Αν η φύση μας έδωσε τη γήρανση, ο άνθρωπος προσπαθεί να απαντήσει με την αντι-γήρανση.
Αντιγήρανση είναι η επιστημονική διαδικασία μέσα από την οποία προάγεται η υγεία κατά τη διάρκεια της γήρανσης.
Διευκρίνιση: Ο στόχος δεν είναι το να παραταθεί επ αόριστον η ζωή των ανθρώπων.
Διότι, όπως οι ερευνητές τονίζουν, η γήρανση είναι μέρος της φύσης, συνεπώς θα ήταν ανωμαλία το να την ανακόψουμε τελείως.
Το ζητούμενο -και ο υγιής στόχος- για τους ερευνητές της γήρανσης είναι το healthy ageing: το πώς ο άνθρωπος θα «γερνά επιτυχώς», διατηρώντας υγεία και ποιότητα ζωής, ακόμα και στη δύση της βιολογικής ζωής του -όσο μεγάλη κι αν φθάσει να είναι.
Συνεπώς, αντι-γήρανση δε σημαίνει “νέος για πάντα με κάθε τρόπο”, αλλά “υγιής οργανισμός μέχρι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ηλικία”.
Η έρευνα ξεκινά από την απαρχή του ανθρώπινου οργανισμού: τα γονίδια, τα κύτταρα, το DNA, συνεχίζει στις λειτουργίες, τα όργανα, απλώνεται μέχρι τη διατροφή, φθάνει μέχρι τις συνθήκες ζωής και το περιβάλλον.
Οι τελευταίες Καλές Ειδήσεις από το «μέτωπο» έρχονται σύμφωνα με το δημοσίευμα του goodnews.gr, από ένα δυναμικό εργαστήριο που λειτουργεί σε μια μικρή χώρα της Ευρώπης, την Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα, σε ένα ελληνικό νησί που βρίσκεται στα σύνορα της Ε.Ε.: είναι το ΙΜΒΒ του ΙΤΕ, στο Ηράκλειο της Κρήτης,
Η δημοσίευση που προκάλεσε ενδιαφέρον
«Βλάβες στο DNA των λιποκυττάρων προκαλούν χρόνια φλεγμονή και επιπλοκές στο μεταβολισμό κατά τη γήρανση» έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον την παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας.
Η δημοσίευση στο έγκριτο περιοδικό Cell Metabolism αποδεικνύει για 1η φορά το ρόλο των φλεγμονών στη διαδικασία της γήρανσης, και ανοίγει το δρόμο για χρήση αντιφλεγμονών φαρμάκων σε πολλές σοβαρές παθήσεις.
Ο διευθυντής της ερευνητικής ομάδας δρ. Γιώργος Γαρίνης εξηγεί:
«Η απώλεια των λιποκυττάρων, είτε προέρχεται από αναγνωρισμένη ασθένεια, είτε όχι, σχετίζεται με τις γενετικές βλάβες.
Στην ουσία αποκαλύφθηκε ότι η φλεγμονή στα λιποκύτταρα -που όσο είναι οξεία λειτουργεί σαν σωσίβιο που επιτρέπει την απόκρουση διάφορων βακτηρίων, ιών και παρασίτων που προσβάλλουν τον οργανισμό μας ή και κυττάρων που έχουν υποστεί βλάβη-, όταν εξελιχθεί σε χρόνια προκαλεί σοβαρές επιπλοκές που εκδηλώνονται στη μέση και προχωρημένη ηλικία.
Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας γενετικά τροποποιημένα ποντίκια που έφεραν μεταλλαγές σε ένα γονίδιο του NER και συνεπώς γερνούσαν πρόωρα, διαπιστώσαμε ότι βλάβες στο DNA των λιποκυττάρων προκαλούν σταδιακά χρόνια φλεγμονή στο λιπώδη ιστό με δυσμενείς συνέπειες για τον μεταβολισμό μας κατά τη γήρανση».
Εν έτει 2013 γνωρίζαμε ότι το DNA εκτίθεται αδιάκοπα σε γενοτοξικούς παράγοντες που προσβάλλουν την εύθραυστη δομή του παρεμποδίζοντας τη λειτουργία κάθε κυττάρου.
Γνωρίζαμε επίσης, πως για την επιδιόρθωση των βλαβών στο DNA τα κύτταρα ενεργοποιούν έναν από τους πλέον διαδεδομένους μηχανισμούς στα θηλαστικά, το μηχανισμό επιδιόρθωσης νουκλεοτιδίων (Nucleotide Excision Repair, NER).
Στην ουσία τα λιποκύτταρα εκκρίνουν κάποιες ορμόνες, τις κυτταροκίνες, οι οποίες “φωνάζουν” σε βοήθεια τα μακροφάγα κύτταρα (1) τα οποία αναλαμβάνουν να καταστρέψουν όσα έχουν υποστεί βλάβη. Αυτό ονομάζεται “φλεγμονή”.
Αν για κάποιον λόγο μια τέτοια φλεγμονή από βραχύβια γίνει χρόνια, άρα πλέον τα ασθενή λιποκύτταρα δεν απομακρύνονται, θα επέλθουν σοβαρές επιπλοκές.
Η σπουδαιότητα του μηχανισμού NER για τον άνθρωπο προκύπτει από μια σειρά σπάνιων συνδρόμων: πολλοί ασθενείς με μεταλλαγές σε γονίδια του NER γερνούν πρόωρα και εμφανίζουν ραγδαία απώλεια του λιπώδους ιστού.
Γνωρίζαμε επίσης, ότι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι χάνουν τοπικό λίπος (π.χ., από τα μάγουλα, ή γενικά τη σφριγηλότητα τους). Αλλά πέρα από την αισθητική του πράγματος, αυτό επιφέρει και κάποιες μεταβολικές αλλαγές, διότι ο λιπώδης ιστός, είναι ζωντανός ιστός.
Αυτό που μέχρι σήμερα δε γνωρίζαμε είναι τα αίτια της απώλειας του λιπώδους ιστού τόσο σε ασθενείς με σύνδρομο NER, όσο και σε ανθρώπους της τρίτης ηλικίας.
Αν αυτό ισχύει στα λιποκύτταρα, είναι μάλλον πιθανό να ισχύει και για άλλα κύτταρα (και τις παθήσεις τους), όπως τα ηπατικά ή τα νευρικά. Και αυτό ερευνούμε τώρα.
Η νέα ιδέα λοιπόν, όπως μας την εκφράζει ο δρ. Γαρίνης είναι: «Για τις παθήσεις αυτές να χρησιμοποιήσουμε αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Αντιφλεγμονώδη ακόμα και για την αντιγήρανση. Αν όχι για να αποτρέψουμε, έστω για να καθυστερήσουμε τις βλάβες».
Νηματώδες σκουλήκι υπό \”κρητικό\” μικροσκόπιο
«Σίγουρα έχουν γίνει θαύματα χρησιμοποιώντας το νηματώδες σκουλήκι (Caenorhabditis elegans). Και μάλιστα, η ομάδα που κάνει τις έρευνες αυτές είναι και αυτή από την Κρήτη!
Είναι η ομάδα του διεθνώς αναγνωρισμένου δρ. Νεκτάριου Ταβερναράκη, η οποία καταφέρνει να κάνει των σκώληκα να ζει κατά πολύ περισσότερο με στοχευμένες μεταλλαγές στον γενετικό κώδικα.
Πειραματίζονται επίσης με τα μιτοχόνδρια (τα “εργοστάσια παραγωγής ενέργειας” του κυττάρου), την αυτοφαγία (το μηχανισμό κυτταρικής αυτο-αποδόμησης, μέσω του οποίου τα κύτταρα, ανακυκλώνοντας τα κυτταροπλασματικά τους συστατικά, αντλούν ενέργεια –πρωτεΐνες και αδενοσινοτριφωσφορικό οξύ (ATP)– ενώ αποβάλλουν πλεονάζοντα ή ελαττωματικά οργανίδια), ή νέους μηχανισμούς που συνεχώς ανακαλύπτουν (τους οποίους είτες τους επάγουν, είτε τους αντιστρέφουν)
Όλα άρχισαν όταν…
«Ξεκινήσαμε μέσα στην κρίση, γύρω στα τέλη του 2008. Καταφέραμε να φέρουμε στην ομάδα μας σπουδαίους ερευνητές.
Εκείνη την εποχή η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα είχε μόλις ανακαλύψει ένα νέο, πολλά υποσχόμενο πεδίο: τους Μηχανισμούς της Γήρανσης, μέσα από πειραματισμούς σε ποντίκια. Αποφασίσαμε να πέσουμε κατ ευθείαν στα βαθειά. Να συνδεθούμε από την αρχή με την κορυφή της επιστημονικής έρευνας.
Σήμερα έχουμε φθάσει στο σημείο να συντονίζουμε ένα Ευρωπαϊκό δίκτυο 15 εργαστηρίων.
Αυτό μας βάζει στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, διότι σε πολλούς μοιάζει απίστευτο ότι από μια περιοχή της Κρήτης, που ανήκει σε μια χώρα που περνά τόσο μεγάλη κρίση, η ομάδα μας καταφέρνει να κατευθύνει ένα τόσο σημαντικό δίκτυο έρευνας.
Κι ενώ συγχρόνως, φυσικά, συμμετέχουμε και σε δίκτυα, τα οποία συντονίζουν άλλες χώρες. Φαίνεται ότι αν γίνεται καλή και ποιοτική δουλειά, το πού είσαι, τελικά δεν παίζει πολύ μεγάλο ρόλο.
Η κρίση μας έχει επηρεάσει πολύ. Δεν υπάρχει πια απολύτως καμία χρηματοδότηση από το ελληνικό Κράτος. Στηριζόμαστε πια αποκλειστικά στις δικές μας δυνάμεις. Αλλά από την άλλη αυτό μας έχει κάνει πολύ πιο ανταγωνιστικούς. Θεωρώ ότι το Ιδρυμα Τεχνολογίας Ερευνας είναι ένα από τα καλύτερα της Ελλάδος».