Τα τελευταία ευρήματα ενισχύουν το σενάριο ότι ο τύμβος συλήθηκε άγρια, μάλλον κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Γιατί όμως οι τυμβωρύχοι θέλησαν να μπαζώσουν και να σφραγίσουν εντελώς τον άδειο τάφο σαν να ήθελαν να τον εξαφανίσουν από προσώπου γης;

Με έναν παράδοξο, εντελώς ανάποδο τρόπο, τα τελευταία ευρήματα στον τύμβο Καστά ενισχύουν την υπόθεση ότι το μνημείο ήταν αφιερωμένο σε κάποιον εξαιρετικά επιφανή άνδρα, προφανώς προερχόμενο απευθείας από το περιβάλλον του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Εάν δεν ήταν σημαντικός ο νεκρός, τότε γιατί κάποιοι να απέκλεισαν το μνήμα του με δύο τοίχους σφράγισης και ένα πλίθινο δάπεδο πριν το μπαζώσουν ως την οροφή με αμμώδες χώμα;

Με μια εξίσου αντίστροφη λογική απ’ ό,τι είχε αρχικά υποτεθεί, το μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο σφραγίστηκε όχι ενάντια στους τυμβωρύχους, αλλά μάλλον από αυτούς τους ίδιους – φυσικά αφού προηγουμένως το είχαν καταλεηλατήσει, απογυμνώνοντάς το από κάθε είδους περιεχόμενο, κάθε πολύτιμο αντικείμενο ως προς την υλική ή τη συμβολική του υπόσταση.

Ο χαμένος κρίκος στην αλυσίδα της ερμηνείας θα πρέπει να είναι το μένος ενάντια στον νεκρό, αλλά και τον κόσμο στον οποίον ανήκε ενόσω ζούσε – και ενδεχομένως βασίλευε. Τη θλιβερή ιστορία του μνημείου φαίνεται ότι διηγείται πιο πειστικά από οτιδήποτε άλλο ο τρίτος θάλαμος λόγω της κατάστασης στην οποία βρέθηκε.

Από τις Σφίγγες μέχρι τις Καρυάτιδες (φωτογραφία) και την Περσεφόνη, το μνημείο της Αμφίπολης ήταν γεμάτο εκπλήξεις ακόμα και αν αποκαλύπτεται άδειο όπως συνέβη στον τρίτο θάλαμο

Εκεί όπου είχαν εναποτεθεί όλες οι ελπίδες των ανασκαφέων αλλά και του κοινού για μια πραγματικά συγκλονιστική αποκάλυψη, το πιο σημαντικό εύρημα -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- ήταν το παραλληλόγραμμο αποτύπωμα μιας απουσίας: το όρυγμα μαρτυρά αυτό που είχε τοποθετηθεί εκεί κατά την κατασκευή του τάφου, ίσως μια λάρνακα, μια ογκώδη οστεοθήκη ή κάποιο παρεμφερές ταφικό αντικείμενο, το οποίο πλέον λείπει. Επί της ουσίας, το περίφημο «όρυγμα», διαστάσεων 4×2,1 μέτρων, δεν είναι παρά μια λεκάνη σκαμμένη στο έδαφος ή μάλλον στον μαλακό βράχο του λόφου Καστά.

Το μνημείο έπρεπε να τιμωρηθεί παραδειγματικά, να ταπεινωθεί και να εξευτελιστεί. Τα κινητά αντικείμενα αφαιρέθηκαν και όταν η λεηλασία ολοκληρώθηκε, ο τρίτος θάλαμος στρώθηκε με πωρόλιθους, μπαζώθηκε και καθώς οι τυμβωρύχοι προχωρούσαν προς την έξοδο, προσέθεταν κι άλλους τοίχους σφράγισης και χώμα

Το δεύτερο θυρόφυλλο της ιωνικής θύρας, ένα κομμάτι μαρμάρου βάρους 1,5 τόνου, βρέθηκε μακριά από το ταίρι του, πολύ πιο βαθιά στα χώματα με τα οποία μπαζώθηκε ο τάφος. Στις τελευταίες φωτογραφίες που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Πολιτισμού η θύρα εμφανίζει μια άλλη όψη, σημαντικά πιο λιτή και φτωχή ως προς τη διακόσμησή της από ό,τι είχε παρουσιαστεί στα κομμάτια που είχαν ανευρεθεί τις προηγούμενες εβδομάδες. Και είναι τόσο χτυπητή η διαφορά ανάμεσα στις δύο πλευρές της ώστε θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος ότι πρόκειται για δύο διαφορετικές θύρες. Το σχήμα του τμήματος που λείπει από πρώτη άποψη παραπέμπει σε βανδαλισμό, κάτι που θα βρισκόταν σε απόλυτη αρμονία με την πλήρη απουσία ευρημάτων ως εκεί όπου έχει φτάσει η ανασκαφή του τρίτου θαλάμου, δηλαδή σε βάθος περίπου 1,4 μέτρων από το επίπεδο των προηγούμενων διαμερισμάτων. Το μνημείο της Αμφίπολης είναι γεμάτο εκπλήξεις – ακόμη και όταν αποκαλύπτεται ύποπτα και δυσοίωνα άδειο, όπως ακριβώς είναι στον τελευταίο του θάλαμο.

Η ανασκαφή δεν έχει τελειώσει και θεωρητικά, αν μη τι άλλο, τίποτα δεν αποκλείεται. Το σενάριο όμως που κερδίζει έδαφος τις τελευταίες ημέρες είναι ότι ο τύμβος Καστά συλήθηκε άγρια μεν, αλλά με συγκεκριμένο σκοπό: να εξαφανιστεί κυριολεκτικά από προσώπου γης. Ο τάφος έπρεπε να εξαφανιστεί μαζί με οποιαδήποτε ανάμνηση που θα μπορούσε να παραπέμπει στην προσωπικότητα η οποία ετάφη εντός του. Και αυτό, όπως φαίνεται από την τριπλή σφράγιση, με δύο κάθετους και έναν οριζόντιο πλίθινους τοίχους, μαζί με τους τόνους χώματος που μεταφέρθηκαν στον τύμβο Καστά από την κοίτη του ποταμού Στρυμόνα δεν έγινε από απλούς τυμβωρύχους. Αντιθέτως, αυτοί που λεηλάτησαν και έγδυσαν το μνημείο πιθανότατα βρίσκονταν σε διατεταγμένη και τακτική υπηρεσία.

Η μαρμάρινη θύρα, βάρους 1,5 τόνου, βρέθηκε βαθιά θαμμένη μέσα στα χώματα με τα οποία μπαζώθηκε ο τάφος

Γι’ αυτό και εργάστηκαν στο φως της ημέρας, χωρίς τη βιασύνη των ληστών που θα εισέβαλαν στον τάφο για να κλέψουν και να εξαφανιστούν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Είτε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, όπως είναι η επικρατέστερη άποψη μεταξύ των αρχαιολόγων, είτε σε μεταγενέστερη φάση, π.χ. κατά τις επιδρομές διάφορων επίδοξων κατακτητών της ελληνικής γης, είτε ακόμη και κατά την περίοδο του χριστιανικού φανατισμού, στα χρόνια του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου, περί τον 4ο αιώνα μ.Χ., συντελέστηκε μάλλον η ταφή του μνημείου της Αμφίπολης. Εάν είχαν ανευρεθεί σταυροί, όπως συνέβη σε άλλα κατεστραμμένα μνημεία της εθνικής ή ειδωλολατρικής παράδοσης, τότε οι δράστες θα ήταν, πέραν πάσης αμφιβολίας, μαινόμενοι θρησκόληπτοι. Το μνημείο έπρεπε να τιμωρηθεί παραδειγματικά, να ταπεινωθεί και να εξευτελιστεί, κάτι που επετεύχθη με τις επιμέρους βλάβες στον γλυπτό του διάκοσμο.

Τα κινητά αντικείμενα αφαιρέθηκαν και όταν η λεηλασία και η βεβήλωση ολοκληρώθηκαν, το μίσος μεταστοιχειώθηκε σε οικοδομική και χωματουργική εργασία. Ετσι, ο τρίτος θάλαμος θα πρέπει να στρώθηκε με πωρόλιθους, κατόπιν να μπαζώθηκε με χώμα, καθώς οι τυμβωρύχοι -αλλά και «τυμβο-θάφτες»- προχωρούσαν προς την έξοδο, προσθέτοντας τοίχους σφράγισης και χώμα. Οταν τελείωσαν θα πρέπει να κοίταξαν το έργο τους με ικανοποίηση: η εξαφάνιση του τύμβου Καστά ήταν ολοκληρωτική – ίσως θα χρειάζονταν αιώνες έως ότου υποπτευθεί κάποιος ότι στο συγκεκριμένο σημείο θα μπορούσε να είναι κρυμμένο ένα ταφικό οικοδόμημα.

protothema.gr