουν χρεωκοπήσει λόγω της διαχρονικής λεηλασίας των αποθεματικών τους και κυρίως λόγω ανεργίας και της ανασφάλιστης εργασίας) , αλλά μέσω της γενικής φορολογίας και της αναδιανομής του πλούτου. Ο στόχος πρέπει να είναι να προσεγγίσει η δημόσια δαπάνη υγείας το μέσο ευρωπαϊκό όρο .
• Ανθρωποκεντρικό και όχι ιατροκεντρικό Σύστημα Υγείας, δηλαδή εστιασμένο στις ανάγκες του ασθενή και ταυτόχρονα στηριγμένο στην ισότιμη συνεργασία όλων των υγειονομικών. Όχι στο μοντέλο της «κατακερματισμένης» ιατρικής – αξιοπρεπής και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενών χωρίς συναλλαγές και διαμεσολαβήσεις οποιουδήποτε τύπου .
• Ολιστική προσέγγιση της Υγείας , παρέμβαση τους κοινωνικούς προσδιοριστές της Υγείας ( εργασία, κατοικία, διατροφή, θέρμανση, καθαρό περιβάλλον, συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο εργασίας, κοινωνικές σχέσεις, κοινωνικά δίκτυα υποστήριξης κλπ), προώθηση της πρωτογενούς πρόληψης και της αγωγή υγείας.
• Ενίσχυση των νοσοκομείων , των ΚΥ με νοσηλευτικό-παραϊατρικό-επιστημονικό προσωπικό , αλλά και ιατρικό όπου υπάρχουν ειδικές ανάγκες ( πχ ΤΕΠ, ΜΕΘ, ειδικά τμήματα, κλινικές-εργαστήρια επαρχιακών νοσοκομείων , ΕΚΑΒ κλπ) .
• Στροφή στην ΠΦΥ με ανάπτυξη δικτύου ΚΥ Αστικού Τύπου , ομάδα υγείας με κοινοτικό προσανατολισμό και προληπτική παρέμβαση . Συνεργασία του ΕΟΠΥΥ με ελευθεροεπαγγελματίες γιατρούς για τη μεταβατική περίοδο μέχρι την πλήρη ανάπτυξη ενός Δημόσιου Συστήματος ΠΦΥ.
• Στήριξη των δομών Ψυχικής Υγείας , πρόληψης , θεραπείας και απεξάρτησης- ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου, τομεοποιημένου Δημόσιου Συστήματος Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας βασισμένο στις αρχές της αποασυλοποίησης , της κοινωνικής ψυχιατρικής και της κοινοτικής φροντίδας.
• Ανάπτυξη της οδοντιατρικής περίθαλψης και φροντίδα της στοματικής υγείας μέσα από το Δημόσιο Σύστημα .
• Ενίσχυση της επείγουσας προνοσοκομειακής φροντίδας και του ΕΚΑΒ, στήριξη των ΤΕΠ ( αυτονομία διοικητική, επιστημονική και λειτουργική) και θεσμοθέτηση ειδικότητας επείγουσας ιατρικής για τη στελέχωση τους .
• Κατάργηση απογευματινών ιατρείων και του εισητήριου των 5 ευρώ για τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων-ΚΥ . Ακύρωση του νέου μνημονιακού μέτρου του 1 ευρώ ανα συνταγή και των 25 ευρώ για την εισαγωγή σε νοσοκομείο.
• «Απόσυρση» των νέων μνημονιακών Οργανισμών και αναμόρφωση τους μετά από την ολοκλήρωση ενός αξιόπιστου Υγειονομικού Χάρτη
• Σταδιακή απο-εμπορευματοποίηση του φαρμάκου . Το φάρμακο πρέπει να παράγεται και να διατίθεται με όρους κοινωνικών αναγκών και δημοσίου συμφέροντος και όχι με όρους αγοράς , όπως μέχρι σήμερα . Κίνητρα ανάπτυξης της εγχώριας παραγωγής ποιοτικών γενοσήμων φαρμάκων – αναβάθμιση του ελεγκτικού και στρατηγικού ρόλου του ΕΟΦ – αναδιοργάνωση και παραγωγική αξιοποίηση του ΙΦΕΤ στη βάση μιας Εθνικής Φαρμακαποθήκης – προοπτική ανάπτυξης Εθνικής Φαρμακοβιομηχανίας .
• Μέτρα αποτροπής των φαινομένων συναλλαγής με εταιρείες , προκλητής ζήτησης, διαφθοράς , και εκμετάλλευσης του αρρώστου. Απεξάρτηση της ιατρικής εκπαίδευσης από τις φαρμακευτικές εταιρείες και τις εταιρείες βιοϊατρικού εξοπλισμού.
• Επανατιμολόγηση νοσηλείων ( ΚΕΝ) στη βάση της αποζημίωσης με ρεαλιστικούς όρους κάθε επιστημονικά τεκμηριωμένης ιατρικής και θεραπευτικής πράξης που πραγματοποιείται στα νοσοκομεία , με βάση αξιόπιστα διαγνωστικά-θεραπευτικά πρωτόκολλα.
• Αναδιοργάνωση των νοσοκομείων – επιλογή Διοικητών μέσα από συμμετοχική διαδικασία των γιατρών/εργαζομένων – έλεγχος της κοινωνικής ανταποδοτικότητας των υπηρεσιών υγείας– άλλο εργασιακό ήθος στο ΕΣΥ .
• Επανεξέταση όλων των «εργολαβιών» στα δημόσια νοσοκομεία- αξιοποίηση συνεταιριστικών πρωτοβουλιών τα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας.
• Αναδιοργάνωση των προμηθειών –ενίσχυση της Επιτροπής Προμηθειών Υγείας (ΕΠΥ) και των Γραφείων των ΥΠΕ και των νοσοκομείων . Προοπτική δημιουργίας ενός Δημόσιου Οργανισμού Προμηθειών Υγείας για τη σύνταξη προδιαγραφών , κωδικοποίηση και διαφανή τιμολόγηση των ιατροτεχνολογικών προϊόντων , διενέργεια διαγωνισμών και οργάνωση μιας Εθνικής Αποθήκης Υγειονομικού Υλικού και Αναλωσίμων.
• Στήριξη, ριζική αναμόρφωση και αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών από τον ΕΟΠΥΥ με αυξημένη κρατική χρηματοδότηση στο 1% του ΑΕΠ) – ενίσχυση των εργαστηρίων του ΕΟΠΥΥ – περιορισμός( λειτουργικός-θεσμικός) της ροής ασθενών και δημόσιων πόρων στα Διαγνωστικά Κέντρα, τα Ιδιωτικά Θεραπευτήρια-Μαιευτήρια και τα Κέντρα Αποκατάστασης και αποκλεισμός της κρατικοδίαιτης και κερδοσκοπικής τους λειτουργίας( συμβάσεις επιλεκτικές και μόνο για ανάγκες που δεν καλύπτει το ΕΣΥ και ο ΕΟΠΥΥ , τήρηση εργασιακής και ασφαλιστικής νομιμότητας κλπ).
• Συνεταιριστική οργάνωση των ιδιωτικών ιατρείων-εργαστηρίων-φαρμακείων ως ένα νέο μοντέλο επαγγελματικής δραστηριοποίησης των αυτοαπασχολουμένων υγειονομικών στη σημερινή περίοδο της κρίσης και του ανταγωνισμού με τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους υγείας .
• Λειτουργική διασύνδεση των κοινωνικών ιατρείων-φαρμακείων με τις δημόσιες δομές υγείας-πρόνοιας .
Η κρίση με τις ανατροπές που προκαλεί στην οικονομία και την κοινωνία, γεννά την ανάγκη ενός νέου κοινωνικού παραδείγματος. Στο χώρο της Υγείας ή θα οδηγηθούμε στην πλήρη εμπορευματοποίηση της και στις τραγικές επιπτώσεις που βλέπουμε στις ΗΠΑ (το πιο ιδιωτικοποιημένο, ακριβό, άνισο και κοινωνικά ανάλγητο Σύστημα Υγείας) ή θα διεκδικήσουμε την ανατροπή του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος στην περίθαλψη και την επανα-κοινωνικοποίηση της Υγείας .
Του Ανδρέα Ξανθού
Βουλευτή και συντονιστή της ΕΕΚΕ Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
Το παρόν άρθρο βασίστηκε στην ομιλία του Ανδρέα Ξανθού στην εκδήλωση με θέμα «Η υγεία στην περίοδο της κρίσης στην Ελλάδα, τη Γερμανία και την Ευρώπη: μια αριστερή ματιά στις εξελίξεις και τις προοπτικές των συστημάτων υγείας», που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013 στην Αθήνα από τα Ινστιτούτα Ρόζα Λούξεμπουργκ και Νίκος Πουλαντζάς